Astyq tuqymdastar - baǵaly azyqtyq ósimdikter
Bıologıa 7 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: «Astyq tuqymdastar - baǵaly azyqtyq ósimdikter».
Bilimdilik maqsaty: Oqýshylardy astyq tuqymdastardyń túrlerimen tanystyra otyryp, olardyń adam ómirindegi mańyzy týraly bilimderin damytý.
Tárbıelik maqsaty: Ósimdikter dúnıesin sonyń ishinde baǵaly azyqtyq ósimdikter astyq tuqymdastardyń - jergilikti jerde ósetin dándi daqyldar ekenin taný. Olardy qorǵaýǵa, oqýshylardy eńbeksúıgishtikke, dıhanshylyq eńbegin qasterleýge úıretý.
Damytýshylyq maqsaty: Synı turǵydan oılaýy men jazýyn damyta otyryp, oqýshynyń óz betinshe izdenýin, zertteýin qalyptastyrý maqsattary qoıylyp, izdene otyryp, ári qaraı damytýǵa baýlý.
Sabaqtyń ádisi: Bilim meńgertý, suraq - jaýap. tirek - syzba.
Sabaqtyń túri: Baıandaý, ózindik jumys
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, tirek - syzba, slaıd sýretteri.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý, bekitý.
3. Jańa sabaqty túsindirý.
4. Úıge tapsyrma.
Úı tapsyrmasyn bekitý.
Sóılemderdi tolyqtyr.
1). Pıaz týystastar............................................. klasyna jatady.
2). Pıaz týystastarǵa......................................... jatady.
3). Jemisi.............................................................................................
4) Pıaz týystas ósimdikter..................... dep atalatyn túri ózgergen órkender túzedi.
5) Bul ósimdikterde erekshe ushpa zattar............................................................. bolady.
6). Tamyr júıesi.................................................................................................................
Bul ne?, Anyqta.
Pıazshyǵy kishkene tilshelerdiń úıi ǵana emes, ony kózge kórinbeıtin kúzetshileri qorǵap turatyn áskerı bekinis dese de bolady. Pıazshyqty kesip qalsań, sen olardy bostandyqqa jibergeniń, al olar seniń murynyńdy atqylaıdy, sóıtip, seni tipti jylatyp ta qoıady. Mundaı kórinbeıtin kúzetshilerdi ne dep ataıdy jáne bul qandaı ósimdik?--------------------
İnjýgúlge sáıkes keletin belgilerdi taýyp kórset
Birjyldyq ósimdik
Kópjyldyq ósimdik
Jaryqsúıgish ósimdik
Kóleńkege tózimdi ósimdik
Gúlshoǵyry - shashaq
Gúlshoǵyry - kúrdeli shashaq
Gúlderi jel arqyly tozańdanady
Gúlderiniń shyryny bolady
Gúlderi býnaqdeneliler arqyly tozańdanady
Ýly ósimdik
Dárilik ósimdik
Jemisi - jıdek
Jemisi - súıek
Sabaǵy bolmaıdy
Sabaǵy - tamyrsabaq
Jańa sabaq: «Astyq tuqymdastar - baǵaly azyqtyq ósimdikter».
Olardyń 10 000-ǵa jýyq túri bar. Qazaqstanda 418túri ósedi. Astyq tuqymdastyń kópshiligi shóptekti. Astyq tuqymdastardyń sabaǵy býnaqtalǵan sılındr tárizdi. Astyq tuqymdas ósimdiginiń sabaǵyn sabansabaq deıdi. Japyraqtary qatar júıkeli. Sabaqqa kezektesip ornalasady. Astyq tuqymdastardyń gúlderi usaq, olar jınaqtalyp kúrdeli gúlshoǵyr túzedi. Gúlshoǵyry - sypyrtqy gúl, kúrdeli masaq, sabaq, shashaq.
sypyrtqy Kúrdeli masaq
Sobyq Shashaq
Gúlderi kóbinese qosjynysty. Dara jarnaqty gúlder tek júgeride bolady.
