Arıfmetıkalyq orta
Sabaqtyń taqyryby: Arıfmetıkalyq orta
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Sandardyń arıfmetıkalyq ortasy, aýytqý ózgerisi, modasy týraly maǵlumat berý, esep shyǵarý
2. Damytýshylyq: Logıkalyq oılaý qabileti men esepteý daǵdylaryn jetildirý, óz betinshe eńbektený, belsendilikterin arttyrý, pánge qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
3. Tárbıelilik: Oqýshylardyń óz oıyn tolyq, durys jetkize bilýge, tapqyrlyqqa,
jyldamdyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirmeli, oı - qozǵaý, jýan - jińishke, kestemen jumys,
Sabaqtyń kórnekiligi: naqyl sózder, syzǵysh, kompúter
Sabaqtyń barysy:
İ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý
a) Sálemdesý
á) trenıń "Kún shýaǵy"(Oqýshylar qaǵaz qıyndylarynan kúnniń beınesin keskindeıdi)
- Jarqyraǵan kúnniń shýaǵyn kórip, keler kúnge qadam basý árbir adam úshin úlken baqyt. Oqýshylar árbir kúnderiń shýaqty, búgingi sabaqtaryń sátti ótsin.
b) oqýshylardy túgendeý,
v) oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
g) "Alǵashqy qadam" úı tapsyrmasyn tekserý
№886, 887
ǵ) "Oı - qozǵaý"(suraqtarǵa jaýap berý arqyly taqyrypty ashý)
A R I F M E T I K A L Y Q O R T A
1. Bólshek neden turady?
2. Eki balasy, eki ákesi 3 almany teń qalaı bólip jeıdi? (Atasy, balasy, nemeresi)
3. Durys bólshek degenimiz ne?
4. Ushaq A qalasynan V qalasyna 1 saǵat 20 mınýt ushady da, keri qaıtarda 80 mınýt ushady? sebebin túsindir. Ekeýi teń. (1 saǵ 20 mınýt=80 mınýt)
5. Burys bólshek degenimiz ne?
6. 4 pen 5 - tiń arasyna qandaı tańba qoıǵanda 4 - ten artyq 5 - ten kishi san shyǵady?(útir 4, 5)
7. Aralas san neden turady?
8. Úsh par at 30 km - ge shapsa, ár at qansha km shabady? (30 km)
9. Burys bólshekti aralas sanǵa qalaı aınaldyramyz?
10. Tórt qoıdyń neshe aıaǵy bar? (16)
11. Aralas sandy burys bólshekke qalaı aınaldyramyz?
12. Bólimderi birdeı jaı bólshekterdi qalaı qosamyz / azaıtamyz?
13. Barlyq qabyrǵalary teń fıgýra? (sharshy)
14. Bólimderi ár túrli jaı bólshekterdi qalaı qosamyz / azaıtamyz?
15. Jaı bólshekti ondyq bólshekke qalaı aınaldyramyz?
16. Keri sandardyń kóbeıtindisi nege teń?
17. Eki adam 4 saǵat shahmat oınady? Olardyń árqaısysy neshe saǵat oınady? (4 saǵat)
İİ. Maǵynany taný.
a) "Jańa sabaq - jańa beles"(Taqyrypty túsindirý)
Birneshe sannyń arıfmetıkalyq ortasy dep olardyń qosyndysynyń mánin osy sandardyń sanyna bólgende shyqqan bólindiniń mánin aıtady.
Sandardyń arıfmetıkalyq ortasy = (sandardyń qosyndysy)/(qosylǵyshtar sany)
Mysal: Synypta 4 oqýshy oqıdy. Olardyń boılary 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm.
Oqýshylardyń ortasha boıyn tabaıyq.
Ol úshin oqýshylardyń boılarynyń ólshemderin qosyp, 4 sanyna bólemiz.
(157+142+136+136)÷4=571÷4=142, 75≈143
Jaýaby: 143 sm
Eń úlken jáne eń kishi minderiniń aıyrymy aýytqý ózgerisi dep atalady.
Aýytqý ózgerisi=eń úlken san - eń kishi san
Mysal: 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm berilgen qatar boıynsha oqýshylar boıynyń ózgeris
aýqymyn tabyńdar.
Berilgen qatardyń aýytqý ózgerisin tabý úshin eń aldymen eń úlken mán men eń kishi mándi taýyp alamyz. Sonan soń eń úlken mánnen eń kishi mándi azaıtamyz.
