InfoHub Logo

Olar — bıiktigi 4-5 metrge deıin jetetin, aǵash tárizdi ósimdik. Butalarynyń qabyǵy jyltyr qońyr, uzyndyǵy 3-4 santımetrdeı, jýan ári túp-týzý tikenekteri bolady. Japyraqtary qysqa saǵaqty, jumyrtqaǵa uqsas 3-7 salaly, shetteri úshkir tisti, eki jaqtarynda da azdaǵan túkteri bar. Gúlderi aq nemese qyzyl tústi shoǵyrlana ornalasady, dıametri 5 santımetrge deıin jetedi. Gúl japyraqshalary beseý. Tuqymy – qyzyl qońyr tústi, 3-4 dánegi bar jemis. Qyzyl dolana Almaty oblysynda ósedi. Altaı, İle, Tarbaǵataı óńirlerinde altaılyk dolana degen dolananyń taǵy bir túri bar. Ósimdiktiń bul aıtylǵan eki túrinen de dári jasalady. Olar ormandy, saıly jerlerde, ózen jaǵasyndaǵy butalardyń arasynda, taý etekterinde ósedi. Mamyr-maýsym aılarynda gúldeıdi, jemisi qyrkúıek aıynda pisedi.

Dárilik maqsat úshin dolananyń jemisi men gúlin paıdalanady. Gúlderinde efır maılary, holın jáne asetılholın, hlorogen qyshqyldary bar. Jemisinde flavonoıdtar, askorbın jáne lımon qyshqyldary, karotın, holın, asetılholın, efır maılary, ılik zattar bar. Dolanadan jasalǵan dáriler ortalyq nerv júıesin tynyshtandyrady, júrek bulshyq etterine kúsh beredi, júrek pen mıdaǵy qan aınalysyn jaqsartady. Ǵylymı medısınada dolanany gıpertonıa men gıpertıreoz aýrýlaryn emdeýge jáne júrek soǵýynyń yrǵaǵy buzylǵanda, júrektiń tusy aýyrǵanda, uıqy qashqanda; jalpy nerv júıesi álsiregende keńinen qoldanady.

Qoldaný tásili

Dolana gúlderiniń 3 as qasyǵyn z stakan qaınap turǵan sýǵa salyp tundyrady da, ár ishkende 1 stakannan 3 ret tamaq aldynda ishedi. Onyń jemisiniń 10 gramyn 1 stakan qaınap turǵan sýǵa salyp tundyryp, shaı retinde ishýge de bolady. Odan spırtti eritindini bylaı jasaıdy. Ósimdik jemisiniń 25 gramyn 100 ml spırtke salyp 8-10 kún tundyrady, sonan soń 30-40 tamshydan kúnine 3 ret ishedi. Eger tunba araqqa jasalsa, onda 50-60 tamshydan 3 ret ishý kerek.

Dáriniń tıimdiligin arttyrý úshin dolana jemisteriniń 4 bóligin, túrkistandyq sasyq shóptiń 4 bóligin, batpaq aq shaıyrynyń 4 bóligin, túımedaq gúliniń 1 bóligin alyp aralastyrady. Osy qospanyń 1 as qasyǵyn 1 stakan qaınap turǵan sýǵa salyp tundyrady da, daıyn bolǵan dárini 1 as qasyktan 3 ret ishedi.

---