InfoHub Logo

Astana – Nursultan Nazarbaevtyń óz júregine syıǵan tutas álemdi óz eli men halqyna degen sheksiz súıispenshiliginiń belgisindeı etip qasıetti qazaq jerine, óz dalasyna qondyryp, ornyqtyra bilgen ózindik bir álemi!  Abyroıy asqan Astana! Álemdi súı­sindirip tańǵaldyrǵan Astana! Dúnıege dańqy jaıylǵan Astana! Qazaq eliniń baǵyn jandyrǵan Astana! Sol qazaq eliniń búgingi elordasy – As­tana qalasy jaıly syr tolǵar kóńil túk­pirinde jatqan osy bir úsh aýyz sózdiń dál osy bir sátte júrekten ún qataryn qaıter­siz! Tarıhtyń asa bir qysqa merziminde boı kóterip, álemniń áridegi zamandarynda, ıaǵnı ǵasyrlardan asyp túser kezeńderden beri astana bolyp kele jatqan talaı da talaı bir áıgili de áıdik qalalardan óziniń sáni men saltanatyn da, sáýleti men dáýletin de asyryp, adamzattyń búgingi órkenıeti aldyndaǵy óziniń tarıhı mısıasyn da adal atqaryp, adam balasynyń jaqsylyqtar men tatýlyq, birlik pen yntymaqtastyq jáne baýyrmaldyq úmitiniń shyraǵyn jaǵyp kele jatqan Astana dańqy álemge qazaq eliniń dańqy bolyp jaıylǵandyǵyn da aıtqan lázim.

Dúnıe jaralǵaly álemde birde-bir mem­lekettiń astanasy qatarymen tórt már­te álem dinderi lıderleriniń basyn qo­syp kórmegeni aqıqat. Mine, sol basqosýlar 2003 jyldan beri bizdiń Astanamyzda ótip keledi. Uly tarıhtyń osy bir uly júgin laıyqty kótere bilgen Astananyń búgingi kúni aıdaı álem aldyndaǵy júzi jarqyn, mereıi ústem, abyroıy asqaq ekendigi taǵy da bar. Astana qalasymen aspandaǵan dúnıe aldyndaǵy abyroıymyz jáne de osy bir jarqyn da ústem mereıimiz úshin biz eń áýeli bir ǵana adamǵa – Qazaqstan Respýblı­kasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaevqa alǵysymyzdy aıtar edik.  – Dúnıe qaıyra bir bóliske túsip, bo­dandyqtyń buǵaýynan basymyzdy endi shyǵaryp ala bastaǵan tusta, es jınalyp, etek jabylmaı jatqan shaqta astanany aýystyrmaq túgili mingen atyńnan aýyp túsip qalmaýdy ǵana oılar qıly da qıyn kezeńde Elbasy Nursultan Nazarbaev­tyń Almatydaǵy astanany Arqadaǵy Aqmola­ǵa kóshirý jónindegi oıyna áýelde búkil el shoshyna qarady. Senbedi, sengileri kelmedi. Al endi Saryarqa tósindegi táýelsiz qazaq eliniń búgingi astanasy – Astana qalasyna el táýelsizdiginiń ótken kezeńderdegi oryn­taǵyna shyǵyp qaraıyq ta, kóz salaıyq. Aıtarǵa sóziń joq ! Tańdaı qaǵyp súısinesiń de, taǵy da sol Elbasynyń óz qolymen óz eliniń jańa elordasyn salǵan, salyp ta jatqan taǵy bir kózsiz erligin moıyndap, soǵan bas ıer edińiz!, –degen budan buryn da bir aıtqan pikirimizdi qaıtalaı oty­­ryp, taǵy da osy aqıqatqa júgingendi jón sa­nadyq. – Biz Alataýdyń baýyryndaǵy Alma­ty­ǵa syıa almaı emes, Almatyny qyıa almaı ketip baramyz, – degen Elbasynyń osy bir aýyz júrekjardy sózi el men jer taǵdyry úshin basyn báıgege tigip bara jatqan erdiń júrek lúpili men jaýapkershiligindeı sezileri bar. «Meniń talaı jylym Almatymen baı­lanysty. Osynda alǵashqy nemerelerim dúnıege keldi. Bul qala meniń ózime de, ot­ba­syma da janymdaı jaqyn» dep turǵan Elbasynyń («Eýrazıa júreginde», 19-bet) perzenttik adal kóńili sol adaldyqpen tá­ýelsiz eldiń de jańadan qalyptasa bastaǵan taǵdyryn da keńinen pishýge májbúrledi. Jelmaıamen jelip júrip, jer uıyǵyn izdegen Asanqaıǵy babasyndaı táýelsiz eli úshin endigi jer uıyǵyn izdegen Nursul­tan Nazarbaev Esildiń boıyna el qondyryp, alǵashqy qazyǵynan bastap ózi qaǵyp, bú­gingi aıdyndy da aıbyndy Aqordaly As­tanany dúnıe ákelgendigi bizdiń, ıaǵnı qazaq eliniń máńgilik el bola alatyndyǵyn dá­leldep, osyǵan eń áýeli óz jurtynyń da, odan qaldy dúnıe jurtynyń da kózderin jetkizip, ılandyra bilgen ulylyǵy edi. Endi kelip, HHİ ǵasyrdaǵy qazaq elin jáne ata-babalarymyz úshin ǵasyrlar boıy arman bolǵan táýelsizdigimizdi búgingi Asta­nasyz kóz aldyńyzǵa elestetip bir baıqa­ńyzshy! 

