InfoHub Logo

Taqyryby: Álem tanyǵan Áýezov
Maqsaty:
Bilimdilik: Muhtar Áýezovtiń ómir joly men jazýshylyq qyzmeti, shyǵarmashylyǵynan maǵlumat berý. Jazýshynyń álemdik mádenıetke qosqan úlesi týraly
oqýshylardyń bilimderin júıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylardy ózindik izdenis júmystaryna baýlý, oı-órisin, rýhanı jan dúnıesin baıytý. Pikirin ashyq bildirý, erkin sóıleý daǵdylaryn jetildirý.
Tárbıelik: Álem tanyǵan Áýezovtiń ulylyǵyn dáripteý. Qazaq eliniń maqtanyshyna aınalǵan zańǵar jazýshyny qurmetteýge, elin súıýge, ádebıetti súıýge tárbıeleý.
Túri: ǵylymı-praktıkalyq konferensıa
Ádisi: shyǵarmashylyq zertteý
Pánaralyq baılanys: tarıh, álem ádebıeti, teatr, óner
Kórnekiligi: M.Áýezov portreti, kitaptar kórmesi, azamattyq shyǵarmashylyǵyna
baılanysty prezentasıalyq slaıdtar, «Ańyz adam» jýrnaly, búktemeler t.b.

Júrý barysy:
Jospar:
İ. «Bala Muhtardan dana Muhtarǵa deıin»
M.Áýezov ómiriniń tarıhı tizbesi
İİ. «Shejire» M.Áýezov atategi
İİİ. «Áýezov álemi» (ádebı qyzmeti)
İV. «Áýezovtiń ádebı murasy» (shyǵarmashylyǵy)
a) «Uly sýretker» (áńgime, povesteri)
á) «Ulylyq úlgisi» ( romandary)
b) «Qazaq dramatýrgıasynyń tarlany» (dramalyq shyǵarmalary)
v) «Ult maqtanyshy» (ǵylymı eńbekteri, ocherkteri)
g) Aýdarmalary
V. «M.Áýezov – álem ádebıeti moıyndaǵan tulǵa»
M.Áýezov álem tilinde
Vİ. «Estelikter syr shertedi»
a) Murajaı, jádigerler
á) Uly adamdardyń estelikteri
b) Aqyndar arnaýlary
Vİİ. Qorytyndy

Muǵalimniń kirispe sózi:
Týǵan halqyn tórtkúl dúnıege máshhúr etken uly sýretker Muhtar Omarhanuly Áýezov - kemel oıdyń kenishi, kenen sózdiń órisi. Qazaq ádebıetiniń barlyq janryna tuńǵysh ret qalam tartyp, bárin ıgerip, sol arqyly tilimizdiń shuraıyn, elimizdiń shyraıyn tanytqan qarymdy qalamger, daryndy ǵalym. Uly jazýshy, danyshpan oıshyl, ǵulama ǵalym, asyl azamat Muhtar Omarhanuly Áýezovtiń týǵanyna bıyl 115 jyl tolyp otyr.

Dúnıege qazaq perzenti bolyp týyp, adamzat perzenti bolyp attanǵan M.O.Áýezov taǵdyry – talaı aqıqatqa qapysyz kóz jetkizetin taǵylym mektebi. Zamanmen birge tebirenip, máńgilikpen úndese bilýdiń aıqyn ónegesi.
Ol talaı jer teńseltip, el sendeltken áleýmettik silkinisterdiń, qıaldy qysyratyp, sanany toqyratqan túbegeıli ózgeristerdiń jappaı teńdikke umtylyp, eldikke qulshynǵan rýhanı býyrqanystar kezeńi bolyp, tarıh qoınaýyna attanǵaly otyrǵan jıyrmasynshy ǵasyrmen jaryq dúnıege birge keldi.