Azyqtyq Malazyqtyq
Qurylys materıaly Shıkizat
aramshóp
Bıdaı - astyq tuqymdas birjyldyq ósimdik. Bıdaıdyń tamyr júıesi - shashaq tamyrly. Ol saban sabaqtarynan túptenedi. Munyń sharýashylyq úshin mańyzy zor. Bıdaıdyń gúlshoǵyry - kúrdeli masaq. Bıdaı ózin – ózi tozańdandyrady. Jemisi - dánek. Otany - Iran.
Kúrish - bıiktigi 50 - 150 sm.-ge deıin jetetin birjyldyq ósimdik. Sabaǵy túptenip ósedi. Gúlshoǵyry - uzyndyǵy 10 - 40 sm. kóp masaqty sypyrtqygúl. Masaqshalary tik ósedi, qysqa gúlsaǵaqta bir ǵana gúl bolady.
Kúrish - jylýdy, ylǵaldy, jaryqty jáne qunarly topyraqty súıetin daqyl. Ósimdi merzimi 90 - 165 kúnge sozylady. Tuqymy +10 - 12 0s - da óse bastaıdy. Sál sýyq tússe órkenderi tirshiligin toqtatady. Kúrish sýda ósedi.
Tuqymy sebile salysymen kúrish egistigine sý jiberip, topyraqty sýǵa qondyrady. Órkender kóktep shyqqannan keıin sý deńgeıi kúrish sabaǵynyń tórtten úsh bıiktigine deıin jetkiziledi.
4 - 6%maı 9 - 12%nárýyz
65 - 75% botqa palaý V dárýmeni
Kómirsý
Dúnıejúzilik dıhanshylyqta ár gektardan 24 s kúrish alǵan Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanynyń Qyzyltý kolhozynyń zveno jetekshisi Y. Jaqaev Dúnıejúzilik rekord jasady. Kúrishten mol ónim alǵan ataqty kúrishshi Y. Jaqaev Eki márte Eńbek eri, Memlekettik syılyqtyń ıegeri ár gektardan 174S. kúrish alǵan.
Júgeri - júgeri óte erteden egilip keledi. Otany - Ońtústik Amerıka. Júgeri bir jyldyq astyq tuqymdas jylylyqty súıetin ósimdik. dara jynysty, ir úıli ósimdik. Júgeri 12 - 14 – S - ta qaýlap ósedi. Atalyq gúlshoǵyry – sobyq. Tamyr júıesi – shashaq, qosalqy tamyrlary bolady.
Tehnıkalyq V, E dárýmen
maı
Mal azyq Medısınada
Tamaq ónerkásibinde
Tary - birjyldyq azyqtyq ósimdik. Jylý súıgish, qurǵaqshylyqqa tózimdi. Gúlderi sypyrtqy gúlshoǵyryna jınalǵan, gúl – qos jynysty – qos jynysty. Ózdiginen tozańdanady. Otany - Qytaı. Tary jarmalyq daqyl retinde ósiriledi Sh. Bersıev áıgili tary ósirýshi bolǵan. Ol tarynyń ár gektarynan 165 - 175 S. deıin túsim jınaǵan.
Qumaı - Astyq tuqymdas birjyldyq ósimdik. Sabaǵynyń bıiktigi - 100 - 300sm. Sabaǵy ózegi toly, myqty qalyń ósken. Japyraǵy jalpaq, syrty balaýyzdy óńezben qaptalǵan. Gúlshoǵyry - sypyrtqygúl. Sypyrtqy gúliniń pishini ártúrli. Tik, ımek basty bolady.
Dán Qant
Sypyrtqy
Onyń Otany - Afrıka. Budan 5 myń jyldan astam buryn qumaıdy baptap ósirgen. Qumaı - jylý súıgish, ystyqqa, qurǵaqshylyqqa tózimdi ósimdik.
Azyqtyq Tehnıkalyq
Malazyqtyq
Sergitý sáti:
Kel balalar oınaıyq,
Oınaıyq ta oılaıyq.
Qandaı jumbaq bolsa da.
Sheshpeı ony qoımaıyq.- dep astyq tuqymdastar týraly maqal - mátel. jumbaqtar aıtý:
Jańa sabaqty qorytyndylaý:
Astyq tuqymdastar ókilderine tán belgilerdi taýyp kórset:
Úıge tapsyrma: § 32 Astyq tuqymdastar – baǵaly azyqtyq ósimdikter.
