Áýezov álemi
Almaty qalasy, Áýezov aýdany
Ǵ. Músirepov atyndaǵy
№86 mektep-gımnazıasynyń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Dosqazıeva Botagóz Qısamadınqyzy
Sabaqtyń taqyryby: «Áýezov álemi» (M.Áýezovtiń 115 jyldyǵyna oraı)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Muhtar Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly bilim deńgeılerin anyqtaý;
2. Oı ushqyrlyǵyn tanytýǵa shyńdaý, belsendiligin arttyrý;
3. Jaýapkershilikke, ujymshyldyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń jabdyǵy: ınteraktıvti taqta, prezentasıalyq slaıd, úlestirmeli paraqsha, juldyzshalar.
Sabaqtyń túri: vıktorınalyq saıys
Sabaqtyń barysy:
1-júrgizýshi:
Abaı - qazaq halqynyń uly aqyny, Shákárim - onyń baýyry jáne izbasary, al Muhtar – abaıtanýdyń negizin qalaýshy. Osy úsh alyp qazaq halqynyń maqtanyshy men abyroıy.
2-júrgizýshi:
Qazaq elin uzaq jyldar basqarǵan basshy, qoǵam qaıratkeri Dinmuhamed Qonaev «Búgin biz taǵy da bir ret tereń qurmet, alǵysty sezimmen osynaý ǵajaıyp epopeıanyń avtory Muhtar Omarhanuly Áýezovti eske alýǵa tıispiz, onyń uly darynynyń arqasynda danyshpan Abaı ómirge qaıta keldi» degen bolatyn.
Abaıdyń «Jeliz túnde jaryq aı» ánin oryndaý.
1-júrgizýshi:
Samǵaǵan suńqarlar men tulpar ǵana,
Sańlaǵyn saǵynǵanda ińkár dala.
Shomylyp Shyńǵystaýdyń samalyna,
Túlediń tal besikten Muhtar dana.
2-júrgizýshi:
Aqyndar aqyn deıdi aǵyp týǵan,
Jazýshy jalyn deıdi janyp turǵan.
Ne jazsa da óziniń týǵan elin,
Týǵan sózben álemge qanyq qylǵan.
1-júrgizýshi:
Teńeımiz Shekspır men Tolstoıdy,
Áńgime ǵoı bul úlken Arys jaıly.
Salystyrsań sapamyz samǵap ushty,
Eýropa, Azıadan qalyspaıdy.
2-júrgizýshi:
Týǵan sóz – ana tili, qazaq tili,
Basylmaǵan aıtqanda sóz aptyǵy.
Sóz qoldaný sanynan Shekspırmen,
Tolstoıdan kóp bolǵan – ǵajaptyǵy!
1-júrgizýshi:
Osynda ǵalamaty – ǵaryshtyǵy,
Osynda jaqyn ári alystyǵy.
Qazaqtyń shyn máninde – shyń ónerin,
Bir ózi dúnıege tanystyrdy.
2-júrgizýshi:
Baı til-aý, qazaq tili baǵalasa,
Muqańdaı ala bilse qalaǵansha.
Biz bilmeste ek Shekspır, Tolstoımen,
Belger kep salystyryp sanamasa.
1-júrgizýshi:
Halqyn ol qalqalap ta, arqalap ta,
Taratty án men sánin shartarapqa.
«Minin de», «minezin de» jasyrmady,
Qazaqsha: mahabbat ta, marhabat ta.
2-júrgizýshi:
Nege oǵan dúnıe túgil tańdanady?
Álemdik óner onyń qorǵaǵany.
Ulylyǵy – ulttyq qalpyn saqtap,
Bireýdiń kóshirmesi bolmaǵany.
1-júrgizýshi:
Jer dep bilgen alty shar – qurylyqta,
Aıtpaı qalaı shydarsyń muny jurtqa?
Az halyqtyń óz ornyn kórsetti ol,
Álemdik óner atty – ulylyqta!
2-júrgizýshi:
«Áýezov álemi» atty vıktorınalyq saıysymyzdy bastaımyz.