Bul Astana táýelsizdiginiń lúp-lúp so­ǵyp turǵan júregi emes pe?!  Bul Astana halqymyzdyń barlyq uly mu­rattarynyń Báıterek bolyp tereńge tart­qan tamyry, jaıqalǵan japyraǵy emes pe?!  Bul Astana dóńgelengen dúnıeniń qazaq ıelenip otyrǵan qasıetti bir jerine orna­tylǵan álemniń tórt buryshynan da kózge túsip, kóriner, altyn tuǵyrly eń zańǵar da, eń bıik, eń abzal da, eń bir azbaıtyn da toz­baıtyn máńgiliginiń máńgiligi jolynda myń ólip, myń tirilgen qazaq úshin soǵylǵan uly Eskertkish!  Sol uly da qasıetti, kıeli Eskertkishti qazaq halqy úshin turǵyzyp bergen Elbasy Nursultan Nazarbaevty óz halqynyń al­dyndaǵy perzenttik te prezıdenttik pary­zyna ámánda adal bolyp kele jatqandy­ǵyn jáne de óz halqy úshin nebir kózsiz erlikke bara alatyn, batyl da batyr, dara da dana qasıetin aıǵaqtap tur. Bul Astana Elbasyna óziniń jeke basynyń abyroıy men bedelin asyryp, asqaqtatý úshin qajettiligi shamaly ekendigin de eskereıik. Nazarbaevtyń bir basynyń ataǵy men abyroıy, dańqy men bedeli álemge áıgili, aqyly men parasaty, sarab­dal saıasatkerligi, adamzattyń adal da shy­naıy janashyry retinde bıik adamı qasıeti, kisilik kelbeti dúnıege tanylǵaly, moıyn­dalǵaly qashan!  Astana óziniń búgingi álemdik órke­nıet­tiń sáýletimen de, shalqyǵan dáýletimen de, yntymaǵy, birligi jarasqan áýletimen de, máńgilik tirshiliktiń aspanyna umtyl­ǵan zańǵar bıigimen de, nurly dúnıege nur shash­qan samala alaý jaryǵymen de, kórgen jandy súısindirip, janyńa shýaq quıar jy­lýymen de, kelgen jannyń barlyǵyn jańa bir úmittermen jeteleı jóneler kóshesimen de, saıa bolar jasyl baǵymen de eń áýeli qazaq balasy – biz úshin, bizdiń bolasha­ǵy­myzdyń, bizdiń táýelsizdigimizdiń máńgi­ligi úshin qajet ekendigin uǵynatyn kez keldi!  Astana bir álem bolsa, sol álemdi ta­nyp ala bilý úshin áýeli qazaqy sezimtal jú­­rek pen qazaqy júırik senim, túısik kerek! Elbasy tarıh berip otyrǵan múmkindik­tiń, ıaǵnı táýelsizdiktiń arqasynda qazaq dalasyna sol álem ornap qalsa eken degen bir ǵana izgi muratty kózdegeni bar. Álem­niń bir-bir bólshegin dalamyzǵa ákelip orna­typ bere alǵan Elbasy búgingi Astanany salý arqyly barsha qazaq jurtyn egemendik jolynda erlik jasaýǵa talpyndyrsa, qa­zaq jurtyna aıdaı álemdi súısindirte bilgen taǵy bir kemeńgerligi men erligi bolǵandy­ǵyn aıtqan lázim! Áne, Aqorda! Kók kúmbeziniń ushar ba­synda kók baıraǵy jelbirep Aqorda tur! Kóne tarıhtyń kómbesinde qalǵan, talaı shapqynshylyqtyń shańy men topyraǵy­nyń astynda kómilip, jermen jeksen bol­ǵan talaıǵy bir ordalardyń ornyna tigilgen armandy Aqorda ǵoı bul! Altyn qyran da qaýyrsyn qos qanatymen jer álemdi kó­terip, ushyp kelip Aqordaǵa qonyp tur áne! Bul qazaqtyń Aqordasynyń ushar basyn­daǵy altyn qyran sol jer álemniń úmitin arqalap, el men halqymyzdyń basyna qonǵan baǵy ǵoı! Úrkitip ala kórmeıik, kóz jazyp qalyp júrmeıik sol Qyrannan! Máńgiligin ber osy bir úmit pen tilektiń!  Áne, «Qazaq eli» monýmenti! Ata-babala­rymyzdyń aqtalǵan úmiti men oryndalǵan sanǵasyrlyq armandy maqsatyndaı asqaqtap, búgingi barlyq qazaqstandyq­tardyń aq nıetindeı aspanǵa boı sozyp shanshylǵan shynaryndaı aq tuǵyrdyń ushar basynda bar keńistikke jaıǵan qýat­ty qanatymen dúnıege áriden kóz salyp otyrǵan dalanyń alyp Samuryq qusy Elba­sy­nyń «Dúnıede táýelsiz Qazaq eli bar.

