InfoHub Logo

Tórtbaq, teke kóz, shalbar bet qarany kórseń, bul Arystanbaıdyń Muqyshy eken de qoı. Muqysh ekenin sezdirýge ózi de qumar. Qyzmet basyndaǵy adamdy kórse, shyrǵalap sonyń mańynan shyqpaıdy.

— Jaqsy keldiń, shyraǵym, seni kórýge qumar bolyp otyr edik, — dep, ózińe jastyq qoıa, seni maqtaı sóıleıtini de bar.

— Keńes úkimetiniń jumysyna qasyq qanym qalǵansha daıynmyn! — dep, belsendilik kórsetetini de bar.

Onda da túsine almaı tomyryqtyq isteseń:

— Arystanbaıdyń Muqyshy deıtin belsendi kedeıiń men bolamyn! — dep tósin qaǵyp qoıýdan da taıynbaıdy.

Osynyń bárin jaýdyrsa, "Muqysh osy eken ǵoı" — dep óziń de qol qoıasyń.

Men Muqyshty birinshi ret aýyldyq keńeste kezdestirdim. Aýyldyń belsendilerin, komsomoldaryn jınap alyp, qalqozdyń óndiris josparyn istep jatqanbyz. Ekpinimen seń buzǵandaı bolyp bireý kirip keldi.

— Álgi ókil qaıda? Siz bolasyz ba? — dep, maǵan tóne tústi.

— Al jumysyńyz...

— Jumysym, belsendi kedeı edim. Osy eldegi. " Arystanbaıdyń Muqyshy" deıtin men bolamyn. Batyraqtar kórisinen qalqozymyzǵa oryn kelgen eken, soǵan meni jiber desem, bastyǵymyz jibermeıdi. Bastyǵymyz ońbaǵan neme, ákesiniń ákesi bádel "qajyǵa" barǵan kisi. Ózin túsirtip tastamasam bolmas...

Túsine almaı qaıta surap edim. Muqysh shataqqa saldy.

— Sizdiń munyńyz "tóreshildik", munyńyz "ońshyl men solshyldyq!" Men izdenetin jerdi bilem, sizdiń ústińizden de izdene alamyn, — deıdi Muqysh.

— Munyńyz asyra silteý! — dep shalqaıaqtaıdy. Bireý qısynsyz jala japsa, isiń aq bolsa da betin bir kúreń tartpaqshy ǵoı.

Muqysh ketken soń, otyrǵan joldastardan sóz tartyp kórip edim, birine-biri qarap jaltaqtasty.

— Nege aıtpaısyńdar ? Aıtsańdarshy,—dedi Dosan deıtin batyraq.

— Óziń nege aıtpaısyń? — dep, bylaıǵylary oǵan túılikti.

Dosan jan-jaǵyna birer qarap aldy da, Muqyshtyń ketkenine ábden kózi jetip:

— Muqyshtyń osy erkelegeni jeter. Muqyshtyń qulmanyn ashý kerek! Munyń kim ekenin bilesińder me? — dedi.

— Bilemiz ǵoı, — dep otyrǵandar kúrsindi.

Sóz aralap ketti. Jumys tyǵyz. Egis bastalǵaly jatyr. Jospardy búgin qaıtsek te bitirý kerek. Muqysh jaıyndaǵy áńgime ekinshi kezekke ysyrylyp qala berdi.

* * *

Ortalyq partıa komıtetiniń qaýlysyn túsindirý týraly aýyl-aýyldy ókil qaptady. "Eńbek" kalqozyna jaǵalap men de keldim. Bir bólmeli aǵash úıdi qalqoz basqarmasy keńsege alypty, keńsesiniń ishi jaǵalaı oryndyq. Basqarma aǵasy Sálim deıtin jas jigit eken. Dúrdıgen salaly saýsaǵyn sozyp amandasty. Basynan aıaǵyna sheıin súze bir qarap shyǵyp, "nátiń batyraq bolar-aý" degen qorytyndyǵa keldim. Onym durys shyqty. Basqarma músheleriniń anketin qaraǵanymda, Sálim kisi esiginde 10 jyl ómir ótkizgen bolyp shyqty.

— Hat tanımyn. Malaılyqtan bosanǵanym byltyr ǵana edi. Qalqoz músheleri tapsyrǵan soń bolyp otyrmyn, — dep, Sálim jaıyn aıtyp muńaıdy.

Qala modysymen kıingen qyzyl shyraıly jigit qalqoz músheleriniń saýatsyzdyǵyn joıý úshin kelgen muǵalim bolyp shyqty.

— Sálim joldastyń qoly bosamaıdy, jumys kóp... áıtkenmen, túnge qaraı oqytyp, eptep hat tanytyp kelemin, — dedi ol.