1-júrgizýshi:
Saıystyń sharty:
Saıys úsh kezeńnen turady. Birinshi kezeńde jazýshynyń ómiri men alǵan bilimine baılanysty suraqtar qoıylsa, ekinshi kezeńde jazýshynyń shyǵarmashylyǵy qamtylady, al úshinshi kezeńde shyǵarmadaǵy keıipkerler men shyǵarmadan úzindiler keltiriledi. Árbir kezeń upaımen baǵalanyp otyrady: 1-kezeń – 10 upaı, 2-kezeń – 20 upaı, 3-kezeń – 30 upaı.
Árbir topqa suraq beriledi, top berilgen suraqtyń jaýabyn durys tapsa upaı enshilerine buıyrady, al tappasa suraqtyń jaýabyn aıtý kezegi kelesi topqa buıyrady, olar taýyp jatsa upaı solarǵa beriledi. Eger berilgen suraqtyń jaýabyn eki top ta bilmeı jatsa kórermender ishinen jaýap berýge ruqsat etiledi jáne durys taýyp jatsa, sol upaıdy ózine unaǵan topqa syılaı alady. Eń kóp upaı jınaǵan top jeńimpaz atanady.
Tanystyrý. Eki top ózderin tanystyrady.
1-kezeń 10 upaı
Ómirbaıany
1. Muhtar Áýezovtiń dúnıege kelgen kúni. (28 qyrkúıek)
2. Muhtar Áýezovtiń týǵan jeri. (Bórili)
1. 1908 jyly qaıda sabaq aldy? (Semeı medresesinde)
2. Tashkent memlekettik ýnıversıtetine óz betimen tyńdaýshy bolyp qaı jyly túsedi? (1922j.)
1. Muhtardyń anasynyń esimi. (Nurjamal)
2. Muhtar Abaıdy kórgen be? (Iá, 6 jasynan atasynyń úıretýimen Abaıdyń óleńderin jattap, ony uly aqynnyń ózine aıtyp bergen)
1. 1908 jyly qaıda oqıdy? (Semeıdegi Kamalıddın haziret medresesinde oqıdy, odan orys mektebiniń daıyndyq kýrsyna aýysady)
2. 1910 jyly qaıda oqýǵa túsedi?(Semeı qalasynyń bes klastyq orys qazyna ýchılıshesine oqýǵa túsedi)
1. Qaı jyly tutqyndalady? (1930 j. 16 qyrkúıekte)
2. Qaı jyly bosatylady? (1932 jyly)
1. Qaı jyly Semeı gýbernıalyq atqarý komıtetinde ulttar bóliminiń meńgerýshisi, onan soń tóraǵasy boldy (1919 jyly)
2. Muhtar 1924 jyly eline oralyp, qaıda sabaq berdi? (Qazaq pedagogıkalyq tehnıkýmynda)
2-kezeń 20 upaı
Shyǵarmashylyǵy
1. «Abaı joly» romany qaı jyly aıaqtaldy? (1956jyly)
2. «Abaı joly» romanynyń ekinshi kitaby qaı jyly jaryq kórdi? (1947 jyly)
1. «Eńlik-Kebek» dramasy qashan jáne qaı kezde jazyldy? (1917 jyly, semınarıada oqyp júrgen kezinde)
2. Alǵashqy kórkem áńgimesi qalaı atalady jáne qashan jarıalandy? («Qorǵansyzdyń kúni» 1921 jyly)
1. «Qaragóz» tragedıasynda neni sýrettedi? (Burynǵy qazaq qoǵamyndaǵy jastar basyndaǵy eriksizdikti)
2. «Qarash-qarash oqıǵasy», «Qıly zaman» povesterinde neni baıandaıdy?(El ómirindegi kúrdeli máselelerdi)
1. Qyrǵyz halqynyń qandaı shyǵarmasyna monografıa jazdy? («Manas» jyry)
2. «Abaı joly» romany neshe tilge aýdaryldy? (30 tilge)
1. «Ósken órken» qandaı janr? (roman)
2. «Qarash-qarash» qandaı týyndy? (poves)
