InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Atajurt
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń týǵan ólkesiniń toponımıkasyn qanshalyqty biletinin tekserý, oı - órisin keńeıtip, oılaý - qabiletin damytý, týǵan jerine degen, Otanyna degen súıispenshiligin arttyryp, Týǵan ólkesin maqtan etýge tárbıeleý;

Sabaqtyń túri: klastan tys sabaq
Sabaqtyń ádisi: saıys sabaq
Pánaralyq baılanysy: tarıh
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, slaıdtar

Sabaqtyń barysy:
1. Ózin - ózi tanystyrý
2. “Iá - joq”
3. “Menen suraq, sizden naqty jaýap”
4. Boı sergitý
5. “Intellektýaldyq jekpe - jek

Ózin - ózi tanystyrý
Sharty: Top quramyndaǵy oqýshylar ózderiniń aty - jóni men jáne toptyń aty, urany jáne emblemasymen tanystyrady. Árbir oqýshy óziniń esiminiń atalý sebebin atap kórsetýi qajet. Ádilqazylar alqasy sol toptyń aty men urany, emblemasyn baǵalaı otyryp solarǵa tıisti upaıyn qoıyp otyrady.

“Iá - joq”
Sharty: Bul kezeńde eki topqa birdeı suraqtar qoıylady. Olar sol boıynsha «ıá» dep nemese «joq» dep jaýap qaıtarady. Olar jaýabyn qaǵazǵa jazyp kórsetedi. Árbir durys jaýap 100 upaımen baǵalanady.

Tapsyrma:
1. Temir aýdanynyń tarıhy sonaý 1868 jyldan bastaý alady. ( ıá)
2. Qandyaǵash qalasy Orynbor – Tashkent temirjolynyń ótýine baılanysty salynǵan stansıa. ( ıá)
3. Aqtóbe oblysynyń klımaty shuǵyl kontınetti bolyp keledi. ( ıá)
4. Aqtóbe oblysy Qazaqstan aýmaǵynyń 8% alyp jatyr. (joq)
5. Oblys soltústiginde Reseı Federasıasynyń Orynbor oblysymen shekaralasady. ( ıá)
6. Oıyl jármeńkesi jylyna 4 ret bolyp turdy. (joq)
7. Halyqtyń dinı jáne áleýmettik - saıası jaǵdaıyna baılanysty toponımderge qazba baılyqtar ataýlary jatady. (joq)
8. Jaqsymaı – Temir qalasynyń soltústik - batysynda 65 shaqyrym jerde ornalasqan ken ornyna sáıkes qoıylǵan ataý. ( ıá)
9. Botash tóbesi Shalqar aýdanynda ornalasqan. ( ıá)
10. Aqtóbe oblysy boıynsha málimetter XYII ǵasyrda jınaqtala bastady. (joq)

“Menen suraq, sizden naqty jaýap”
Sharty: Taqtada 9 tor kóz berilgen. Eki top músheleri birinen - soń bir tordaǵy sandardy tańdaı otyryp, ishindegi suraqtarǵa 1 mınýt ishinde oılana otyryp jaýap berýleri qajet. Olar aldymen suraq tańdamaı otyryp aldyndaǵy qaǵazǵa manadan beri jınaǵan upaı sanynan ózara kelisip bir upaı tigedi. Egerde suraqqa jaýap berse sonsha upaı qosylyp, al bere almasa shegerilip tastalynady.

Tapsyrma:
7. Bul ataý erte kezdegi ańyz - áńgimelerde, jyr, poemalarda kezdesedi. “Qobylandy batyr jyry”, “Aqsaq Temir ańyzdary” boıynsha bul sózdiń shyǵý tórkinin zertteýshiler Altyn Orda handyǵyn qulatqan Aqsaq Temirdiń joryǵymen baılanystyrady. Bul qandaı jer? (Temir)

2. Jeriniń ár alýandyǵy men jer asty sýynyń ár túrliligimen erekshelenetin bul jer Shıli ózeniniń boıynda ornalasqan. (Shubarqudyq)

3. 1869 jyly Temir ýeziniń ortalyǵy bolǵan Temir qalasynda 1875 jyldan beri jármeńke ótip turǵan. Bul jer Temir ózeniniń orta aǵysynda ornalasqan jer. Bul jerdegi óte qalyń jáne túsi qara qamystar shyǵatyn bolǵan. Jármeńkeniń de aty osy jermen attas bolǵan. (Qaraqamys)

8. Saz balshyqty jerler ózen men, kól jaǵalaýlarynda bıik bolyp ósetin bul shóptiń basqa ósimdikterden ereksheligi – qurǵaqshylyqta sarǵaıyp keýip qalyp, jaýyn - shashyn bolǵanda burynǵy qalpyna kelip japyraqshalary túbinen bastap ushyna deıin kógeredi. Osyndaı shóptiń kóptiginen Temir ózeniniń oń jaǵyndaǵy Shubarqudyqtan 120 km qashyqtyqtaǵy eldi meken atalǵan. (Keńqıaq)

