InfoHub Logo

Apıyn-kóknár (mak snotvornyı, Papaver somniferum) — bıiktigi 1 metrge deıin jetetin, bir jyldyq, shóp tektes ósimdik. Sabaǵy tik ári qysqa, japyraqtary kóp. Tamyrdan tikeleı ósip shyqqan japyraqtary iri, sopaqsha, uzyndyqtary 20-30 santımetrge jýyq. Sabaǵynan ósip shyqqan japyraqtary otyrmaly, jumyrtqa tárizdi, shetteri ara tisti, tómengi jaǵy sabaqty aınala qorshap, oǵan jabysa bitkep. Ashylardan buryn gúl tostaǵanshasy tómen qaraı salbyrap turady. Onyń eki qalaqshasy bar, gúl ashylǵan kezde olar túsip qalady. Gúl japyraqshalary tórteý. Olardyń túsi keıde aq, keıde ashyq qyzyl, kók tústi bolyp kele beredi. Gúl japyraqshalarynyń túp jaǵynda qara daqtary bolady. Jemisi pispeı turǵan kezde tilip qarasańyz, aýada shamaly tursa keýip, qaraıyp ketetin tuqym qabynyń ishindegi sút tárizdi sóldi kóresiz. Bul - apıyn dep atalatyn ýly zat.

Apıyn-kóknár mádenı ósimdik. Jabaıy túrinde esh jerde kezdespeıdi. Onyń sútti sólin keptirip, dári úshin jınap alady. Apıynnyń quramynda morfın, kodeın, papaverın, tebaın, narkotın degen alkaloıdter, kaýchýk, qoımaljyń zattar bar. Onyń organızmge etetin áseri morfınniń nerv júıesin tynyshtandyratyn, jótel basatyn qasıetterine baılanysty. Papaverın mıdyń, júrektiń qan tamyrlaryn keńeıtedi. Apıyn jótel basatyn dári retinde de, asqazan, ishek túınep aýyrǵanda da, ish ótkende de qoldanylady. Ol tek dárigerdiń ǵana uıǵarýymen qoldanylady.

Halyq medısınasynda apıyn-kóknárdiń gúli men tuqymy da iske asady. Onyń tuqymyn maıdalap sýǵa salsa, sútke uqsas suıyq aq zat paıda bolady. Muny halyq arasynda apıyn súti dep ataıdy. Osy sútti kúnine jarty stakannan 3-4 ret ishedi. Ol ókpe qabynýyn, gemoroıdy emdeýge paıdaly. Apıyn-kóknárdiń keptirilgen gúlderinen jasalǵan tunbany asqazan qabynǵanda ishedi, al onyń spırtti tunbasyn uıqy buzylǵanda, adam oı eńbeginen sharshaǵanda paıdalanady.

Dárini daıyndaý jáne qoldaný tásili

Apıyn-kóknár gúlderiniń 10 gramyn 1 stakan qaınap turǵan sýǵa salyp 20 mınýt tundyrady da, 1 as qasyqtan 3 ret ishedi.

---