InfoHub Logo

«Din – bári úshin Eń Bastynyń jazmyshy arqyly aldyn ala aıkyndalǵan kózqaras pen is-qımyl Dinniń arqasynda bári óz boılarynda úıalanǵan maqsatqa jetedi…» …Ol sóıtip, Qudaı adam boıyna belgili bir maqsatty uıalatty jáne óziniń barlyq is-áreketinin barysynda ol onyń parasat pen parasatty shyǵarmashylyq ekenin dáleldedi dep tujyrymdady. Adam adamı mándi ǵylym, fılosofıa, poezıa, mýzyka arqyly iske asyrdy. Adam maqsatyn ál-Farabı Jaratýshydan berilgen shyǵarmashylyq áreketten kórdi».Shyntýaıtyna júgientin bolsaq oıshyl uǵymyn kámil meńgerý úshin Teologıa ónerin /Sınaat ýl-kalam/ taný baǵytyna ıek artqan durys, sonda baryp dinı tanymymyz kemeldene túsedi. Dinı uǵymdy tereńdetý úshin ıýrısprýdensıanyń da /fıkh/ da róli óte zor. Fıkhtyń bultartpaıtyn kóńilge sıarlyq dálelderine túsindirme jasaý fakıhke /zańger/ júkteledi.

«Ál-Farabı din fılosofıadan keıin, al qalam men musylman quqy dinnen keıin paıda bolady dep sanaıdy. Fılosofıa men dinniń kaısysynyń ekinshi paıda bolǵany ál-Farabı úshin mańyzdy bolyp kórinedi. Keıde din men fálsafanyń bir-birine qarama-qaıshy keletin tustary bar. Ol jóninde Ábý Nasr dinı sharttylyqtar fılosoftardyń kómegimen zerdelenetin utymdy tujyrymdamalar legi ekenin naqtylaıdy. Degenmen mýtakallımder men mýtazılıtter tujyrymdamalaryn da qarastyryp qoıǵanymyz durys.

Ál-Farabıdiń fılosofıalyq júıesiniń negizinde úsh basty ózek aıqyn baıqalady: 1/ Dúnıeniń máńgiligin moıyndaý; 2/ Kez-kelgen qubylysty zertteýde determınızm /tabıǵatta jáne qoǵamda kezdesetin oqıǵa, qubylystardy, onyń ishinde adamnyń erki men mineziniń ózara baılanystylyǵynyń sebepterin, sebeptestiginiń zańdylyǵyn zertteıtin ilim/ negizine turýy; 3/ Jeke adam rýhynyń ólmeıtindigin joqqa shyǵarý týraly qorytyndy jasaýdyń aıqyn úrdisimen ushtasatyn aqyl-oı jónindegi ilim.

 Bul – dinniń abyroıyn túsiretin negizdemeler. Alaıda, eger biz osy atalǵan úsh pikirmen shektelip qalatyn bolsaq, onda bul oıshyldyń utymdy oılary bar, biraq olar qıyspaıtyn diı-teologıalyq qabyqqa oranǵan dep túsingen bolar edik. Máselege bul qyrynan kelý asa durys bolmas edi, naqtyraq aıtqanda, naqty tarıhı turpat, kózqarastar júıesiniń tutastyǵy joǵalady.

Meırambaev Mıras,QazUÝ-niń,dintaný mamandyǵynyń 3 kýrs stýdenti Kýrator edvaızer, Phd aǵa oqýtyshy Muqan N

---