9. Bul ataý XYIII ǵasyrdyń basynda, 1723 - 1726 jyldary Edil boıy qalmaqtarymen bolǵan kezekti úlken bir shaıqastan keıin paıda bolǵan ataý. Osy jerde qalmaq áskeri oısyraı jeńilip, kóp adamnan aıyrylǵan. Bul týraly jazýshy Á. Kekilbaevtyń roman - trılogıasynda, tarıhı basqa da shyǵarmalarynda dáleldengen. Bul qaı jer? (Qalmaqqyrylǵan)

1. Aqsaı aýylynan ońtústikke qaraı 12 shaqyrym jerde ornalasqan. Buryn soǵys jyldarynda munaı óńdeıtin kishigirim zaýyt bolǵan. Jer bederi tegis emes, shoqat qumdar jıi kezdesedi. (Qumshoqat)

5. Shubarqudyqtan 126 shaqyrym qashyqtyqtaǵy kent ataýy. Jeri shubar ala, shıi mol, kóp jyldyq shóp sabaqtas ósimdik bolǵandyqtan osylaı atalǵan. (Shubarshı)

6. Shubarqudyqtan 5 shaqyrym qashyqtyqta jeri budyr - budyr tasty jer ataýy. Soǵan baılanysty jer aty solaı atalǵan. (Qotyrtas)

4. Ashyoıyl ózeni boıyndaǵy jer ataýy. Qurmanqoja rýynan shyqqan Sultanbek batyrdyń ker bıesi qystaýǵa jete almaı ózen jaǵasynda qalady. Jaz shyǵa bıeniń qulyndap, aman - esen ekendigin kórgennen keıin bul jerdiń qystaýǵa qolaıly ekendigi belgili bolady. (Kerbıe)

Boı sergitý.
Sharty: Ár toptyń basshysyna (kapıtanyna) kez - kelgen jerdiń, sýdyń, ózenniń, kóldiń, eldi mekenniń, taýdyń, qumnyń, buırattyń nemese shoqynyń aty beriledi. Ol soǵan baılanysty onyń qandaı geografıalyq obekt ekenin tezdetip qatesiz jaýap berýi qajet.
Tapsyrma:
1. Muǵaljar – (taý), ózen
2. Shoshqakól – kól, (buırat)
3. Boqtybaı –( shyń), taý
4. Aqqum – (tóbeshik), taý
5. Bókenbaı – taý,( shoqy)
6. Jamanshyń – ózen, (taý)
7. Nura – oıys, (taý)
8. Qumjarǵan – ózen, (tóbe)
9. Temirastaý – (taý), jaılaý
10. Atjaqsy –(ózen), kól
11. Qaraqobda – selo, (ózen)
12. Shalqar – (kól), sor
13. Áıke – (kól), oıys
14. Tebissor – (kól), sor
15. Belqopa – (kól), ózen
16. Sorkól – muzdyq, (kól)
17. Oıyl – silem,( eldi meken)
18. Aıyrqyzyl – (qum), taý
19. Kishi Borsyq –( tóbeshik), jaılaý
20. Jamanqum – (jaılaý), batpaq

«Intellektýaldyq jekpe - jek»
1. Ertede osy jerde úlken kól bolǵan. Ústinen qystyń kúni shanaǵa túıe jegip, sabyn tasyǵan. Bir kúni muz jarylyp, sabyndar túgel sýdyń astyna ketedi. Sodan sýdyń beti kóbiktenip turǵan - mys. Úlkenderdiń aıtýy boıynsha osy jaǵdaıdan keıin bul kól osylaı atalyp ketken. (Muǵaljar aýdany) (Sabyndy kól)
2. Qazaq tiliniń tildik qorynda bul sózdiń maǵynasy joq. Bul qala Jem ózeniniń boıynda ornalasqan. Bir ańyz boıynsha ertede Reseı ólketanýshylary at kólikterimen osy jerdi aralaǵan. Kóktemde Muǵaljar taýynan bastaý alatyn ózen arqyrap, tasyp jatqan kez eken. Ózennen ótkel taba almaı jolaýshylar qarsy kezdesken jergilikti qazaq aqsaqalynan jol suraǵan. Aqsaqal tilmashqa: “ Surap turǵanyńyz Jem ba?” degen kezde olar kartalaryna orys tiline yńǵaılastyryp ózderinshe belgilegen eken. Temir jol stansasy “Jem”, al qala aty osy ataýmen atalǵan. (Emba)