Sabaqtyń taqyryby: «Astyq tuqymdastar - baǵaly azyqtyq ósimdikter».
Bilimdilik maqsaty: Oqýshylardy astyq tuqymdastardyń túrlerimen tanystyra otyryp, olardyń adam ómirindegi mańyzy týraly bilimderin damytý.
Tárbıelik maqsaty: Ósimdikter dúnıesin sonyń ishinde baǵaly azyqtyq ósimdikter astyq tuqymdastardyń - jergilikti jerde ósetin dándi daqyldar ekenin taný. Olardy qorǵaýǵa, oqýshylardy eńbeksúıgishtikke, dıhanshylyq eńbegin qasterleýge úıretý.
Damytýshylyq maqsaty: Synı turǵydan oılaýy men jazýyn damyta otyryp, oqýshynyń óz betinshe izdenýin, zertteýin qalyptastyrý maqsattary qoıylyp, izdene otyryp, ári qaraı damytýǵa baýlý.
Sabaqtyń ádisi: Bilim meńgertý, suraq - jaýap. tirek - syzba.
Sabaqtyń túri: Baıandaý, ózindik jumys
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, tirek - syzba, slaıd sýretteri.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý, bekitý.
3. Jańa sabaqty túsindirý.
4. Úıge tapsyrma.
Úı tapsyrmasyn bekitý.
Sóılemderdi tolyqtyr.
1). Pıaz týystastar............................................. klasyna jatady.
2). Pıaz týystastarǵa......................................... jatady.
3). Jemisi.............................................................................................
4) Pıaz týystas ósimdikter..................... dep atalatyn túri ózgergen órkender túzedi.
5) Bul ósimdikterde erekshe ushpa zattar............................................................. bolady.
6). Tamyr júıesi.................................................................................................................
Bul ne?, Anyqta.
Pıazshyǵy kishkene tilshelerdiń úıi ǵana emes, ony kózge kórinbeıtin kúzetshileri qorǵap turatyn áskerı bekinis dese de bolady. Pıazshyqty kesip qalsań, sen olardy bostandyqqa jibergeniń, al olar seniń murynyńdy atqylaıdy, sóıtip, seni tipti jylatyp ta qoıady. Mundaı kórinbeıtin kúzetshilerdi ne dep ataıdy jáne bul qandaı ósimdik?--------------------
İnjýgúlge sáıkes keletin belgilerdi taýyp kórset
Birjyldyq ósimdik
Kópjyldyq ósimdik
Jaryqsúıgish ósimdik
Kóleńkege tózimdi ósimdik
Gúlshoǵyry - shashaq
Gúlshoǵyry - kúrdeli shashaq
Gúlderi jel arqyly tozańdanady
Gúlderiniń shyryny bolady
Gúlderi býnaqdeneliler arqyly tozańdanady
Ýly ósimdik
Dárilik ósimdik
Jemisi - jıdek
Jemisi - súıek
Sabaǵy bolmaıdy
Sabaǵy - tamyrsabaq
Jańa sabaq: «Astyq tuqymdastar - baǵaly azyqtyq ósimdikter».
Olardyń 10 000-ǵa jýyq túri bar. Qazaqstanda 418túri ósedi. Astyq tuqymdastyń kópshiligi shóptekti. Astyq tuqymdastardyń sabaǵy býnaqtalǵan sılındr tárizdi. Astyq tuqymdas ósimdiginiń sabaǵyn sabansabaq deıdi. Japyraqtary qatar júıkeli. Sabaqqa kezektesip ornalasady. Astyq tuqymdastardyń gúlderi usaq, olar jınaqtalyp kúrdeli gúlshoǵyr túzedi. Gúlshoǵyry - sypyrtqy gúl, kúrdeli masaq, sabaq, shashaq.
sypyrtqy Kúrdeli masaq
Sobyq Shashaq
Gúlderi kóbinese qosjynysty. Dara jarnaqty gúlder tek júgeride bolady.