Qazaq halqy jańa HH ǵasyr tabaldyryǵynan Abaı sekildi has danyshpandy aldyna salyp attady. Osynaý zorlyq kórgen saıyn molyǵa túsken óner qýaty, sonyń shyrqaý shyńyna aınalǵan Abaı murasy ulttyq sanamyzdy meılinshe kemeldendirip, jańa rýhanı izdenisterge jigerlendirdi. Eldiń taǵdyryna qatysty kúrdeli máselelerdi alǵa tartty. Ulttyq sezim ulttyq sanaǵa aınaldy.

Áýezov ómiri men eńbeginiń halyq úshin qanshalyqty mańyzdy bolǵanyn keıin tarıhtyń ózi dáleldedi. Ol alasapyran kezeńderde halqymyzdyń talaı ret úzilip qala jazdaǵan mádenı-rýhanı arqaýyna, ulttyq sana sezimine dáneker bolyp, keshegi kúnnen búgingi kúnge aman jetýine sebepker boldy.
Olaı bolsa, búgingi «Álem tanyǵan Áýezov» taqyrybyndaǵy ǵylymı-praktıkalyq konferensıany zańǵar jazýshynyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn tolyq tanýǵa arnamaqpyz.
(Josparmen tanystyrý)
Oqýshylarǵa jospar boıynsha izdenis-tapsyrmalary berilgen bolatyn.

İ. «Bala Muhtardan dana Muhtarǵa deıin»
M.Áýezov ómiriniń tarıhı tizbesi
1897 - 28 qyrkúıekte Semeı ýezi, Shyńǵys bolysy, Bórilide dúnıege kelgen.
1908 - Semeıdegi Kamalıddın haziret medresesinde oqyp, odan orys mektebiniń daıyndyq kýrsyna aýysady.
1915 – qalalyq ýchılısheni bitirip, Semeıdegi muǵalimder semınarıasyna oqýǵa túsedi.
1917 - maýsymda M.Áýezovtiń " Eńlik-Kebek" dramasy tuńǵysh ret Oıqudyqta kıiz úıde sahnalanady.
1918 – qazanda Ombydaǵy Jalpy qazaq jastarynyń quryltaıyna qatysyp, onyń atqarý komıtetiniń múshesi bolyp saılanady.
1919 - Semeıdegi muǵalimder semınarıasyn bitirip, Semeı gýbrevkomynyń janynan ashylǵan qazaq bóliminiń qyzmetkeri, keıinnen bólim meńgerýshisi qyzmetin atqarady.
1921 – 12 tamyzda Semeı gýbernıalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy bolyp saılanady.
1921 – qarashada Orynbordaǵy Qazaqstan Ortalyq Atqarý Komıtetiniń prezıdıým múshesi qyzmetine aýysady.
1922 – kúzde Tashkenttegi Orta Azıa memlekettik ýnıversıtetine erkin tyńdaýshy bolyp túsedi. «Sholpan» jáne «Sana» jýrnaldarynda eńbekteri jaryq kóredi.
1923 - Lenıngrad Memlekettik Ýnıversıtetindegi qoǵamdyq ǵylymdar fakúltetiniń til-ádebıet bólimine oqýǵa túsedi.
1924-1925 – Semeıde muǵalimder tehnıkýmynda oqytýshy qyzmetin atqara júrip, «Tań» jýrnalyn shyǵarady. Lenıngradqa qaıtyp baryp, oqýyn jalǵastyrady.
1928 - Orta Azıa memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyna qabyldandy ári Qazaq aǵartý ınstıtýtynda sabaq berdi.
1930 - 16 qyrkúıekte «ultshyl, býrjýazıashyl» degen aıyppen tergeýge alynyp, tutqyndalady.
1932 – túrmeden shartty túrde bosatylady.
1932-1937 – Almatydaǵy Qazaq drama teatrynda ádebı bólim meńgerýshisi qyzmetin atqarady.
1942 – «Abaı joly» jaryq kórip, synǵa ushyraıdy.
1943 – Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń qazaq ádebıeti kafedrasyna profesor bolyp ornalasyp, ómiriniń sońyna deıin sonda dáris oqydy.
1945-1956 – eki ret Eńbek Qyzyl Tý ordenimen marapattalady.
1946 - Qazaqstan Ǵylym akademıasy qurylǵanda, onyń tolyq múshesi (akademık, №1 kýálik) bolyp saılanady, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor ataǵy berildi.
1946-1947 - «Abaı jolynyń» ekinshi kitaby jaryq kóredi.
1949 - «Abaı joly» romany úshin birinshi dárejeli Stalındik syılyq beriledi.
1950 - roman-epopeıanyń «Aqyn aǵa» atalatyn úshinshi kitaby jaryq kóredi.
1951—1954 - saıası-ıdeologıalyq turǵydan taǵy da qyspaqqa alynyp, qaıtadan jappaı synaý naýqany bastalady.
1953 – qamaýǵa alyný qaýpi tóngendikten sáýir aıynda Máskeýge jasyryn ketýge májbúr bolady.
1953-1954 - Máskeý memlekettik ýnıversıtetinde profesor bolyp ornalasyp, «KSRO halyqtary ádebıetiniń tarıhy» degen arnaıy kýrs boıynsha dáris berdi.
1954 - Almatyǵa qaıtyp oralyp, «Abaı joly» roman-epopeıasyn aıaqtaıdy.
1955 – Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń depýtattyǵyna saılanady.
1957 – tamyzda Japonıada ótken atom jáne sýtegi bombalaryna tyıym salý jónindegi búkilálemdik konferensıaǵa qatysady.
1957- 60 jyldyq mereıtoıy Almaty men Máskeýde saltanatty túrde atalyp ótip, Lenın ordenimen marapattalady.
1957-1961 – Til jáne ádebıet ınstıtýtynyń halyq aýyz ádebıeti bóliminiń meńgerýshisi qyzmetin atqarady.
1961 - 27 maýsymda Máskeýde operasıa ústinde kóz jumady.
Dúnıege qazaq perzenti bolyp týyp, adamzat perzenti bolyp attanǵan
M.Áýezov taǵdyry – talaı aqıqatqa qapysyz kóz jetkizetin taǵylym mektebi. Zamanamen birge tebirenip, máńgilikpen úndese bilýdiń aıqyn ónegesi.