3-kezeń 30 upaı
Shyǵarmadaǵy keıipkerler men shyǵarmadan úzindiler
1. Qaı shyǵarmadan, qonaqtar kimder?
«Bul ekeýiniń osy jolǵy qonaǵy da ózgeshe. Ol – óńsheń qyz-kelinshek pen bozbala. Jıyn qazirgi sátte myna aýyldyń ózge tirliginen oqshaý bólingen bir top tárizdi. Osyndaı oıyn-saýyq jıynnyń ortasynda eń qadirli bir top qonaq bar. Solardyń ishindegi eń qadirlisi, súıiktisi kim?» ( «Abaı joly», Birjan sal)
2. Qaı shyǵarmadan, qonaqtar kimder?
Sondaı sheshe áńgimelerine bar peıilin berip júrgen kúnderdiń birinde bul úıge eki bógde qonaq kep qondy: biri – qartań, biri – jas qonaq. Jasyn Abaı biledi. Tanyǵan jerde qýanyp ketti. Ol byltyr jaılaýǵa kelip, osy úıge úsh kúndeı jatyp, «Qozy Kórpesh - Baıandy» jyrlap bergen. Qonaqtardy ata? («Abaı joly», Baıkókshe men Barlas.)
1. Qaı shyǵarmadan, keıipkerdi tap?
«Úsh kúndik joldyń búgingi sońǵy kúnine bala shákirt baryn saldy...kúnuzyn attan da túspeı, ózge júrginshilerden oq boıy alda otyrǵan. ...Qaýipti degen Esembaıǵa jetkenshe, artyna birde –bir qaraǵan joq.» («Abaı joly», Abaı)
2. Qaı shyǵarmadan, keıipkerdi tap?
Jetimdik taýqymetin tartqan 13 jasar bala ógeılik tepkisinen qashyp, áke-sheshesiniń zıratyna kelip qaza tabady. («Jetim» áńgimesi, Qasym)
Saıystyń qorytyndysyn jarıalaý, jeńimpazdardy marapattaý.
1-júrgizýshi:
M.Áýezov: «Halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin nárse – bilim», - dedi.
2-júrgizýshi: «Óz tilin, ádebıetin bilmegen, qadirlemegen adamdy saýatty, mádenıtti adam deýge bolmaıdy», - dedi M. Áýezov.
1-júrgizýshi:
Al, Elbasy N.Nazarbaev: «Qaı jaǵynan alsaq ta Muhtar Áýezov – baqytty adam. Ol – kóziniń tirisinde de, dúnıeden ótkennen keıin de halqynyń qaltqysyz syı-qurmetine, súıispenshiligine bólengen, osyndaı merekeli kúnderde ǵana emes, árdaıym jurtynyń jadynda jańǵyryp turatyn, tarıhtyń da, taǵdyrdyń da synyna tótep bergen Uly Tulǵa», - dep baǵa berdi.
2-júrgizýshi:
Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy Ábish Kekilbaıuly aıtqandaı «Týǵan elimizdi, jerimizdi, tilimizdi ólip-óship súıip ótýde Abaı jolynan, Áýezov jolynan aınymaıyqshy, aǵaıyn!
Hormen «Anamnyń tili – aıaýly úni» ánin oryndaý.
Ǵ. Músirepov atyndaǵy
№86 mektep-gımnazıasynyń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Dosqazıeva Botagóz Qısamadınqyzy
Sabaqtyń taqyryby: «Áýezov álemi» (M.Áýezovtiń 115 jyldyǵyna oraı)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Muhtar Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly bilim deńgeılerin anyqtaý;
2. Oı ushqyrlyǵyn tanytýǵa shyńdaý, belsendiligin arttyrý;
3. Jaýapkershilikke, ujymshyldyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń jabdyǵy: ınteraktıvti taqta, prezentasıalyq slaıd, úlestirmeli paraqsha, juldyzshalar.
