InfoHub Logo

Keıbir adamdar úshin sport ómiriniń basynan aıaǵyna deıin arnaǵan isi. Munyń sebepteri ártúrli bolýy múmkin-adamnyń múmkindikteriniń ulylyǵyn dáleldeýge degen umtylys, óz eli úshin kúres, ózin-ózi jetildirý, saıyp kelgende, jeńiske degen keremet erik. Bul maqalada biz planetanyń eń tanymal sportshylary týraly sóılesetin bolamyz.

Álemde Ivan Poddýbnyıdyń esimi sıaqty úlken fızıkalyq kúshpen tyǵyz baılanysty basqa ataý joq shyǵar. Bul ańyzǵa aınalǵan aýyr atlet 1871 jyly kishkentaı Krasıonıvka aýylynda Poltavshınada dúnıege kelgen. Onyń ákesi men anasy muragerlik kazaktar boldy jáne qurmetke ıe kisiler. Búkil aýylda Ivannyń ákesi Maksım Poddýbnyı eń myqty boldy jáne aýyldastaryn óziniń múmkindikterimen tań qaldyrdy. Jıyrma jasynda Ivan aýyldan aqsha tabý úshin Sevastopol portyna ketti, onda ol júk tıeýshi bolyp jumysqa turdy. 1895 jyly Poddýbnyı Feodosıaǵa kóship, aýyr salmaq pen kúres sabaqtaryna qatysa bastaıdy. 98 jyly ol trýssı sırk chempıonatynda alǵashqy jeńiske jetti. 1903 jyly Ivan Poddýbnyı Sankt-Peterbýrg atletıkalyq qoǵamyna kirip, sol jyly Parıjge álem chempıonatyna barady. Onda ol erejelermen tyıym salynǵan birneshe amaldardy ótkizgen Raýl le Baýcherden utylady. Alaıda, kelesi jyly Poddýbnyı Máskeýdiń Chınızellı sırkinde le Býshty jeńip, jeńiske jetedi.

Ivan Poddýbnyı óziniń kúshin uzaq ýaqyt boıy turaqty jattyǵýlar, sonyń ishinde qarsylyq sabaqtary, sondaı-aq durys tamaqtaný arqasynda óz kúshin saqtap keldi. Poddýbnyı eshqashan alkogól ishpegeni jáne temeki shekpegeni de ról atqardy. Ol barlyq negizgi jeńisterdi jaqsy taktıka men kúshpen jeńe aldy. Jıyrma bes jyldan astam ýaqyt boıy Poddýbnyı naǵyz chempıondardyń chempıony, buzylmaıtyn kúshtiń sımvoly.

Búgingi tańda tipti basketboldan múmkindiginshe alys adamdar Maıkl Djordannyń esimin kem degende eki ret estidi. Bul uly basketbolshy keremet sporttyq nátıjeler kórsetip qana qoıǵan joq-ol búkil basketbol álemin ózgertti, jáne onyń arqasynda olar álemniń kóptegen elderinde NBA jáne basketbol týraly bile bastady. Maıkl óziniń kásibı mansabyn sekseninshi jyldardyń basynda Soltústik Karolına ýnıversıtetinde bastady. 1982 jyly NCAA-da komandamen jeńiske jetken Maıkl Chıkago Býllzǵa kóshedi. Osy kezden bastap Iordanıanyń tanymaldyǵy tez damydy jáne kóp uzamaı ol NBA-nyń naǵyz juldyzyna aınaldy. Onyń nátıjeli oıyny men sekirý qabileti oǵan "áýe Djordan" degen laqap at berdi. Sonymen qatar, Maıklǵa buryn-sońdy bolmaǵan eń jaqsy basketbol qorǵaýshysy ataǵy berildi. 1991 jyldan bastap úsh jyl boıy Chıkago komandasynyń quramynda Maıkl barlyq NBA chempıonattarynda jeńiske jetti. 1993 jyly kútpegen jerden ol ákesiniń qaıtys bolýyna baılanysty basketboldan ketedi. Keıin, 1995 - te ol saltanatty túrde oralady, sodan keıin ol Chıkago Býllzǵa 1996,1997 jáne 1998 jyldary NBA chempıonattarynda taǵy úsh jeńis ákeledi. Sonymen qatar, Maıkl maýsym ishinde jeńiske jetken machtar boıynsha NBA absolútti rekordyn ornatty-72 Jeńis. Djordan mansabyn 1999 jyly qaıta aıaqtaıdy, biraq 2001 jyly qaıta oralady, biraq "Vashıngton Ýızards"quramynda. Sonymen qatar, Iordanıa Olımpıada oıyndarynyń eki dúrkin jeńimpazy (1984 jáne 1992) jáne osy ataqtarmen birge NBA chempıony jáne maýsymnyń eń qundy oıynshysy ataǵyn jeńip alǵan jalǵyz adam.

