InfoHub Logo

Aqýyz — denedegi ártúrli ulpalardyń túzelýin jáne olardyń qalpyna kelýin qadaǵalaıtyn qajetti qorektik zattar. Aǵza olardy janýardan nemese ósimdikten alady. Kardıologtar júrek aqaýy bar adamdarǵa aqýyzy joǵary dıetany usynady, alaıda, Fınlándıada jańadan júrgizilgen bir zertteýde mundaı dıeta ustanǵan adamǵa janýarlardyń aqýyzyn qoldanýda asa muqıat bolý kerektigin eskertedi. Jumys barysynda Shyǵys Fınlándıa ýnıversıtetiniń (University of Eastern Finland) mamandary jıyrma jylǵa jýyq ýaqyt boıy 42-den 60 jasqa deıingi 2400 er adamnyń densaýlyǵyn qadaǵalady. Qatysýshylardy aqýyzdy tutyný deńgeıi boıynsha tórt topqa bólip qarastyrdy, nátıjesinde eń kóp aqýyzdy jeıtin adamdardyń júrek kemistigi 33% -dan asqandyǵyn anyqtaldy. Ásirese janýarlar aqýyzynyń áseri edáýir baıqaldy. Al balyq nemese jumyrtqa aqýyzdary júrek kemistiginiń damý qaýipin arttyra qoımady. Degenmen ǵalymdar olardy zertteý barysynda belgili bir shekteýlerdiń bolǵandyǵyn atap ótti.

Gronıngendegi ýnıversıtettik aýrýhanasynyń qyzmetkerleri (Nıderlandtyq University Medical Centre Groningen) júrek kemistigi bar adamdarǵa aqýyz paıdaly ekenin málimdegen. Bul jumysta 11 eýropalyq elderden ortasha eseppen 68 jastaǵy 2300-ge jýyq adamdardyń medısınalyq derekteri zertteldi jáne olardyń shamamen tórtten bir bóligi áıelder edi. Sondaı-aq olardy toptarǵa bólip, árqaısysynan qansha adam qaza tapqanyna deıin esepteldi. Olardan aqýyzdyń kúnine 40 gramyn nemese odan az tutynǵan 31%, al 70 gram jáne odan kóp mólsherde tutynǵan 18%-y  qaıtys bolǵan eken. Zertteýdiń basty jetekshisi aqýyzdy tutyný adamnyń bulshyqetteriniń qurylýyna kómektesetinin atap ótken.

Amerıkandyq júrek qaýymdastyǵy (American Heart Association) ettiń qurmynan tabylatyn janýar aqýyzyn shekteýdi usynady. Al jumyrtqa, burshaq, balyq, sút ónimderindegi aqýyzdy artyq dozalaýdan qoryqpaı jeı berýge bolady. Aqýyz táýliktik rasıonnyń 10-35%-yn quraýy tıis jáne ony bir jolǵy tamaqtaný kezinde 30 gramnan artyq bolmaýy úshin (eger adam ıntensıvti jattyǵýmen aınalyspasa) táýlik boıy qabyldaıtyn taǵamdarǵa ońtaıly úlestire bilý kerek.

---