İİ. «Shejire» M.Áýezov atategi (Slaıd)

İİİ. «Áýezov álemi» (ádebı qyzmeti)
1922 jyly kúzde Tashkenttegi Orta Azıa ýnıversıtetine tyńdaýshy bolyp oqýǵa túsedi
1923 jyly maýsym aıynda Lenıngrad (qazirgi Sankt-Peterbýrg) memlekettik ýnıversıtetiniń qoǵamdyq ǵylymdar fakúltetiniń til-ádebıet bólimine oqýǵa aýysady.
1925 jyly Lenıngradqa qaıtyp baryp, oqýyn jalǵastyrady. 1926 jyly jaz aıynda Semeıge arnaıy ǵylymı ekspedısıa uıymdastyrady.
1927 jyly jazda Jetisý óńirine saparmen kelip, İlıas Jansúgirovpen birge bolashaq shyǵarmalaryna materıal jınaıdy.
1936 jyly Máskeýde ótken qazaq ádebıeti men óneriniń onkúndigine qatysady
1953 jyly Máskeý memlekettik ýnıversıtetinde profesor bolyp ornalasady.
1955 jyly shet elge saparǵa shyǵyp, German demokratıalyq respýblıkasy (GDR) jazýshylarynyń Berlınde ótken sezine qurmetti qonaq retinde qatysty.
Úndistanǵa 40 kúndik saparmen baryp qaıtady.
1956 jyly KSRO mádenıet qaıratkerleri ókilderiniń qatarynda Chehoslovakıada boldy.
Atom jáne sýtek bombasyn synaýǵa qarsy halyqaralyq qozǵalystyń Japonıada ótken 3-konferensıasyna qatysady.
1958 jyly Tashkentte ótken Azıa jáne Afrıka elderi jazýshylarynyń 1-konferensıasyn uıymdastyrýshylardyń biri boldy.
1960 jyly AQSH-qa baryp qaıtyp, 1961 jyly Úndistanǵa ekinshi ret sapar shegedi.

