InfoHub Logo

Turan ýnıversıteti, týrızm mamandyǵynyń 1 kýrs stýdenti
Myrzaqul Balnur Erjanqyzy
Ǵylymı jetekshi: Týlekova Gúljan Qajymuratqyzy

Almaty-Tán-SHan taý jotasynyń eteginde ornalasqan Qazaqstannyń ásem qalalarynyń biri. Qala-mádenıetimen, qonaqjaılylyǵymen jáne tabıǵı sulýlyǵymen kóptegen sheteldik týrıserdi tartatyn Respýblıkanyń eń iri týrısik ortalyǵy.

Erdaýletov S. R “Qazaqstan týrızm geografıasy” atty kitabynda Almaty týraly “Almaty taýlarmen qorshalǵan, bul ony ashyq aýada áýesqoılar úshin naǵyz jumaqqa aınaldyrady. Munda siz taý velosıpedimen, jartasqa órmeleýmen, álpınızmmen jáne basqa da ekzotıkalyq sportpen aınalysyp saıahattaı alasyz” degen bolatyn.

2019  jyly Almatyǵa mańyzdy qala retinde 3 mıllıonǵa jýyq sheteldik qonaqtar keldi. Olardyń ishinde kópshiligi (30% - dan astamy) Qytaıdan, Reseıden jáne Túrkıadan keldi. Sol jyly Qytaıdan, Reseıden jáne Koreıadan kelgen týrıser Almatyǵa kelgen sheteldik týrıserdiń negizgi bóligin qurady. Sondaı-aq, Almaty Qazaqstannyń basqa óńirlerinen kóptegen ishki týrıserdi tartady. Qalanyń kóz tartarlyq kórikti jerleri kóp. Alaıda, týrıserdiń kóbine toqtalatyn oryndaryna kóz júgirteıik.

Almatydaǵy eń qyzyqty týrısik oryndardyń biri - kónkımen júgirýshiler men kónkımen syrǵanaýshylarǵa arnalǵan áıgili muz aıdyny Medeý. Bul jerde tynysh shańǵy tebýdi tamashalaýǵa nemese osy jerdiń tarıhymen tanysý úshin murajaıǵa barýǵa bolady. Taǵy bir tanymal oryn - Shymbulaq taý saıabaǵy. Munda 2500 metrden astam bıiktikte shańǵy tebýge nemese teleskopıalyq lıftpen taýdyń basyna shyǵýǵa bolady. Sonymen qatar, Shymbulaq taýly saıabaǵynda ulttyq taǵamdardan dám tatýǵa bolatyn kóptegen kafeler men meıramhanalar bar.

Qalanyń ortalyǵynda Almatydaǵy kórikti oryndardyń biri - Panfılova saıabaǵy ornalasqan. Munda Voznesenskıı sobory, Kók-Tóbe eskertkishi jáne Jeńis batyrlary murajaıy sıaqty sáýlet eskertkishterin kórýge bolady. Sonymen qatar, Panfılova saıabaǵynda kofe ishýge nemese ulttyq taǵamdardan lázzat alýǵa arnalǵan kóptegen kafeler men meıramhanalar bar.