Azyqtyq Malazyqtyq
Qurylys materıaly Shıkizat
aramshóp
Bıdaı - astyq tuqymdas birjyldyq ósimdik. Bıdaıdyń tamyr júıesi - shashaq tamyrly. Ol saban sabaqtarynan túptenedi. Munyń sharýashylyq úshin mańyzy zor. Bıdaıdyń gúlshoǵyry - kúrdeli masaq. Bıdaı ózin – ózi tozańdandyrady. Jemisi - dánek. Otany - Iran.
Kúrish - bıiktigi 50 - 150 sm.-ge deıin jetetin birjyldyq ósimdik. Sabaǵy túptenip ósedi. Gúlshoǵyry - uzyndyǵy 10 - 40 sm. kóp masaqty sypyrtqygúl. Masaqshalary tik ósedi, qysqa gúlsaǵaqta bir ǵana gúl bolady.
Kúrish - jylýdy, ylǵaldy, jaryqty jáne qunarly topyraqty súıetin daqyl. Ósimdi merzimi 90 - 165 kúnge sozylady. Tuqymy +10 - 12 0s - da óse bastaıdy. Sál sýyq tússe órkenderi tirshiligin toqtatady. Kúrish sýda ósedi.
Tuqymy sebile salysymen kúrish egistigine sý jiberip, topyraqty sýǵa qondyrady. Órkender kóktep shyqqannan keıin sý deńgeıi kúrish sabaǵynyń tórtten úsh bıiktigine deıin jetkiziledi.
4 - 6%maı 9 - 12%nárýyz
65 - 75% botqa palaý V dárýmeni
Kómirsý
Dúnıejúzilik dıhanshylyqta ár gektardan 24 s kúrish alǵan Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanynyń Qyzyltý kolhozynyń zveno jetekshisi Y. Jaqaev Dúnıejúzilik rekord jasady. Kúrishten mol ónim alǵan ataqty kúrishshi Y. Jaqaev Eki márte Eńbek eri, Memlekettik syılyqtyń ıegeri ár gektardan 174S. kúrish alǵan.
Júgeri - júgeri óte erteden egilip keledi. Otany - Ońtústik Amerıka. Júgeri bir jyldyq astyq tuqymdas jylylyqty súıetin ósimdik. dara jynysty, ir úıli ósimdik. Júgeri 12 - 14 – S - ta qaýlap ósedi. Atalyq gúlshoǵyry – sobyq. Tamyr júıesi – shashaq, qosalqy tamyrlary bolady.
Tehnıkalyq V, E dárýmen
maı
Mal azyq Medısınada
Tamaq ónerkásibinde
Tary - birjyldyq azyqtyq ósimdik. Jylý súıgish, qurǵaqshylyqqa tózimdi. Gúlderi sypyrtqy gúlshoǵyryna jınalǵan, gúl – qos jynysty – qos jynysty. Ózdiginen tozańdanady. Otany - Qytaı. Tary jarmalyq daqyl retinde ósiriledi Sh. Bersıev áıgili tary ósirýshi bolǵan. Ol tarynyń ár gektarynan 165 - 175 S. deıin túsim jınaǵan.
Qumaı - Astyq tuqymdas birjyldyq ósimdik. Sabaǵynyń bıiktigi - 100 - 300sm. Sabaǵy ózegi toly, myqty qalyń ósken. Japyraǵy jalpaq, syrty balaýyzdy óńezben qaptalǵan. Gúlshoǵyry - sypyrtqygúl. Sypyrtqy gúliniń pishini ártúrli. Tik, ımek basty bolady.
Dán Qant
Sypyrtqy
Onyń Otany - Afrıka. Budan 5 myń jyldan astam buryn qumaıdy baptap ósirgen. Qumaı - jylý súıgish, ystyqqa, qurǵaqshylyqqa tózimdi ósimdik.
Azyqtyq Tehnıkalyq
Malazyqtyq
Sergitý sáti:
Kel balalar oınaıyq,
Oınaıyq ta oılaıyq.
Qandaı jumbaq bolsa da.
Sheshpeı ony qoımaıyq.- dep astyq tuqymdastar týraly maqal - mátel. jumbaqtar aıtý:
Jańa sabaqty qorytyndylaý:
Astyq tuqymdastar ókilderine tán belgilerdi taýyp kórset:
Úıge tapsyrma: § 32 Astyq tuqymdastar – baǵaly azyqtyq ósimdikter.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