İV. «Áýezovtiń ádebı murasy» (shyǵarmashylyǵy)
a) «Uly sýretker» (áńgime, povesteri)
M.Áýezov - aýyz ádebıeti men klasıkalyq ádebıettiń, batys pen shyǵys kórkem sóz murasynyń ozyq dástúrin jete meńgerip, qazirgi dáýirdegi qazaq ádebıetiniń realısik sapasyn artttyrýǵa, ádebı tildi baıytýǵa eresen eńbek sińirgen uly jazýshy.

Qarshadaıynan qazaqtyń baı aýyz ádebıetiniń injý-marjandarynan sýsyndap, árisi Asan qaıǵy, Aqtamberdi, Buhar jyraý, Dýlat, Mahambet jyrlarynan tálim alǵan, besiginde jatyp, uly Abaı óleńderimen kókiregin terbegen bala Muhtardyń óse kele Shyǵys pen batys mektepterin boıyna qatar sińirgen dana Muhtarǵa aınalýy zańdy qubylys edi.
Áýezov ulttyq tanym-túsinik pen talǵamǵa múldem jańa lep ákeldi. Onyń «Qorǵansyzdyń kúni», «Qaraly sulý», «Qıly zaman», «Kókserek» sıaqty alǵashqy shyǵarmalarynyń ózi qazaq sóz óneri men kórkem oılaý júıesin jańa sapalyq bıikke kóterdi.

20 jyldardaǵy «Qarash-qarash» - Áýezov prozasynyń shoqtyǵy bıik shyǵarmasy. 1930-1940 jyldar aralyǵynda ómirge kelgen prozalyq shyǵarmalary «İzder»(1932j), «Bilekke bilek» (1933j), «Úsh kún» (1934j), «Shatqalań» (1935j.), «Asyl násilder» (1947j) - jańa ómir shyndyǵyn sýrettegen týyndylar. Sonymen qatar «Qyr sýretteri», «Qyr áńgimeleri», «Úılený», «Oqyǵan azamat», «Kim kináli», «Zaman erkesi» («Sónip-janý»), «Kinámshil boıjetken», «Eskilik kóleńkesinde», «Jýandyq», «Búrkitshi», «Keshki dóń basynda», «Sybannyń molasynda», «Teksheniń baýyrynda» atty áńgimeleri bar.

á) «Ulylyq úlgisi»
«Abaı joly» – Muhtar Áýezovtiń álemge áıgili roman-epopeıasy. «Abaı joly» – qazaqtyń kórkem prozasyn klasıkalyq deńgeıine kóterip, álem ádebıetine kórkemdik qýat ákelgen úzdik týyndy. Áýezov óziniń roman-epopeıasynda qazaq halqyn, onyń ulttyq dástúrin barlyq qyrynan ensıklopedıalyq deńgeıde jan-jaqty ashyp kórsetti. Áýezovtyń «Abaı joly» roman-epopeıasy álemdik deńgeıde: «HH ǵasyrdaǵy eń úzdik shyǵarmalardyń biri» (Lýı Aragon) degen joǵary baǵa aldy. Sondaı-aq bul roman-epopeıa qazaq halqyn, qala berdi búkil túrki álemin dúnıe júzine tanytqan uly shyǵarma retinde de tanyldy.

Áýezov alǵashqyda eki kitaptan turatyn «Abaı» (1942, 1947), onan keıin munyń jalǵasy bolyp tabylatyn «Abaı joly» (bul da eki kitaptan turatyn; 1952, 1956) romanyn jazdy. Osy tórt tomnan turatyn «Abaı jolynda» qazaq qoǵamynyń alýan túrli toptary keń qamtylyp, san qyrly tutas galereıa jasaldy. Onda qazaq halqynyń etnografıalyq, dinı, jalpy mádenı-tanymdyq dástúrleri - bári bar. Roman-epopeıanyń tanymdyq mánimen birge ulttyq ádebıet pen mádenıetti, ana tilin órkendetýdegi róli zor boldy. Ol Abaıdy 17 jyl zerttep, 12 jyl jazǵan.

