Asyq oıyndary — Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń biri
Úıirme jumysyn qyzyq ári tıimdi etip ótkizeıik
Úıirme: «Qazaq halqynyń ulttyq oıyndary»
Sabaq№1
Sabaq taqyryby: Asyq oıyndary — Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń biri.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Ultymyzdyń negizsiz umytylyp bara jatqan oıynyn jańǵyrtý, babalarymyzdyń oıyny týraly túsinik berip, qyzyǵýshylyq oıatý.
Damytýshylyq: Asyq oınatý arqyly oqýshylardy dáldikke, mergendikke, eptilikke jeńiske degen qushtarlyqqa, namysqoılyqqa, ádildikke baýlý.
Tárbıelik: Oqýshylardy ultymyzdyń qundylyqtaryn qasterleýge baýlý, qazaq halqynyń brendtterin saqtap álemdik dengeıdegi sporttyq oıyndar qataryna qostyrýǵa oı týǵyzý.
Mindet: Asyq oıynynyń barlyq erejelerin, qyr – syrlaryn zerttep, izdenis jumys jasap, asyqtyń túrlerimen erekshelerin bilý.
Sabaq barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi
A) Oqýshylardyń úıirme músheligine qabyldaý týraly aryzdaryn alyp, úırme múshelerin bekitý
Á) Qajetti qural - jabdyqtardy taǵaıyndap, olarmen tanystyrý, psıhologıalyq ahýal týǵyzý
II. Oı qozǵaý:
Muǵalim:
- Asyq týraly ne bilemiz?
Oqýshylar:
- Asyq - qazaq halqynyń ulttyq oıyny
- Asyq qazaq halqynyń, yrymdarynda qadirli súıektiń biri.
- Balasynyń ermegi, oıynshyǵy, súıikti oıyny bolǵan
Muǵalim:
- Asyqty oınasań gryja aýrýy bolasyń dep qorqytqan shyndyqqa janasady ma?
Oqýshy: Ulttyǵymyzdy umyttyrǵysy kelgender kez kelgen ultymyzdyń dástúrin, saltyn, oıynyn jamandyqqa yrymdap halyqty oz tamyrynan alystatqysy kelgenderdiń isi bul!
Muǵalim:
- Durys aıtasyń, Asylan!
- Asyq oıynyn ne sebepten sporttyq - olımpıada oıyndarynyń qataryna qospaı otyr?
Oqýshy:- Sebebi, asyq oıyny umytylyp, asylyn aıtqan sebeptermen oıyn retinde shettetildi, Biraq qazir kompúterdiń oıyndarymen oınaıtyn balalar kóp zıan shegetinin eshkim de aıtpaıtyny tańqalarlyq, aǵaı
Muǵalim:
- Kompúter oıyndary balany ashýshań, qatigez, meırimsiz etedi Kóz janaryn buzady. Qazir eki balanyń biri kózildirik kıedi, al Asyq oıyny buryn batyrlarymyzdy mergendikke tárbıelegen
III. Muǵalimniń kirispe sózi:
Ulttyq oıyndary kóbinese ár halyqtyń áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaılaryna, sharýashylyń múmkinshilikterine baılanysty qalyptasqan. Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń kóbi tabıǵı zattarmen oınaýǵa negizdelgen. Sharýashylyǵy mal sharýashylyǵyna negizdelgendikten qazaq halqynyń ult oıyndary da osyǵan ıkemdeledi. Ásirese, qoıdy kóp ósirgendikten, balalar oıynynyń kóbi qoı asyǵymen baılanysty bolyp keledi. Sondyqtan asyq oıyndary ult oıyndarynyń ishindegi arydan kele jatqan kóneleriniń biri bolyp tabylady. Asyq oıyny balanyń jastaıynan nerv júıelerin shyńdap, olardy dáldikke, ustamdylyqqa, baısaldylyqqa tárbıeleıdi. Mundaı qasıeti bolmasa, adamda tózimdilik, shydamdylyq ta bolmaıdy. Ondaı qasıetteri bolmasa, adam oıynda da, ómirde de kózdegen maqsatynan shyǵa bermeıdi. Bul oıynnyń eńbektegen baladan, eńkeıgen kárige deıin oınaıtyn túrleri bolǵan.