Eń úlken mán - 157, eń kishi mán - 136.
157 - 136=21
Jaýaby: 21
Berilgender qatarynda eń kóp qaıtalanatyn san nemese shama moda dep atalady.
Mysal. 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm sandar qatarynan modany tabý kerek.
Sandar qatarynyń modasyn tabý úshin, qatarda eń jıi kezdesetin sandy alamyz.
157, 142, 136, 136. Sandar qatarynda eń kóp 136 sany kezdesedi, ıaǵnı berilgen sandar qatarynyń modasy 136 - ǵa teń.
Jaýaby: 136
á) Alǵyrlyq kilti(Oqýlyqpen jumys). Oqýshylar fıgýralardy tańdaý arqyly shyǵaratyn esepterdiń nomerlerin alady.
Sharshy - №889
Poıyz birinshi saǵatta 62 km, ekinshi saǵatta 63 km, úshinshi saǵatta 64, 5 km, al tórtinshi saǵatta 67, 5 km jol júrip ótedi. Poıyzdyń ortasha jyldamdyǵyn tabyńdar.
(62+63+64, 5+67, 5)/4=257/4=64, 25
Jaýaby: 64, 25
Sılındr - №890
Murat balyq aýlaýǵa barǵanda 3 balyq ustady. Birinshisiniń salıaǵy 0, 125 kg, ekinshisiniki - 0, 205 kg, al úshinshisiniki - 0, 18 kg. Balyqtardyń ortasha jyldamdyǵyn anyqtańdar.
(0, 125+0, 205+0, 18)/3=0, 51/3=0, 17
Jaýaby: 0, 17
Konýs - №891
Jáshiktegi apelsınderdiń salmaǵy 21 kg. Eger jáshikte 125 apelsın bolsa, onda 1 apelsınniń ortasha salmaǵy qansha?
21/125=0, 168
Jaýaby: 0, 168
Tiktórtburysh - №892
12 tg; 148 tg; 326 tg; 700 tg;
78 t; 326 kg; 760 kg;
160 mın; 1 saǵ 60 mın; 2 saǵ; 200 mın;
17, 3; 0, 73; 173, 1; 17, 31 sandarynyń eń úlken jáne eń kishi mánin kórsetińder. Aýytqý ózgerisin esepteńder.
Sheshýi: 1) 700; 12. 700 - 12=688
2) 78000; 326. 78000 - 326=77674
3) 200; 120. 200 - 120=80
4) 173, 1; 0, 73. 173, 1 - 0, 73=172, 37
b) "Ǵajaıyp keste"
Plakatta ejelgi grek oıshyly ári matematıgi Pıfagordyń sandar týraly aıtqan pikirin, sıfrlardy qazaq alfavıtiniń áripterdiń retimen almastyrý arqyly oqýǵa bolady.
Qosymsha tapsyrma: aýytqý ózgerisi men modasyn tabý.
Jaýaby: "Bar bolmystyń bastamasy - san".
Aýytqý ózgerisi 37 - 1 =36
Moda - 1
v) Qosymsha esep
6 qadamnyń uzyndyǵyn ólsheńder. Bir qadamnyń ortasha uzyndyǵyn tabyńdar.
İİİ. Tolǵanys
a) "Jýan - jińishke"
1. Birneshe sannyń arıfmetıkalyq ortasy qalaı tabylady?
2. Berilgen sandardyń aýytqý ózgerisi degen ne?
3. Sandardyń modasy qalaı tabylady?
á) "Lezdik tapsyrma" (úı tapsyrmasyn berý).№888, №893.
555 - 547=8
136 - 128=8
824/103=8
976/122=8
853 - 844=9
963/321=3
b) "Sheshýshi sát" (Baǵalaý). Ár tapsyrma saıyn oqýshylarǵa berilip otyryldy. Sabaq sońynda jınaǵan upaılary qosylyp, qosylǵyshtar sanyna bólinip ((5+4+3) /3=4), oqýshylar óz baǵalaryn shyǵarady.
v) Qorytyndylaý.