Alǵashqy eki kitaptan turatyn «Abaı» romany úshin jazýshyǵa KSRO Memlekettik syılyǵy (1949) berilip, tórt tomdyq «Abaı joly» roman-epopeıasy jaryq kórgennen keıin ol Lenındik syılyqtyń laýreaty (1959) atandy.
Epopeıa dúnıe júzi halyqtarynyń bir júz on alty tiline aýdarylyp, mıllıondaǵan oqyrmandy sýsyndatyp, olarǵa uly Abaıdy, Abaı arqyly qazaq halqyn pash etti. Ol eki júz tomdyq «Álem ádebıeti kitaphanasy» toptamasynda eki tom bolyp basyldy.

b) «Qazaq dramatýrgıasynyń tarlany»
Áýezov qalamynan 20-dan asa dramalyq shyǵarma týdy. Áýezov dramatýrgıasynda janrlyq formalardyń bárin qamtyǵan. Onda tragedıa da, komedıa da, drama da bar. Áýezov keıbir shyǵarmalaryn birigip jazǵan. Olar: L. Sobolev («Abaı»), S. Muqanov («Aqan - Zaıra»), Ǵ. Músirepov («Qynaptan qylysh»), Á. Tájibaev («Aq qaıyń»), Á. Ábishev («Namys gvardıasy»), «Oktábr úshin» (1933) pesalary.

Áýezovtiń «Eńlik - Kebegi»(1917j) 1922 jyly Orynborda basyldy. Asa tereń, mándi shyǵarmanyń biri - «Túngi saryn». Bul - qazaq dramatýrgıasynda realızmniń ornyqqanyn kórsetken týyndy. «Oktábr úshin», «Tartys» pesalarynda Áýezov realısik drama jasaýdyń túrli-túrli quraldaryn paıdalanǵan.

1934 jyly sahnaǵa shyqqan «Han Kene»tragedıasy - Áýezovtiń azattyq ıdeıasyn tereń beınelegen, asa kórkem tarıhı pesasy.
«Dos - Bedel dos», «Qaragóz», «Shekarada», «Báıbishe-toqal», «Aıman-SHolpan», «Qaraqypshaq Qobylandy», «Beket», «Tas túlek», «Tartys», «Alma baǵynda», «Qum men asqar», «Bes dos», «Alýa», « 50 jyl ótken soń», «Raıhan» dramalary bar.

Áýezovtiń dramalyq shyǵarmalary - qazaq ádebıetiniń altyn jambydaı qymbat, asyl shyǵarmalary - bizdiń ulttyq maqtanyshymyz.

v) «Ult maqtanyshy» (ǵylymı eńbekteri, ocherkteri, maqalalary)
M.Áýezov jaıynda aıtylar sóz kóp. Ár darynnyń tabıǵaty ár basqa. Muhtar Áýezov tabıǵaty tipti erekshe. Ol – 1917 jyly jazǵan «Adamdyq negizi - áıel» dep atalatyn pýblısısıkalyq maqalasynyń ózinde eldik, memlekettik oılar aıtqan. «El bolamyn deseń – besigińdi túze!» degen M.Áýezov sózin qazaqtyń árbir shańyraǵy óz mańdaıshasyna oıyp jazyp qoısa, jarasarlyqtaı.