Asyq oıyny, balanyń kún uzaq qımylyna tıgizer áseri mol. – Oıyn barysynda: • júgirý • júrý • ıilý • sekirý • saqa ıirý • kózdep tıgizý • laqtyrý, atý t. b, jatady
IV. Asyq ataýlary:
1. Qulja - arqardyń atalyǵynyń asyǵy
2. Saqa - arqardyń asyǵy
3.. Jabaıt – eliktiń asyǵy
4. Asyq - qoı men eshkiniń asyq jiliginen
5.. Shúkimaıt - qozy men laqtyń asyǵy
V. Asyqqa baılanysty yrymdar:
A. Kelininiń aıaǵy aýyrlap bosanýǵa taqaǵanda, enesi ne atasy yrymdap asyq jınap júredi. Atanyń qudaı ul berse dep tilegeni. Ony jasyryp ońasha kelinge sezdirmeýi múmkin. Ondaǵy oılary kóz tımesin, kelin aman - esen, bosansa eken dep tilek tileýiniń bir tásili.
Á. Er balanyń besigine qasqyrdyń asyǵyn, tyrnaǵyn taǵýy múmkin, aýyrmasyn - kóz tımesin jáne aıbatty, qaıtpas qaısar, bolsyn degeni. Qyz balanyń besigine - eliktiń asyǵyn, ádemi sulý el qyzyǵar kórki bolsyn degeni.
B: Erte kezdegi tabıǵattyń qatal, ańdardyń oljaǵa ońaı ilikpeıtindigin, ańshynyń adal eńbegi, er azamattyń qaıraty men jaý júrektiligi ekendigin jaqsy bilemiz. Sondyqtan da ańnyń asyǵy qadirli bolady.
VI. Qonaǵymyz aqsaqal - ata Qabaq atanyń áńgimesi: Jyly sóz ben meıirim. «Aınalaıyn» degen qudiretti sóz. Bıologıalyq, psıhıologıalyq jáne gendik energıa, kúsh - qýatqa baı ekendigin ǵalymdar dáleldep otyr. Qazirgi tárbıedegi balaǵa daýys kóterip sóıleý, uryp jibý «qashyqtyqtan basqaratyn robort» sekildi aıtqanymdy oryndaı qoımadyń - degen durys emes. Qabaqpen basqaryp otyr, tur jylama degen buıryqtar nárestege keri áser etedi. Butyna «pamperske» zárin jınaqtaýy ananyń lastyǵy. Sábı shańsorǵyshta, boqshyq ta emes. Jas analarǵa aıtarymyz - náresteni omyraý sútimen qorektendir, tánin taza usta, ertegi aıtyp uıyqtat, án aıtyp oıat. Meıirlengen ananyń omyraý súti náresteniń tábetine erekshe áseri bolady. Erteńgi azamat eline, jerine halqyna, týǵan - týysyna, dosyna degen nıeti aq, kóńili taza bolary daýsyz. Asyq oıynynda asyqtyń berekesi de, basshysy da «saqa». Asyqtardy atqanda saqamen kózdeıdi. Bas barmaqpen suq saýsaqqa qysyp ustap joǵary silkip, salmaqtap aılandyrady. Aılandyryp turǵan saqany saǵattyń tiline qarsy ıirip atady. İri ári salmaqty ıirilip tıgen saqa asyqtaryn birneshe domalatady. Sheber ıirilip atylǵan saqa, asyqqa tıgende 10 santımetrden 150 santımetrge jerge deıin ushyryp jiberedi.
Asyqty ıirip tastaǵandaǵy jatysy bes túrli atalady:
1. Eń sátti turǵandaǵy ataýy «alshy». /barlyǵyn birden utasyń /
2. Tóńkerilip turǵany táýki /táýekel maǵanasy/ (táıki)
3. Ekbetinen jatqany «búk» /búk túsip jatý/
4. Shalqasynan túskeni «ishik» /ishi kórinip jatýy/
5. Eger eńkeıip, tumsyǵymen tik qadalsa «ompa» / omaqasa qulaǵan /
6. Taza turmaı - alshy turǵany qısaıyp, ne táıki qısaıyp tursa «qyrta» daý týǵyzatyn /qyrynan jatý/ dep atalady
VII. Oınatý
VIII. Jeńimpazdy anyqtaý
IX.. Úı tapsyrmasyn berý: Barlyq asyqqa baılanysty qazaq halqynyń maqal – mátelderin bilip kelý
Úıirme: «Qazaq halqynyń ulttyq oıyndary»
Sabaq№1
Sabaq taqyryby: Asyq oıyndary — Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń biri.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Ultymyzdyń negizsiz umytylyp bara jatqan oıynyn jańǵyrtý, babalarymyzdyń oıyny týraly túsinik berip, qyzyǵýshylyq oıatý.