Qurmetti ustazdar sabaǵymdy babalarymyzdyń sózimen aıaqtaǵym keledi:
"Bir bala ákeden kete týady,
Bir bala ákege jete týady,
Bir bala ákeden óte týady",
- degendeı ózimizden óte týatyn oqýshylardy tárbıeleıik.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Sandardyń arıfmetıkalyq ortasy, aýytqý ózgerisi, modasy týraly maǵlumat berý, esep shyǵarý
2. Damytýshylyq: Logıkalyq oılaý qabileti men esepteý daǵdylaryn jetildirý, óz betinshe eńbektený, belsendilikterin arttyrý, pánge qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
3. Tárbıelilik: Oqýshylardyń óz oıyn tolyq, durys jetkize bilýge, tapqyrlyqqa,
jyldamdyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirmeli, oı - qozǵaý, jýan - jińishke, kestemen jumys,
Sabaqtyń kórnekiligi: naqyl sózder, syzǵysh, kompúter
Sabaqtyń barysy:
İ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý
a) Sálemdesý
á) trenıń "Kún shýaǵy"(Oqýshylar qaǵaz qıyndylarynan kúnniń beınesin keskindeıdi)
- Jarqyraǵan kúnniń shýaǵyn kórip, keler kúnge qadam basý árbir adam úshin úlken baqyt. Oqýshylar árbir kúnderiń shýaqty, búgingi sabaqtaryń sátti ótsin.
b) oqýshylardy túgendeý,
v) oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
g) "Alǵashqy qadam" úı tapsyrmasyn tekserý
№886, 887
ǵ) "Oı - qozǵaý"(suraqtarǵa jaýap berý arqyly taqyrypty ashý)
A R I F M E T I K A L Y Q O R T A
1. Bólshek neden turady?
2. Eki balasy, eki ákesi 3 almany teń qalaı bólip jeıdi? (Atasy, balasy, nemeresi)
3. Durys bólshek degenimiz ne?
4. Ushaq A qalasynan V qalasyna 1 saǵat 20 mınýt ushady da, keri qaıtarda 80 mınýt ushady? sebebin túsindir. Ekeýi teń. (1 saǵ 20 mınýt=80 mınýt)
5. Burys bólshek degenimiz ne?
6. 4 pen 5 - tiń arasyna qandaı tańba qoıǵanda 4 - ten artyq 5 - ten kishi san shyǵady?(útir 4, 5)
7. Aralas san neden turady?
8. Úsh par at 30 km - ge shapsa, ár at qansha km shabady? (30 km)
9. Burys bólshekti aralas sanǵa qalaı aınaldyramyz?
10. Tórt qoıdyń neshe aıaǵy bar? (16)
11. Aralas sandy burys bólshekke qalaı aınaldyramyz?
12. Bólimderi birdeı jaı bólshekterdi qalaı qosamyz / azaıtamyz?
13. Barlyq qabyrǵalary teń fıgýra? (sharshy)
14. Bólimderi ár túrli jaı bólshekterdi qalaı qosamyz / azaıtamyz?
15. Jaı bólshekti ondyq bólshekke qalaı aınaldyramyz?
16. Keri sandardyń kóbeıtindisi nege teń?
17. Eki adam 4 saǵat shahmat oınady? Olardyń árqaısysy neshe saǵat oınady? (4 saǵat)
İİ. Maǵynany taný.
a) "Jańa sabaq - jańa beles"(Taqyrypty túsindirý)
Birneshe sannyń arıfmetıkalyq ortasy dep olardyń qosyndysynyń mánin osy sandardyń sanyna bólgende shyqqan bólindiniń mánin aıtady.
Sandardyń arıfmetıkalyq ortasy = (sandardyń qosyndysy)/(qosylǵyshtar sany)
Mysal: Synypta 4 oqýshy oqıdy. Olardyń boılary 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm.
Oqýshylardyń ortasha boıyn tabaıyq.
Ol úshin oqýshylardyń boılarynyń ólshemderin qosyp, 4 sanyna bólemiz.
(157+142+136+136)÷4=571÷4=142, 75≈143
Jaýaby: 143 sm
Eń úlken jáne eń kishi minderiniń aıyrymy aýytqý ózgerisi dep atalady.
Aýytqý ózgerisi=eń úlken san - eń kishi san
Mysal: 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm berilgen qatar boıynsha oqýshylar boıynyń ózgeris
aýqymyn tabyńdar.
Berilgen qatardyń aýytqý ózgerisin tabý úshin eń aldymen eń úlken mán men eń kishi mándi taýyp alamyz. Sonan soń eń úlken mánnen eń kishi mándi azaıtamyz.