Ǵylymı eńbekteri: «Ádebıet tarıhy», «Ár jyldar oılary», «Ýaqyt jáne ádebıet», «Abaı Qunanbaev», ««Abaıtanýdan jarıalanbaǵan materıaldar», «Abaıtaný dáristeri», «Abaı aqyndyǵynyń aınalasy», «Eskermedim, qabyldamadym», «Abaıtaný oqýlary», «Ádebıet tanytqysh», «Ádebıet teorıasy», « «Ertegi týraly», «Qobylandy batyr», «Qazaq ádebıetiniń tarıhy», «Buhar jyraý», «Qozy Kórpesh – Baıan sulý», «Mahambet», «Sultanmahmut Toraıǵyrov», «Sábıt Dónentaıuly», «Sháńgereı», «Shortanbaı shyǵarmalary», «M.Iý.Lermontov», «L.N.Tolstoı», «Nekrasov ómiri», «Qyrǵyz dastany – «Manas»», «Jaqsy pesa – sapaly ádebıet belgisi» t.b.
Ocherkteri: «Ońtústik saparynan», «Shaıandy sheshen Kerekeń», «Amerıka áserleri», «Amerıka sapary», «Indıa ocherkteri», «Indıa kúndelikteri», «Túrkistan solaı týǵan», «Ol kúngi Almaty», «Abaı aýylynda», «Mádenıetti Qazaqstan», «Er serigi - sergek oı», «Aqyn elinde», «Asyl násilder», «Úshqońyr jaılaýynda» t.b.

Maqalalary: «Adamdyq negizi – áıel», «Qazaqtyń ózgeshe minezderi», «Qazaq áıeli», «Oqý ádisi», «Ǵylym», «Ǵylym tili», «Mádenıetke qaı kásip jýyq», «Mádenıet hám ult», «Iaponıa», «Fılosofıa jaıynan», «Oqýdaǵy qurbylaryma», «Búgingi zor mindet», «Ólip taýsylý qaýpi», «Qazaq oqyǵandaryna ashyq hat», «Qazaq ádebıetiniń qazirgi dáýiri», «Qyzyl suńqarlar týraly», «Sot», «Qazaq bólimderi týraly», «Kórkem ádebıet týraly», «Jalpy teatr óneri men qazaq teatry», «Qazaqstandaǵy ulttar», «Altynsaryuly Ybyraı» sekildi 300-den astam maqala, ocherkteri bar.
Áýezov – qazaq bolmysy men mineziniń ǵajaıyp aınasy, qazaq ómiriniń keń tynysty kórkem ádebıet pen kórkem ónerdegi kelisti keskini, qaıtalanbas polotnosy, realdy shyndyǵy, kemeńgerlik kestesi. Ózi týǵan ultyn bar artyq-kemimen ishinen úńgı otyryp taný, zertteý, sony ózine ǵana, ıaǵnı, qazaqqa ǵana emes, jumyr jerdiń uly tósin jaılaǵan kez kelgen ultqa, árbir jumyr basty pendege túsinikti ete otyryp, tanytý – Áýezov áleminiń sıqyrly da syrly qýaty.

g) Aýdarmalary
M.Áýezovtiń qalamynan álemdik jáne orystyń tamasha klasıkalyq ádebıetiniń, baýyrlas halyqtar ádebıetiniń tanymal shyǵarmalarynyń tárjimeleri týdy.
Krylov mysaldaryn, A.S.Pýshkın «Borodıno», «Evgenıı Onegın», Nızamı «Eskendir», Gete «Qarańǵy túnde taý qalǵyp», D.London «Qasqyr», N.V.Gogol «Revızor», Pogodın «Aqsúıekter», L.N.Tolstoı «Toı tarqar», «Býlka», «Býdda», V.Shekspır «Otello», «Asaýǵa tusaý», I.S.Týrgenev «Dvorán uıasy», K.Trenev «Lúbov Iarovaıa», A.Afınogenov «Qorqynysh», Iý.Vagner «Jerdiń jaratylysy jaıyndaǵy áńgimeler», A.P.Chehov «Aq qasqa», V.Evald «Qurylys materıaldary», A.Serafımovıch «Temir tasqyn» sekildi aýdarmalary bar.