Álemde egemen Qazaqstan bar. Onyń kóp ultty, tatý, yntymaqshyl halqy bar. Qýatty ekonomıkasy, senimdi saıası júıesi bar. Eń bastysy – búginnen nurly, búginnen kemel bolashaǵy bar. Sol kúnge berik senim bar!» degen osy biraýyz sózin álemge pash etip tur! Áne, qazaq eli men halqynyń kóne ta­rıhynyń bederli belgilerimen órnektel­­gen «Máńgilik el» qaqpasy! Sol máńgilik eldik­ti aqyl-parasatymen de, aıbyndy erligi­men de, kemeldi sheshen sózimen de ustap tura alǵan halqymyzdyń qasıetti bı-she­shenderi men erleri de, «Taıqazany» syndy kıeli jádigerleri de,táýelsiz elimizdiń tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev syndy búginginiń kemeńgerimen de kórik­tenip, kómkerilgen sol kıeli qaqpany ózimniń Qaǵba tasymdaı sezindim de, óz ne­merelerim segiz jasar Aıana, tilderi endi shyǵa bastaǵan Ernurym men Danıalymmen birge jeti ret aınala júrdim. Týǵan jerle­riniń qasıetti topyraǵyn endi basyp, óz qadamdaryn endi jasaǵan urpaqtarym úshin de osy el, qazaq eli máńgilik bolsa eken, sol máńgilik eldiń osy máńgilik qaqpasy arqy­ly myna qazaq eline árdaıym tek qana izgi kóńildi dostary ǵana kirip júrse eken dep tilep turdym! Ámın, solaı bolsynshy ámanda! Áne, erkindik pen eldiktiń máńgiliginiń sımvolyna aınalǵan «Báıterek!» Bul «Báıterek» barsha qazaq jurtyn bıikterge shaqyryp turar qýatymen de, óziniń asqaq­tyǵymen de, armandy bolashaǵymen de qymbat tuǵyr! Eldigińdi, sol eldigińniń keńdigi men teńdigin, armandy bolasha­ǵyń­nyń búginnen de erteńgi kemeldiligin bilgiń kelse, qasıetti «Báıterektiń» bıigine shy­ǵyp tur árdaıym! Áne, bylaıǵy jurt «Pıramıda» atap ketken Beıbitshilik pen kelisim saraıy! Qazaq jerinde taǵdyrlary tabystyr­ǵan barlyq ulttar men ulystardyń kelis­ken yntymaǵynyń, kúsheıgen birliginiń, búgingi barlyq qazaqstandyqtardyń nyǵaı­ǵan dostyǵy men abyroıynyń bıigindeı, bar nıetteri men kóńilderiniń jarastyǵy, bá­ri-bári kelip bir arman men múddeniń hám maqsaty úshin túıisken berik te bıik salı­qaly rýhynyń aınasyndaı bolyp jarqyl­dap tur! Áne, «Han Shatyry!» Sáýleli kúnniń aq nuryna malynyp, myna keń de baıtaq uly dalany nebir jaýgershilik shapqynshy­lyqtan qorǵap qalǵan batyrlardyń qasıet­ti has tulparynyń altyn tuıaǵyndaı bo­lyp, myna dúnıe ataýlynyń da, qazaq jurty­nyń da máńgiligine núkte qoıyp turǵan qalpy­men kóńil qýanyshyna aınaldy! Áne, qazaqtyń qasıetti dalasynyń keńdigi men teńdigi úshin san ǵasyrlar boıy qoramsasyna qol salyp kelgen nebir batyrlarymyzdyń jaý shebine shirene tartqan jebesindeı, bolmasa talaı bir dushpanynyń keýdesine qadalǵan naıza­synyń ushyndaı bolyp nemese adamzat jaratylysynan beri jerdiń tartylys kúshin joıyp, qazaq dalasynan máńgilik keńistikke umtylǵan zymyrannyń belgi­sindeı ornaı qalǵan «Mıntranskomnyń» ǵımaraty da búgingi oıy da, nıeti men maq­saty da bólek qazaq eli men Astananyń óz bıigi!  Áne, tórtkúl dúnıeniń tórt buryshyna saqtyqpen qulaǵyn túrip tyna da tura qalǵan qart qytaıdyń ózindeı bolyp Syǵanaq kóshesindegi «Beıjiń saraıy» da qazaq jerindegi ózindik ol da bir álem! Astana! Ózińniń qushaǵyńa turǵylyqty bir perzentiń bolyp kirgeli, ıaǵnı Kókshe­taýdan qonys aýdaryp, astanalyq bolǵan kúnnen bastap, men ózińniń ár kósheńniń, sáni men saltanaty jarasqan ár saraıyń­nyń, ár úıleriń men ǵımarattaryńnyń syryn ózimshe tanyp, túsingim kelip júr. Sóıtemin de, oı tolǵaımyn. Áne, saıyn dala saharasynda bıe baılap, qazaqtyń asyl dámi qymyzyn sapyrǵan halqymyz­dyń qasterlep ustaǵan ystalǵan sabasyn­daı dóńgelene bitken ana bir úılerdi álde­bir «jeti bóshkege» teńegenshe, solardy Altyn saba desek jarasady.  Erkindiktiń aıdynynda júzip bara jat­qan anaý bir alyp kemeni kórdińiz be? Sol ǵımaratty «Matras» degenderi nesi eken?! Bul – «Biz – alys saparǵa bel býyp, keme­mizdi táýekel darıasyna túsirgen elmiz, eles úmitte emes, erlik pen eldik muratyn keme­mizdiń tuǵyryna tý etip baılaǵan elmiz» dep Elbasy aıtqan táýekelge bel býyp, óz qa­ıyǵyn táýelsizdik atty muhıtqa salyp, úmitti de kemel keleshekti betke alyp aı­dynǵa shyqqan búgingi Qazaqstannyń ózi emes pe?!

