InfoHub Logo

Synyp: 7
Sabaqtyń taqyryby: Atmosferalyq qysym.
1. Sabaqtyń maqsaty:
2. Bilimdilik maqsaty: Atmosferalyq qysymnyń paıda bolý sebebin, atmosferalyq qysymnyń ashylý tarıhyn, Torrıchellı tájirıbesiniń mánin túsindirý, atmosferalyq qysymnyń qoldanylýy jaıly málimet berý.
á) Tárbıelik maqsaty: Oqýshylardy tanymdyq jáne praktıkalyq is - árekette durys ádis - tásil jasaýǵa úıretý. Eńbekke yntalylyqqa jáne qıyndyqtardy jeńýde uqyptylyqqa, tabandylyqqa, úıretý.
b) Damytýshylyq maqsaty: Fızıkalyq teorıalardyń, olardyń elementteriniń, uǵymdardyń modelderin, zańdaryn qoldaný, shekaralary týraly bilimdi qalyptastyrý. Eksperımentter júrgizýge ıkemderin damytý.
3. Sabaqta qoldanylatyn tehnıkalyq quraldar: Interaktıvti taqta, ınteraktıvti fızıka baǵdarlamasy, elektrondy oqýlyq, slaıdtar, flıpchart, Magdebýrg shary, paskal shary.
Sabaqtyń tásilderi: qurastyrylǵan aralas sabaq
Sabaqtyń kórnekilikteri: kompúter, proektor, úlestirme qaǵazdar.
Sabaqta qoldanylatyn tehnologıalar: AKT, deńgeılep oqytý tehnologıasy, STO tehnologıasy
Pánaralyq baılanys: geografıa, matematıka, ınformatıka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: (3 mın)
1. Sálemdesý;
2. Oqýshylardy túgendeý;
3. Synyp bólmesiniń tazalyǵyn tekserý;
4. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý (jumys orny, otyrystary, syrtqy túrleri);
5. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý. 6. Astronomıa jaıly vıdeo qaraý. (Aspan sferasynyń qozǵalysy)
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý, qaıtalaý. 1. Qaıtalaý suraqtary slaıd túrinde 5 mın
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
İİİ. Bilimdi jan - jaqty tekserý./ Baqylaý esepterin shyǵarý 35 mın
İV. Qorytyndylaý.
Oqýshylardyń jumystaryn jınaý. Qorytyndylaý. 1 mın
V. Úıge tapsyrma Taraýdy qaıtalaý, kúndelikterine jazdyrý. 1 mın
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
İ kezeń. Problemany qoıý.
Sabaq atmosferalyq qysymdy kórsetetin tájirıbe jasaýdan bastalady.
Tájirıbeler demonstrasıasy.
1 – tájirıbe.(Túgel synyp oqýshylary)
Sý, stakan, pıpetka. Pıpetkanyń rezeńke qabyq ishindegi aýany qysyp turyp, sýǵa batyrsa sý pıpetka boıymen joǵary kóteriledi.
2 - tájirıbe.(Túgel synyp oqýshylary) Sý, shprıs, stakan. Shprısty sýy bar ydysqa batyryp, porshendi sýmen janasqanǵa deıin túsiredi de, sonan soń qaıtadan joǵary qaraı jyljytady. Sonda porshenmen ilesip, sý da joǵary kóterile bastaıdy. Mine sýdy porshenmen ilestire kóteretin atmosferalyq qysym.
3 - tájirıbe. Stakan, sý, bir bet qaǵaz. Stakanǵa jartylaı sý quıyp, betin bir paraq qaǵazben jaýyp, qaǵazdy qolmen basyp turyp, tómen tóńkerińder. Sý tógilmeıdi. Oqýshylar oılaryn aıtady. Bul tájirıbelerden atmosferalyq qysymnyń áser etetindigin anyqtaımyz. Atmosferalyq qysymdy aýa týǵyzady. Atmosfera – grekshe atmos, bý, aýa jáne sfera – shar degen eki sózden quralǵan. Aýa quramy: azot - 78%, ottegi - 21%, kómirqyshqyl gazy – 0, 03%, basqa da gazdar.
Paskal zańy aýa qabaty Atmosfera úshin de oryndalady. Endeshe búgingi taqyryp «Atmosferalyq qysym».
Atmosferalyq qysymdy dáleldeıtin tájirıbeler:
4 - tájirıbe. Jumyrtqany staqan ishine salý. Staqannyń ishine ot jaǵyp qysymyn azaıtamyz da ishine jumyrtqany salsaq, qysym azaıýynan jumyrtqa staqan ishine túsip ketedi.
5 - tájirıbe. Magdebýrg jarty sharlary. 1654 j. atmosferalyq qysymnyń bar ekenine kóz jetkizý úshin Gerıke “Magdebýrg jartysharlarymen” óziniń ataqty tájirıbesin jasady. Tájirıbeniń kórsetilýine ımperator Ferdınand İİİ jáne Regensbýrg reıhstagynyń músheleri qatysty. Olardyń kózinshe ózara biriktirilgen eki jarty sharlardyń qýysynan aýa sorylyp alynady. Osy jarty sharlardy atmosferalyq qysym kúshi bir - birine jabystyrǵany sonsha, olardy birneshe jegýli attarmen ajyratý qıyn boldy (1 - sýret).
6 tájirıbe. Torrıchellı tájirıbesi: uzyndyǵy 1 m, bir jaǵy biteý shyny tútik synappen toltyrady. Sodan keıin tútiktiń aýzyn jaýyp, ony tóńkeredi de, synap quıylǵan ydysqa batyrady. Synaptyń ishinde tútiktiń aýzyn ashady. Sonda synaptyń kishkene qana bóligi ydysqa tógiledi. Al tútik ishinde bıiktigi 760 mm synap baǵany qalady. E. Torrıchellı alǵash ret synap baǵanyn atmosferalyq qysym ustap turady dep oı túıdi. Atmosferalyq qysymnyń aýa - raıyna baılanysty ózgeretinin de alǵash baqylaǵan. Atmosferalyq qysymdy synap baǵanynyń bıiktigi boıynsha esepteıdi. Atmosferalyq qysymnyń birligi retinde 1 mm synap baǵany (1 mm. syn. baǵ.) alynady.
1 mm. syn. baǵ.=133, 3 Pa
760 mm. syn. baǵ.*133, 3=101 308 Pa=10 Pa