V. «M.Áýezov – álem ádebıeti moıyndaǵan tulǵa»
M.Áýezov álem tilinde
Alǵashqy jazba kezderi, Shýmerdiń qysh kestesi, ejelgi mysyrdyń papırýstary, Vavılon men Akkadtyń syna jazýynan bastap myńjyldyqtardyń, barlyq ǵasyrlar men dáýirlerdiń, barlyq mádenıet pen órkenıettiń qatań suryptaýynan ótip bizge jetken tańǵajaıyp týyndylardy jınaqtaǵan HH ǵasyrdyń ǵalamat basylymy – iriktelgen Dante men Shekspır, Tolstoı men Tomas Mann qatarynan, Gorkıı men Sholohov qatarynan – uly eskertkishter jınaǵy 250 tomynyń eki tomy Muhtar Áýezovke tıesili bolýy kezdeısoq jaıt emes.
«Abaı joly» epopeıasynyń ózi dúnıe júzi halyqtarynyń 116 tiline aýdarylsa, onyń birqatar shyǵarmalary aǵylshyn, alban, arab, armán, ázirbaıjan, bashqurt, belorýs, bengal, bolgar, býrát, vengr, vetnam, grek, goland, grýzın, ıspan, qyrǵyz, serb, fransýz, qaraqalpaq, slovak, tájik, tatar, týva, túrik, túrkimen, ózbek, hındı, parsy, polák, pýshtý, rýmyn, uıǵyr, ýkraın, ýrdý, fın, ıakýt, cheh, eston, qytaı, koreı, latvıa, lıtva, marı, moldovan, monǵol, nemis tilderine aýdarylǵan.
Minekeı, osynyń ózi Muhtar Áýezovtiń – tek qana qazaq ádebıetiniń ǵana emes, kúlli álemdik ádebıettiń qaıtalanbas uly tulǵasy ekendigin dáleldeıdi.

Vİ. «Estelikter syr shertedi»
a) Murajaı, jádigerler (slaıd arqyly tanystyrý)
Muhtar Áýezov ómirden ótkennen keıin ókimettiń qaýlysymen 1961 jyly óziniń turǵan úıi murajaıǵa aınaldy. Qalpyna keltirý jumystarynan keıin 1963 jyly murajaı paıdalanýǵa berildi. Sol jyldan 1993 jylǵa deıin murajaıdy jaýshynyń óz qyzy Láılá Muhtarqyzy basqardy. Ol úıde jazýshy 1951-1961 jyldar aralyǵynda on jyl kóleminde turǵan. Murajaıdyń qazirgi dırektory Láılániń uly – Dıar Qonaev.
1997 jyly Áeýzovtiń 100 jyldyq mereıtoıy IýNESKO kóleminde toılandy. Sol júz jyldyǵy qarsańynda jazýshynyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan bólek ekspozısıa zaly ashyldy. Onyń arhıtektory Shoqan Mataıbekov «qazyna, baılyq qashanda jer astynda jatady» degen ıdeıamen ekspozısıa zalyn jartylaı jer astyna kirgizdirip saldyrǵan jáne bul ǵımarattyń tóbesin Mekkeniń qaǵba tasy sıaqty beınede keltirgen. Ol da Muhtar Áýezov ulylyǵyna taǵzym etý, bas ıý degen uǵymdy bildiredi.

á) Uly adamdardyń estelikteri
Muhtar Áýezov – qazaq halqynyń kemeńger oıshyly, uly sýretkeri. Osy babamyzdyń ómiri men eńbegi elimizdiń búgingi táýelsizdigin ańsap ótken. Muhańdy qurmetteý – eldiń táýelsizdigin qurmetteý, óz elińdi súıý, Otanyńdy qorǵaý, qazaq eliniń táýelsizdigi úshin jan aıamaý»
N.Á. Nazarbaev

Áýezov Qazaqstan úshin ekinshi Abaı, biz úshin Shyǵystyń Sholohovy edi.
N.Pogodın

