InfoHub Logo

"Jetimniń, jesirdiń qaqyn jeý qaram"

(moldalar sharıǵatynan)

Aqbalanyń baıynan qalǵan, kónetoz arbasy bar. Jesir qatynǵa baıynan qalǵan qaı nárse ystyq emes. Ásirese, arbasy ystyq. Qaltaı ózi tirisinde de arbasyn kisige kóp bere qoımaıtyn, "syndyryp tastaısyńdar, búldiresińder" dep bezildeıtin. Baıy ólgeli Aqbala da arbasyn kisige kóp bere qoıǵan joq. Qalı sony juma namazyna baramyn dep balasyn eki-úsh ret jibergen soń, sharasyzdan soǵan ǵana berip edi...

"Baıadil molda Tórttóbe bolysyn aralaýǵa barady eken" degen habardy estigende, Aqbalanyń júregi zyrq ete qaldy. Baıadil moldanyń dáýleti eshkimnen kem emes. Tabysy jetkilikti. Moldalyqtan tabys shamaly bolyp bara jatsa, raısoıýzge tary jıyp berýge agent bolyp ketetin óneri de bar. Sóıtip júrip ábzelge jarymaıdy. Shaımannyń salqam

arbasyn eki jyldaı qabattasyp jegip, aqyrynda, Berkimbaıdyń sheshesiniń janazasyna barǵanda bel aǵashyn omyryp, úıine ákelip tastady.

Aqbalanyń qoryqqany — arba suraıdy ǵoı degendik edi. "Mal ıesi ýáli" degen ras, bir kún molda kelip kózin súzip tur:

— El aralaǵan soń, túsim bolmaı turmaıdy ǵoı. Qolyma mal tússe, tańdamaı bireýin saǵan bereıin, jegip barýǵa arbańdy ber, — deıdi.

— Buryndy-sońdy el aralaǵanda moldanyń qur qaıtqan joly joq. Ýádesine jetip mal beretin bolsa, úıde turǵanda arba ne tabady, berý kerek, — dep Aqbala loblıdy. Birer kúnnen soń, Aqbalanyń arbasyna kók atty jegip, práshkesinde1 kúzeýli tor baıtal, moldekeń myqshıyp Tórt-tóbege asady...

* * *

İńir ýaqytynda:

— Molda kele jatyr! — degen habar dúńk ete qaldy. Aqbala úıden júgire shyqty. Qara joldan burylyp keledi eken. Molda Aqbalanyń arbasynyń ústinde otyr. Kóshirdegi balasy práshkedegi baıtalǵa jaıdaq minip, 15 shamaly qoıdy arbanyń artynan shubyrtyp aıdap kele jatyr.

Aqbala qýanyp ketti:

— Bir qoıdy qaıtse de beredi ǵoı, bala-shaǵa tuttaı jalańash qalyp edi, jaqsy boldy ǵoı, — dep oılady.

Erteńgi sáske kezinde aýyl shaldary moldanyń úıiniń janyna jınaldy. Molda burynǵy qoı men sońǵy qoıyn qosyp, kúzem aldyryp jatyr edi. Aqbala da bardy, molda Aqbalaǵa kóziniń astymen tunjyrańqyrap qarady da:

— Áı! — dep qatynyna daýystady, — myna kelinge ana qońyr toqtyny ustap ber, qyryqtyryp júnin alsyn... — dedi.

— Júnin qaıteıin, berseń basymen ber. Arbany alǵandaǵy ýádeń qaıda? — dep Aqbala jabysa ketti.

Molda qapelimde kibirtiktese de, artynan betin túzep aldy:

— Men ol qoıdy ózim úshin ákelgenim joq. Din nazaratynyń aıtýymen jıylǵan mal. Tıisti jerine tabys qylynady, — dedi.

Aqbala úıine jylap ketti...

"Jetimniń, jesirdiń qaqyn jeý — haram",— dep Baıadil moldanyń sharıǵat aıtqanyn erte kezde talaı estip edik. Ol sharıǵatqa qaraǵanda — qońyr toqtynyń Aqbalaniki bolatyn jóni bar-aq. Biraq, sońǵy kezde moldalar sharıǵatqa ózgeris kirgizip, keıbir jerlerin ózderiniń qulqynyna qaraı beıimdedi desip júr ǵoı.

Sharıǵattyń ózi de, moldalardyń qulqyny úshin oıdan shyǵarǵan nársesi ǵoı, oıdan shyǵarylǵan nárse keregine qaraı ıkemdep otyrýǵa kóne bermekshi. Qulqynyna keregi edi.

— Baıadil molda jesirdiń aqysyn da jedi, ýádesin de jutty. Muny basqalar sezbeı júrgenmen, Aqbala endi sezer. Aqbala sekildi birer aldanǵandar moldany mańaıyna oılap jolatar ǵoı.

---