Eń úlken mán - 157, eń kishi mán - 136.
157 - 136=21
Jaýaby: 21
Berilgender qatarynda eń kóp qaıtalanatyn san nemese shama moda dep atalady.
Mysal. 157 sm, 142 sm, 136 sm, 136 sm sandar qatarynan modany tabý kerek.
Sandar qatarynyń modasyn tabý úshin, qatarda eń jıi kezdesetin sandy alamyz.
157, 142, 136, 136. Sandar qatarynda eń kóp 136 sany kezdesedi, ıaǵnı berilgen sandar qatarynyń modasy 136 - ǵa teń.
Jaýaby: 136
á) Alǵyrlyq kilti(Oqýlyqpen jumys). Oqýshylar fıgýralardy tańdaý arqyly shyǵaratyn esepterdiń nomerlerin alady.
Sharshy - №889
Poıyz birinshi saǵatta 62 km, ekinshi saǵatta 63 km, úshinshi saǵatta 64, 5 km, al tórtinshi saǵatta 67, 5 km jol júrip ótedi. Poıyzdyń ortasha jyldamdyǵyn tabyńdar.
(62+63+64, 5+67, 5)/4=257/4=64, 25
Jaýaby: 64, 25
Sılındr - №890
Murat balyq aýlaýǵa barǵanda 3 balyq ustady. Birinshisiniń salıaǵy 0, 125 kg, ekinshisiniki - 0, 205 kg, al úshinshisiniki - 0, 18 kg. Balyqtardyń ortasha jyldamdyǵyn anyqtańdar.
(0, 125+0, 205+0, 18)/3=0, 51/3=0, 17
Jaýaby: 0, 17
Konýs - №891
Jáshiktegi apelsınderdiń salmaǵy 21 kg. Eger jáshikte 125 apelsın bolsa, onda 1 apelsınniń ortasha salmaǵy qansha?
21/125=0, 168
Jaýaby: 0, 168
Tiktórtburysh - №892
12 tg; 148 tg; 326 tg; 700 tg;
78 t; 326 kg; 760 kg;
160 mın; 1 saǵ 60 mın; 2 saǵ; 200 mın;
17, 3; 0, 73; 173, 1; 17, 31 sandarynyń eń úlken jáne eń kishi mánin kórsetińder. Aýytqý ózgerisin esepteńder.
Sheshýi: 1) 700; 12. 700 - 12=688
2) 78000; 326. 78000 - 326=77674
3) 200; 120. 200 - 120=80
4) 173, 1; 0, 73. 173, 1 - 0, 73=172, 37
b) "Ǵajaıyp keste"
Plakatta ejelgi grek oıshyly ári matematıgi Pıfagordyń sandar týraly aıtqan pikirin, sıfrlardy qazaq alfavıtiniń áripterdiń retimen almastyrý arqyly oqýǵa bolady.
Qosymsha tapsyrma: aýytqý ózgerisi men modasyn tabý.
Jaýaby: "Bar bolmystyń bastamasy - san".
Aýytqý ózgerisi 37 - 1 =36
Moda - 1
v) Qosymsha esep
6 qadamnyń uzyndyǵyn ólsheńder. Bir qadamnyń ortasha uzyndyǵyn tabyńdar.
İİİ. Tolǵanys
a) "Jýan - jińishke"
1. Birneshe sannyń arıfmetıkalyq ortasy qalaı tabylady?
2. Berilgen sandardyń aýytqý ózgerisi degen ne?
3. Sandardyń modasy qalaı tabylady?
á) "Lezdik tapsyrma" (úı tapsyrmasyn berý).№888, №893.
555 - 547=8
136 - 128=8
824/103=8
976/122=8
853 - 844=9
963/321=3
b) "Sheshýshi sát" (Baǵalaý). Ár tapsyrma saıyn oqýshylarǵa berilip otyryldy. Sabaq sońynda jınaǵan upaılary qosylyp, qosylǵyshtar sanyna bólinip ((5+4+3) /3=4), oqýshylar óz baǵalaryn shyǵarady.
v) Qorytyndylaý.
Qurmetti ustazdar sabaǵymdy babalarymyzdyń sózimen aıaqtaǵym keledi:
"Bir bala ákeden kete týady,
Bir bala ákege jete týady,
Bir bala ákeden óte týady",
- degendeı ózimizden óte týatyn oqýshylardy tárbıeleıik.
You Might Also Like