Damytýshylyq: Asyq oınatý arqyly oqýshylardy dáldikke, mergendikke, eptilikke jeńiske degen qushtarlyqqa, namysqoılyqqa, ádildikke baýlý.
Tárbıelik: Oqýshylardy ultymyzdyń qundylyqtaryn qasterleýge baýlý, qazaq halqynyń brendtterin saqtap álemdik dengeıdegi sporttyq oıyndar qataryna qostyrýǵa oı týǵyzý.
Mindet: Asyq oıynynyń barlyq erejelerin, qyr – syrlaryn zerttep, izdenis jumys jasap, asyqtyń túrlerimen erekshelerin bilý.
Sabaq barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi
A) Oqýshylardyń úıirme músheligine qabyldaý týraly aryzdaryn alyp, úırme múshelerin bekitý
Á) Qajetti qural - jabdyqtardy taǵaıyndap, olarmen tanystyrý, psıhologıalyq ahýal týǵyzý
II. Oı qozǵaý:
Muǵalim:
- Asyq týraly ne bilemiz?
Oqýshylar:
- Asyq - qazaq halqynyń ulttyq oıyny
- Asyq qazaq halqynyń, yrymdarynda qadirli súıektiń biri.
- Balasynyń ermegi, oıynshyǵy, súıikti oıyny bolǵan
Muǵalim:
- Asyqty oınasań gryja aýrýy bolasyń dep qorqytqan shyndyqqa janasady ma?
Oqýshy: Ulttyǵymyzdy umyttyrǵysy kelgender kez kelgen ultymyzdyń dástúrin, saltyn, oıynyn jamandyqqa yrymdap halyqty oz tamyrynan alystatqysy kelgenderdiń isi bul!
Muǵalim:
- Durys aıtasyń, Asylan!
- Asyq oıynyn ne sebepten sporttyq - olımpıada oıyndarynyń qataryna qospaı otyr?
Oqýshy:- Sebebi, asyq oıyny umytylyp, asylyn aıtqan sebeptermen oıyn retinde shettetildi, Biraq qazir kompúterdiń oıyndarymen oınaıtyn balalar kóp zıan shegetinin eshkim de aıtpaıtyny tańqalarlyq, aǵaı
Muǵalim:
- Kompúter oıyndary balany ashýshań, qatigez, meırimsiz etedi Kóz janaryn buzady. Qazir eki balanyń biri kózildirik kıedi, al Asyq oıyny buryn batyrlarymyzdy mergendikke tárbıelegen
III. Muǵalimniń kirispe sózi:
Ulttyq oıyndary kóbinese ár halyqtyń áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaılaryna, sharýashylyń múmkinshilikterine baılanysty qalyptasqan. Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń kóbi tabıǵı zattarmen oınaýǵa negizdelgen. Sharýashylyǵy mal sharýashylyǵyna negizdelgendikten qazaq halqynyń ult oıyndary da osyǵan ıkemdeledi. Ásirese, qoıdy kóp ósirgendikten, balalar oıynynyń kóbi qoı asyǵymen baılanysty bolyp keledi. Sondyqtan asyq oıyndary ult oıyndarynyń ishindegi arydan kele jatqan kóneleriniń biri bolyp tabylady. Asyq oıyny balanyń jastaıynan nerv júıelerin shyńdap, olardy dáldikke, ustamdylyqqa, baısaldylyqqa tárbıeleıdi. Mundaı qasıeti bolmasa, adamda tózimdilik, shydamdylyq ta bolmaıdy. Ondaı qasıetteri bolmasa, adam oıynda da, ómirde de kózdegen maqsatynan shyǵa bermeıdi. Bul oıynnyń eńbektegen baladan, eńkeıgen kárige deıin oınaıtyn túrleri bolǵan.
