InfoHub Logo

Alystan kórmeýshilik – jasóspirimder arasynda jıi kezdesetin kóz kemshiligi. Sanaq derekteri boıynsha, orta mektepti bitirgen ár bes balanyń bireýi kózi alystan kórmeıtindikten qalaǵan mamandyǵyn ala almaı júr. Kózinde mundaı kemistigi bar adam, kerisinshe, jaqyndaǵy nárseni jaqsy ajyrata alady. Sondyqtan ony «jaqynnan kórgishtik» dep te ataıdy.

Alystan kórmeýshilik eki túrge bólinedi: týa bitken, ıaǵnı tuqym qýalaǵan jáne júre paıda bolatyn alystan kórmeýshilik. Sońǵysy kóbine kózge jastaı aýyrtpalyq túskennen bolady.

Alystan kórmeýshilik úsh dárejege bólinedi: bastapqy dárejesi 3,0 dıoptrııge deıin (dıoptrıı – optıka júıesiniń syndyrý kúshi), ortasha túri – 3,25-ten 6,0 dıoptrııge deıin jáne joǵary dárejesi – 6,25  dıoptrııden joǵary.

Ádette alystan kórmeýshilik jas kezde paıda bolyp, óse kele onyń dárejesi joǵarylaı beredi. Qazirgi ýaqytta tipti oqý jasyna jetpegen balalardyń arasynda da kózdiń osy kemistigi óte jıi kezdesip júr. Munyń basty sebepteri: keıbir ata-analar sábılerdiń sana-sezimin tez jetildirý maqsatymen olardy sýret salýǵa, oqyp, jazýǵa tym erte baýlıdy jáne búldirshinderdiń birneshe saǵat boıy tapjylmaı teledıdar kórýine ruqsat beredi. Mine, munyń bári jańadan jetilip kele jatqan, qataımaǵan jas kózge aýyrtpalyq túsiredi de osydan kelip mektep jasyndaǵy balalardyń kóbisi alystan nashar kóretin bolady.

Alystan kórmeýshilikten aldyn ala saqtaný jáne onyń asqynyp ketpeýi úshin, aldymen balanyń úıde jáne mektepte otyratyn ústeli men partasynyń bıiktigi onyń boıyna sáıkes bolýy shart. Jaryqtyń mol bolýymen qosa, sabaq ústinde durys otyrýy kerek. Úıde sabaq daıyndaǵanda ústel ústinde 60-75 vattyq qalpaqty sham turýy, al páterdiń shańyraǵyna ilingen shamnyń jaryǵy 100-150 vattan kem bolmaǵany jón. Dápterge jazyp otyrǵanda shamnyń jaryǵy oqýshynyń sol jaǵynan nemese qarsy aldynan túsýi kerek. Uzaq ýaqyt oqyǵanda ne jazǵanda kózdi taldyrmas úshin árbir 45-50 mınýttan keıin 10-15 mınýttyq úzilis jasaý qajet. Oqyǵan kitap pen jazatyn dápterdiń kózden alystyǵynyń shamasy 30-35 santımetr bolýy kerektigin únemi esten shyǵarmagan jón. Jas balalar teledıdardyń tek ózderine ǵana arnalǵan habaryn jetisine 3-4 ret kórse jetip jatyr. Teledıdardyń ekrany balalardyń otyrǵan jerinen 2,5-3,0 metrdeı qashyq bolǵany durys. Qarańǵydan kóz talmas úshin teledıdar turgan bólmede qalpaqty shamnyń janyp turgany jón, biraq onyń jaryǵy teledıdardyń ekranyna túsip, shaǵylyspaýy kerek.

Balalardyń kózderi jáne basqa músheleri saý bolyp ósýi úshin olardyń kúndelikti taǵamy dámdi, sapaly jáne kóbinese kókónis-jemis jáne sútten daıarlanýy qajet.

Sońǵy jyldary alystan kórmeıtin kózdiń ótkirligin jaqsartý úshin oǵan ota jasaý ádisi qoldanylyp keledi. Muny «keratomıa» dep ataıdy.

Alystan jáne joǵary jáne ortasha dárejede kórmeıtin adamdarǵa aýyr salmaq (10 kılogramnan artyq) kóterýge bolmaıdy; óne boıy eńkeıip jumys isteý, akrobatıka men aýyr atletıka, boks, sýǵa sekirý, atqa minip jarysý sıaqty kúrdeli sport túrlerine qatysý kózge óte qaýipti. Óıtkeni kózdiń tor qabyǵy aýyrtpalyq túsken kezde óz ornynan syrylyp, bolmasa onyń bet jaǵy qantalap, adam múldem kórmeı qalýy múmkin.

Qorytyp aıtqanda, kóziniń kórý kemshiligi bar bala ýaqytynda kóz dárigerine qaralyp, kózildirik jazdyryp alyp kıip júrse jáne dárigerdiń bergen aqyl-keńesin oryndap otyrsa, onda asqynýdyń aldyn alyp, alystan kórmeýshilik dárejesin ulǵaıtpaı toqtatýǵa bolady.

Q. Jalmuhanbetov

---