Álemdegi eń tanymal fýtbolshy, áıgili Pele-fýtboldan úsh dúrkin álem chempıony. Onyń shyn esimi Edson Arantes dı Nasımento, ol 1940 jyly Brazılıada dúnıege kelgen. Edsonnyń otbasy kedeı boldy jáne fýtbol balanyń súıikti oıyn-saýyǵy ekenin bilýge bolady. Onyń ákesi, burynǵy fýtbolshy, Pelege negizderdi úıretip, birneshe kásibı qupıalardy aıtqan. Jeti jasynda bala jergilikti jastar komandasyna qabyldandy. Keıinnen Pele shabýyldaǵy keremet jáne nátıjeli oıynymen bárin tań qaldyrdy. Belgili bir ýaqyt aralyǵynda bul komandanyń jattyqtyrýshysy Brazılıa quramasynyń burynǵy múshesi Valdemar de Brıto boldy, ol Peleniń bolashaǵyn anyqtady. Valdemar "Santos"fýtbol klýbynda jas fýtbolshyny tamashalaǵan edi. Pele kásibı sport álemine osylaı kirdi. 15 jasynda Pele qatysqan alǵashqy resmı mach ótti. Bul "Korıntıansqa" qarsy oıyn boldy jáne onda Pele gol soqty. Kelesi eki jylda ol birneshe ret úzdik bombardır ataǵyna ıe boldy. Sonymen qatar, 1958 jyly ol 58 gol soqqan úzdik.  

Pele ulttyq quramada 1958 jyly Shvesıada ótken álem chempıonatynda debút jasady. Onyń oıyny naǵyz áser qaldyrdy jáne komandany jeńiske jetkizdi. Nátıjesinde Pele kórermenderdiń, sarapshylardyń jáne qarsylastardyń pikirinshe, eń jaqsy oıynshy ǵana emes, sonymen birge álemdegi eń jas chempıon boldy, óıtkeni ol kezde ol nebári 17 jasta edi. Ulttyq quramadaǵy barlyq oıyndarda Pele jaýdyń qaqpasyna 72 qylysh soqty-bul fýtbol jetistigi, ol áli kúnge deıin teńdesi joq oıynshy. Onyń erekshe tehnıkasy men ımprovızasıa sheberligi jaqsy damyǵan soqqylarmen birge fýtbolǵa degen dástúrli kózqarasty túbegeıli ózgertti. Kóptegen adamdar Peleni tek fýtbolshy ǵana emes, ár qadamdy eseptep, naızaǵaı jyldamdyǵymen durys sheshim qabyldaıtyn naǵyz grosmeıster dep sanaıdy. Sonymen birge, aty ańyzǵa aınalǵan fýtbolshy komandanyń jumysyna úlken mán berdi, óıtkeni jalǵyz jeńiske jetý múmkin emes dep sanaıdy. Ras, Pele bul málimdemeni belgili bir dárejede joqqa shyǵardy, ol 1961 jyly Marakana stadıonynda búkil "Flýmınens" komandasyn jalǵyz jeńip, qazir "ǵasyrdyń goly" dep atalatyn goldy soqqan altyn sportshylardyń biri.

Araılym Dadanbekova

---