Dúnıe muhıtyndaǵy búgingi Qazaq­stannyń alyp ta sándi kemesi ǵoı bul!  Astananyń ár kópirin qazaq eliniń bulyńǵyr ótkeninen búgingi táýelsizdik pen senimdi bolashaqqa ótken ótkelderiniń bir nyshany dep tanysam, altyn kúmbezdi meshitterin dalasynyń nury, ár balasynyń ımanǵa tolǵan júregi dep sezinip kelemin. Kúni keshe Astanada ótken «Jańa álem­degi Eýrazıalyq mádenıet» halyqaralyq forýmy qazaq eliniń elordasyn áýelden «Dostastyqtyń mádenı astanasy» dep tanyǵan álemniń kórnekti qaıratkerleri men zıalylarynyń úmitin taǵy bir aqta­ǵandaı boldy. El men jer aralyǵyna she­kara syzyqtary túskenimen, adamdardyń kóńilderi men nıetteriniń, júrekteri men oı múddeleriniń aralyǵynda eshqan­daı syzyq joq ekendiginiń taǵy bir kýási bol­dyq. Talaı bir óner men mádenıettiń maıtalman ókilderiniń bir-birimen ja­dy­raǵan jarqyn kóńilderi men saǵynyshqa da, áldebir izgilikke de toly qushaqtary­nyń qaýyshqandyǵyn kórdik.  Adamzat osy bir taza da saǵynyshty jáne de adal kóńilderimen tabysyp, qaýy­shyp turýlary arqyly ǵana búgingi dúnıeni de, onyń tirshiligin de, ózderi men óz mádenıetteri hám órkenıetterin de saqtap qala alatyndyǵy jaıly Nursultan Na­zarbaevtyń aıtyp kele jatqan oı men pikir sóziniń áýeli óz Astanamyzda júzege asy­ryla bastaýy da qazaq eli elordasynyń álemdik deńgeıge kóterilgendiginiń bir aıǵaǵy dep baǵalanýy kerek. Iá, bizdiń Astana – álemniń úmitti astanasy!

Jabal Erǵalıev, jazýshy

---