Almatydaǵy týrıser kezekti mańyzdy kelesi kórikti jer - Alataý ulttyq tabıǵı parki. Qazaqstandaǵy eń bıik núkte - bul Jeńis shyńy taýy, bıiktigi 7439 metr. Tabıǵı saıabaqta siz kóptegen ádemi sarqyramalardy, kólderdi jáne taý soqpaqtaryn taba alasyz, olar ekskýrsıaǵa barýǵa nemese álpınızm nemese taý shańǵysy sıaqty ashyq aýada is-sharalarǵa barýǵa bolady. Alataý ulttyq tabıǵı parkinde Qazaqstannyń janýarlar álemin, onyń ishinde Arkensha qoshqary, aıý jáne qar barysy sıaqty sırek kezdesetin janýarlar túrlerin baıqaýǵa bolady.
Árbir týrıske kórý kerek  Almatynyń kezekti kórikti jeri - áli de salystyrmaly túrde jańa Central Mosque ǵımaraty. Qala ortalyǵynda ornalasqan bul ǵımarat Ortalyq Azıadaǵy eń iri meshitterdiń biri. Onyń sapary musylmandar úshin ǵana emes, ǵımarattyń arhıtektýralyq sheshimderi dástúrli qazaq elementteri men materıaldaryn paıdalananyp, zamanaýı stılderde oryndalǵan. Týrıser ǵımaratqa baryp, onyń arhıtektýrasymen tanysa alady, ǵımarattyń táýliktiń ár ýaqytynda kún ishinde qalaı ózgeretinin kóre alady. Sonymen, Qala bas monsha murajaıy jáne Abaı atyndaǵy mádenıet murajaıy sıaqty murajaılarymen de tanymal. Birinshi murajaıda siz qazaqtyń dástúrli ádet - ǵuryptary men burynǵy zamandaǵy shash kútimi týraly bile alasyz, al ekinshisinde klasıkalyq mýzyka konsertteri men teatr qoıylymdaryn tamashalaı alasyz. Jalpy, Almatydaǵy týrısik oryndar demalys pen oıyn-saýyq úshin kóptegen nusqalardy usynady. Umytylmas peızajdar, tarıhı jáne mádenı kórnekti oryndar jáne baı ulttyq mura bul qalany búkil álem týrıseri úshin tamasha orynǵa aınaldyrady. Sonymen qosa qala biregeı jerde – taýlardyń ońtústik betkeıinde álemge áıgili  – Ystyqkól kóliniń janynda ornalasqan. Kól óziniń tańǵajaıyp kógildir túsimen, móldirligimen, aınalasyndaǵy erekshe tabıǵatymen jáne sýdyń tazalyǵymen kóptegen týrıserdi tartady..

Almatyda demalý jáne kóńil kóterý úshin kóptegen múmkindikter bar. Bul taýlarǵa – Kókjaılaý taýynyń eń ádemi jerlerin kórý, Tuńǵysh Prezıdent atyndaǵy qalalyq mádenıet jáne demalys saıabaǵynda serýendeý, "Atakent" kórme keshenine jáne basqa da kóptegen oryndarǵa barý.

Sondaı-aq, Almatyda Ortalyq Azıadaǵy eń úlken "Respýblıka" konferens - ortalyǵy jáne kez kelgen ámıanǵa arnalǵan kóptegen túrli qonaqúıler bar ekenin atap ótken jón. Bul qalany halyqaralyq konferensıalar men forýmdar ótkizý úshin tamasha orynǵa aınaldyrady, ol da Almaty týrızminiń qarama-qarsy aspektileriniń biri bolyp tabylady.

Nurmuhanbetova J. J. Syzdyqbekqyzy A. M. Kýldjabaeva N. K.: “Qala belsendi jáne mádenı demalys úshin, sondaı-aq iskerlik týrızm úshin kóptegen múmkindikter usynady. Almatynyń mańyzdy artyqshylyǵy – onyń qolaıly klımattyq-geografıalyq jaǵdaıy, bul jyl boıy týrısik qyzmetpen aınalysýǵa múmkindik beredi” dep Almaty qalasynyń tek geografıalyq týrızm emes, iskerlik týrızmmen de erekshelenetinin kórsetedi.

Osylaısha, Almaty-Qazaqstandaǵy eń tartymdy týrısik ortalyqtardyń biri, ol óziniń kóp qyrly mádenı jáne tabıǵı murasymen, sondaı-aq oıyn-saýyq pen demalý úshin kóptegen múmkindikterimen  týrıserdi tańqaldyra alady.