Ústel ústinde bir qaǵaz jatyr, "Raport" degen sózdi bas jaǵyna iri qylyp jazyp qoıypty. Bul — aýyldyq keńeske joldanylatyn "Raport". "Eńbek" qalqozy egiske ázirlik jumysyn júz prosent daıyn qylyp, endi sert ornyna bergeli otyrǵan raport osy. Raporttyń aıaq jaǵynda arbıǵan bir jazý tur. Bul — Sálimniń qoıǵan qoly. Ómiri aıyr men kúrekten bosanbaǵan myna dúrdıgen saýsaq búgin jańa jurtshylyqtyń sert qaǵazyn sendirip, mór ornyna shımaı tańbasyn salyp otyr!

— Muqysh deıtin belsendimiz bolatyn, estýińiz bar shyǵar, — dep, Sálim kúlimsiredi.

Eleń ete qaldym:

— Al, ol qaıda?

— Ol úıinde, qalqozdan shyqqan, jeke sharýa, — dedi Sálim.

Aýyldyń jalpy jıylysy shaqyryldy. Muqysh ta keldi. Alǵashqy kórgendegimdeı ekpin joq báseń. Áıtse de, shyrǵa tartyp jaqyndap:

— Jaqsy keldińiz, sizdi yntyǵyp kútip otyr edik, — dedi.

Baıandamadan keıin birinshi suraýǵa Muqysh jabysty:

— Qalqozdan shyǵyp, jeke sharýa bolyp otyrýǵa erik pe?

— "Erik emes" dep aıtqan adam bolyp pa edi, — dep, Sálim ilinise tústi.

Muqysh surlanyp sala berdi. Kózi shapyrashtanyp, uıasynan shyǵyp ketetindeı boldy. Shart júginip alyp, basyndaǵy eltiri bórikti jerge alyp urǵanda, jamaýly qurym kıizdiń tozańy túgin qusap burq etti.

— Sálim meni aýyzǵa qaqty, sóıletpeıdi. Munysy "Asyra silteýshilik!".. "tóreshildik!".. Men izdenemin! — dedi...

— Neni izdenedi: zorlyq kórsetken bar ma? Qysym kórsetken bar ma?..

"Eńbek" qalqozynyń músheleri talaı jıylysta kerisip, ysylyp qalǵandar eken, Muqyshtyń sózben doda-dodasyn shyǵardy. Dodalanǵan sózden shyqqan qorytyndy mynaý boldy:

1) Arystanbaı atqaminer, qý, el jegish paraqor bolǵan, Muqysh sonyń izimen júrgen.

2) Qalqoz bolǵanǵa sheıin Muqysh osy aýyldy bir shybyqpen aıdap kelgen.

3) Qalqoz bolarda 18 iri qarasy bar eken, qalqozǵa kirgende úsh-aq qarasy bar. Ózgesin satqan, soıǵan, ydyratqan.

4) Qalqozǵa múshe bolyp turǵan kezinde jurtty birimen birin baılanystyryp, kúnde daý týǵyzyp berekeni ketirgen

5) Ortalyq partıa komıtetiniń hatyn ózinshe túsinip, basqalardy da ózinshe túsindirip, 12 úıdi qalqoz qatarynan ózimen birge alyp shyqqan.

6) Qalqoz qurylysy týraly adam nanbastyq ósekter taratqan...

Osynyń bárin jalpy jıylys Muqyshtyń moınyna móldiretip salyp berdi.

— Bul — "ońshyldyq pen solshyldyq". Bul — ákimshilik qoldanǵandyq. Bul — asyra silteýshilik. Bul — jeke sharýaǵa tize kórsetkendik! Men buǵan kónbeımin, men izdenem!—dep, Muqysh býradaı burqyldady.

Taptyq betin ashqan kedeı-batyraq Muqyshtan ımenbeıdi, jaýapty qysqa berdi.

— Onan arman izden, qarańdy batyr!—dedi...

Muqyshtyń azǵyryp alǵan 12 kedeıi jıylysta qatesin moınyna aldy:

— Bizdi ortalaryńa al!— dedi.

— Alaıyq!— dedi jıylys.

Men sol aýyldan shyqqanymda, tór tóbeldiń orta beline jarbıyp Muqysh ta aýylynan shyqty. Bylaı shyǵa jolymyz túıisti: kózi ejireıip, qyryqpa saqaly shoshańdap, tor tóbelmen sabalap jortyp keledi eken.

— Joldas, munyń asyra silteý boldy. Jeke sharýalardyń arasyna iritki saldyń, olardy qalqozǵa qaıta qýyp tyqtyń,— dedi maǵan tunjyraı qarap.

Muqyshtyń oıynsha elge úgit júrgizý — asyra silteýshilik bolypty! "Asyra silteý", "ońshyl, solshyl" degen sózderdi qabattap, kóringenge japsyryp, talaıdyń mazasyn alǵan qý-aý dedim.

---