Biz úshin Abaı qandaı bolsa, Muhań da – sondaı danalyq mektebi. Ol mektepten dáris alý – ár qazaqtyń abyroıly boryshy.
Dinmuhamed Qonaev, memleket qaıratkeri

Álemdi kóz aldyńa keltirý úshin, basqalardyń kózine túsý úshin, adam rýhynyń qadir-qasıetin asqatata kóterip, jar salý úshin óz bıigiń – Muhtar Áýezov sıaqty asqar shyńyń bolý kerek.
Shyǵys Aıtmatov, jazýshy

Muhtar Áýezov – aqyn. Ol óz eliniń dalalary men taýlaryn, adamdaryn úlken epık aqynsha asqan sýretkerlikpen beıneleıdi. Sonsha ulylyqpen, sonsha sýretkerlikpen jáne Áýezovteı kisi jyrlaǵan halyq shyn baqytty ǵoı.
Berjeron, fransýz jazýshysy
«Muqań - ári jazýshy, ári ǵalym, ári ustaz, ári qoǵam jáne memleket qaıratkeri. Ol osynyń bir de birinde osaldyq kórsetpegen, bárinde de orasan kúshti, bárinde qatar jáne teń ustaǵan adam.» Abaısha aıtqanda, «Qas bulaqtyń sýyndaı syldyraǵan óńkeı kelisimniń úlgisi bolatyn.»
Zeınolla Qabdolov
b) Aqyndar arnaýlary
Jazýshyǵa talaı aqyndar júrek jardy súıikti jyrlaryn arnaǵan. Endi solardyń birqataryn oqýshylardyń óz aýyzdarynan estımiz.
Qasym Amanjolov «Muhtar aǵa!», Syrbaı Máýlenov «Muqańa», Rasýl Ǵamzatov «Muhtar aǵa», Ábdirashtyń Jarasqany «Tarıh zańy», Muhtar Shahanov «Meniń esimimdi nege Muhtar qoıǵan?».
Bul oqylǵan dúnıelerdiń bári biz úshin qundy. Óziniń ǵajaıyp talanty, asqan eńbekqorlyǵy arqasynda halqyna qaltqysyz qyzmet etken, kórkem sózdiń shyńyna shyǵyp, sońyna máńgi ólmes mura qaldyrǵan álemge áıgili jazýshyny dáripteý - bizdiń abyroıly mindetimiz dep tanımyz.

Vİİ. Qorytyndy
Áýezov álemi deıtin keń dúnıeniń jaratylysy men tabıǵatyn eki sózben qaıyryp aıtý múmkin emes. Ony tereń tanyp, jan-jaqty taldaý – ár dáýir, ár urpaqtyń kıeli mindeti. Fransýzdar – Balzakty, orystar – Tolstoıdy, amerıkandyqtar – Draızerdi, nemister – Geteni qalaı zerttep, zeıindese, qazaqtar Áýezovti dál solaı tanýǵa umtylǵanda ǵana ulttyń ózin-ózi tanýy, ózin-ózi baǵalaýy, ózin-ózi qadirleýi qalyptaspaq, kúsheımek, jalǵaspaq. Óıtkeni, Áýezov álemin qazaq áleminen, qazaq ómirinen esh bóle-jara qaraýǵa bolmaıdy.

Áýezov álemi kózge kórinbeıtin ǵajaıyp uly sıqyrymen, qudiretimen ulttyq rýh táýelsizdigin qorǵaýǵa, saqtaýǵa úıretedi!
Keler ǵasyrda da kemeldene beretin kemeńger M.Áýezov – tek siz ben bizdiń ǵana emes, áli dúnıege kelmegen jańa urpaqtardyń da sarqylmas ıgiligi, ólsheýsiz baqyty. Óıtkeni, M.Áýezov qudireti onyń elge degen sheksiz mahabbaty men seniminde jatyr. Osy bir aqıqatty seziný myna bizderge, búgingi táýelsiz memlekettiń irgesin nyǵaıtyp jatqan urpaqqa qajymas qaırat, jasymas jiger qosady.