Qazaqstandyq Ulttyq týrızm Búrosynyń 2019 jylǵy esebine sáıkes, Qazaqstanǵa keletin týrıserge qyzmet kórsetetin týrısik kompanıalardyń eń kóp sany Almatyda (58,2%), Nur-Sultanda (24,1%) jáne Aqtaýda (7,1%). Sondaı-aq, Atyraýda (1,9%), Shymkentte (0,8%) jáne basqa óńirlerde týroperatorlar tirkeldi.

Qazaqstanda qyzmet kórsetetin eń tanymal týrısik kompanıalardyń qataryna Intourist-Kazakhstan, Capital Tour, Dolce Vita, Sky Way, Kazakhstan Discovery jáne basqalaryn jatqyzýǵa bolady. Olarǵa keletin týrıser sany týraly statısıka árqashan ashyq qol jetimdi bola bermeıdi. Alaıda, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq statısıka agenttiginiń derekterine sáıkes, 2019 jyly Qazaqstanǵa 7 278 myń týrıs keldi, bul 2018 jylmen salystyrǵanda 5,5% - ǵa kóp. Onyń ishinde 1 927 myńy (26,4%) sheteldik týrıser, al 5 351 myńy (73,6%) ishki týrıser boldy. Almaty – barlyq jastaǵy jáne qyzyǵýshylyqtaǵy týrıser úshin tamasha oryn.

Almaty qalasy týrızm oshaǵyna aınalýy kerek birden-bir qala. Áıtsede týrızm oshaǵyna aınalar aldyn tómendegi jaıyttardy qarastyrý qajet:

•    Infraqurylymdy jaqsartý. Joǵary deńgeıdegi ınfraqurylymdy qamtamasyz etý qajet: glempıngtar, kórikti jerler, saıabaqtar, ekskýrsıalar, avtokólik joldary jáne t. b.
•    Týrısik nusqaýlyqtar jasaý. Nusqaýlyqtar týrıserge qalany sharlaýǵa kómektesedi jáne olardy eń qyzyqty jerlermen tanystyrady.
•    Qalada týrızmdi nasıhattaý. Almatyda týrıserdi tartý boıynsha marketıńtik kampanıalar júrgizý, áleýmettik jelilerdi, jergilikti BAQ-tardy jáne basqa da quraldardy paıdalaný qajet.
•    Medısınalyq týrızmdi damytý. Almatyda medısınalyq týrızmdi damytý alǵysharttary bar. Munda Qazaqstannyń saýyqtyrý medısınasy ortalyqtary ornalasqan.
•    Ekotýrızmniń damýy. Almaty kóptegen taýly kólder men saıabaqtary bar kórkem jerde ornalasqan jáne ekotýrızm qaladaǵy týrızmdi damytý baǵyttarynyń birine aınalýy múmkin.
•    Jergilikti turǵyndardy týrızm salasyndaǵy jumysqa oqytý. Týrısik sala qyzmetkerleri bilimin arttyrý kýrstaryn ótkizý servıstiń joǵary deńgeıin qamtamasyz ete alady.
•    Týrısik marshrýttardy qurý. Almatynyń barlyq súıkimdiligin kórsetetin qala boıynsha tanymdyq serýender men ekskýrsıalar úshin túrli marshrýttar ázirleýge bolady.

Qorytyndylaı kele, Almatynyń ártúrli mádenı, tarıhı jáne tabıǵı kórikti jerlerdi biriktiretin biregeı qala. Kóptegen týrıserge arnalǵan oryndar burynnan belgili bolǵanyna qaramastan, Qazaqstan astanasy óz qonaqtaryn tań qaldyrýdy toqtatpaıdy. Óziniń baı mádenı murasynyń, ásem tabıǵatynyń jáne jaıly kósheleriniń arqasynda Almaty demalys pen saıahattaýǵa  tamasha qala bolyp tabylady. Keltirilgen dálelderge súıene otyryp Almaty megapolısiniń týrızm oshaǵyna aınalýǵa laıyqty ekenine kóz jetkizemiz.

---