Asyq oıyny, balanyń kún uzaq qımylyna tıgizer áseri mol. – Oıyn barysynda: • júgirý • júrý • ıilý • sekirý • saqa ıirý • kózdep tıgizý • laqtyrý, atý t. b, jatady
IV. Asyq ataýlary:
1. Qulja - arqardyń atalyǵynyń asyǵy
2. Saqa - arqardyń asyǵy
3.. Jabaıt – eliktiń asyǵy
4. Asyq - qoı men eshkiniń asyq jiliginen
5.. Shúkimaıt - qozy men laqtyń asyǵy
V. Asyqqa baılanysty yrymdar:
A. Kelininiń aıaǵy aýyrlap bosanýǵa taqaǵanda, enesi ne atasy yrymdap asyq jınap júredi. Atanyń qudaı ul berse dep tilegeni. Ony jasyryp ońasha kelinge sezdirmeýi múmkin. Ondaǵy oılary kóz tımesin, kelin aman - esen, bosansa eken dep tilek tileýiniń bir tásili.
Á. Er balanyń besigine qasqyrdyń asyǵyn, tyrnaǵyn taǵýy múmkin, aýyrmasyn - kóz tımesin jáne aıbatty, qaıtpas qaısar, bolsyn degeni. Qyz balanyń besigine - eliktiń asyǵyn, ádemi sulý el qyzyǵar kórki bolsyn degeni.
B: Erte kezdegi tabıǵattyń qatal, ańdardyń oljaǵa ońaı ilikpeıtindigin, ańshynyń adal eńbegi, er azamattyń qaıraty men jaý júrektiligi ekendigin jaqsy bilemiz. Sondyqtan da ańnyń asyǵy qadirli bolady.
VI. Qonaǵymyz aqsaqal - ata Qabaq atanyń áńgimesi: Jyly sóz ben meıirim. «Aınalaıyn» degen qudiretti sóz. Bıologıalyq, psıhıologıalyq jáne gendik energıa, kúsh - qýatqa baı ekendigin ǵalymdar dáleldep otyr. Qazirgi tárbıedegi balaǵa daýys kóterip sóıleý, uryp jibý «qashyqtyqtan basqaratyn robort» sekildi aıtqanymdy oryndaı qoımadyń - degen durys emes. Qabaqpen basqaryp otyr, tur jylama degen buıryqtar nárestege keri áser etedi. Butyna «pamperske» zárin jınaqtaýy ananyń lastyǵy. Sábı shańsorǵyshta, boqshyq ta emes. Jas analarǵa aıtarymyz - náresteni omyraý sútimen qorektendir, tánin taza usta, ertegi aıtyp uıyqtat, án aıtyp oıat. Meıirlengen ananyń omyraý súti náresteniń tábetine erekshe áseri bolady. Erteńgi azamat eline, jerine halqyna, týǵan - týysyna, dosyna degen nıeti aq, kóńili taza bolary daýsyz. Asyq oıynynda asyqtyń berekesi de, basshysy da «saqa». Asyqtardy atqanda saqamen kózdeıdi. Bas barmaqpen suq saýsaqqa qysyp ustap joǵary silkip, salmaqtap aılandyrady. Aılandyryp turǵan saqany saǵattyń tiline qarsy ıirip atady. İri ári salmaqty ıirilip tıgen saqa asyqtaryn birneshe domalatady. Sheber ıirilip atylǵan saqa, asyqqa tıgende 10 santımetrden 150 santımetrge jerge deıin ushyryp jiberedi.
Asyqty ıirip tastaǵandaǵy jatysy bes túrli atalady:
1. Eń sátti turǵandaǵy ataýy «alshy». /barlyǵyn birden utasyń /
2. Tóńkerilip turǵany táýki /táýekel maǵanasy/ (táıki)
3. Ekbetinen jatqany «búk» /búk túsip jatý/
4. Shalqasynan túskeni «ishik» /ishi kórinip jatýy/
5. Eger eńkeıip, tumsyǵymen tik qadalsa «ompa» / omaqasa qulaǵan /
6. Taza turmaı - alshy turǵany qısaıyp, ne táıki qısaıyp tursa «qyrta» daý týǵyzatyn /qyrynan jatý/ dep atalady
VII. Oınatý
VIII. Jeńimpazdy anyqtaý
IX.. Úı tapsyrmasyn berý: Barlyq asyqqa baılanysty qazaq halqynyń maqal – mátelderin bilip kelý
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Taqyryby: Ábdilda Tájibaev "Laǵym" "Qulynshaǵym"