Sabaqtyń túri: vıktorınalyq saıys
Sabaqtyń barysy:
1-júrgizýshi:
Abaı - qazaq halqynyń uly aqyny, Shákárim - onyń baýyry jáne izbasary, al Muhtar – abaıtanýdyń negizin qalaýshy. Osy úsh alyp qazaq halqynyń maqtanyshy men abyroıy.
2-júrgizýshi:
Qazaq elin uzaq jyldar basqarǵan basshy, qoǵam qaıratkeri Dinmuhamed Qonaev «Búgin biz taǵy da bir ret tereń qurmet, alǵysty sezimmen osynaý ǵajaıyp epopeıanyń avtory Muhtar Omarhanuly Áýezovti eske alýǵa tıispiz, onyń uly darynynyń arqasynda danyshpan Abaı ómirge qaıta keldi» degen bolatyn.
Abaıdyń «Jeliz túnde jaryq aı» ánin oryndaý.
1-júrgizýshi:
Samǵaǵan suńqarlar men tulpar ǵana,
Sańlaǵyn saǵynǵanda ińkár dala.
Shomylyp Shyńǵystaýdyń samalyna,
Túlediń tal besikten Muhtar dana.
2-júrgizýshi:
Aqyndar aqyn deıdi aǵyp týǵan,
Jazýshy jalyn deıdi janyp turǵan.
Ne jazsa da óziniń týǵan elin,
Týǵan sózben álemge qanyq qylǵan.
1-júrgizýshi:
Teńeımiz Shekspır men Tolstoıdy,
Áńgime ǵoı bul úlken Arys jaıly.
Salystyrsań sapamyz samǵap ushty,
Eýropa, Azıadan qalyspaıdy.
2-júrgizýshi:
Týǵan sóz – ana tili, qazaq tili,
Basylmaǵan aıtqanda sóz aptyǵy.
Sóz qoldaný sanynan Shekspırmen,
Tolstoıdan kóp bolǵan – ǵajaptyǵy!
1-júrgizýshi:
Osynda ǵalamaty – ǵaryshtyǵy,
Osynda jaqyn ári alystyǵy.
Qazaqtyń shyn máninde – shyń ónerin,
Bir ózi dúnıege tanystyrdy.
2-júrgizýshi:
Baı til-aý, qazaq tili baǵalasa,
Muqańdaı ala bilse qalaǵansha.
Biz bilmeste ek Shekspır, Tolstoımen,
Belger kep salystyryp sanamasa.
1-júrgizýshi:
Halqyn ol qalqalap ta, arqalap ta,
Taratty án men sánin shartarapqa.
«Minin de», «minezin de» jasyrmady,
Qazaqsha: mahabbat ta, marhabat ta.
2-júrgizýshi:
Nege oǵan dúnıe túgil tańdanady?
Álemdik óner onyń qorǵaǵany.
Ulylyǵy – ulttyq qalpyn saqtap,
Bireýdiń kóshirmesi bolmaǵany.
1-júrgizýshi:
Jer dep bilgen alty shar – qurylyqta,
Aıtpaı qalaı shydarsyń muny jurtqa?
Az halyqtyń óz ornyn kórsetti ol,
Álemdik óner atty – ulylyqta!
2-júrgizýshi:
«Áýezov álemi» atty vıktorınalyq saıysymyzdy bastaımyz.
1-júrgizýshi:
Saıystyń sharty:
Saıys úsh kezeńnen turady. Birinshi kezeńde jazýshynyń ómiri men alǵan bilimine baılanysty suraqtar qoıylsa, ekinshi kezeńde jazýshynyń shyǵarmashylyǵy qamtylady, al úshinshi kezeńde shyǵarmadaǵy keıipkerler men shyǵarmadan úzindiler keltiriledi. Árbir kezeń upaımen baǵalanyp otyrady: 1-kezeń – 10 upaı, 2-kezeń – 20 upaı, 3-kezeń – 30 upaı.
Árbir topqa suraq beriledi, top berilgen suraqtyń jaýabyn durys tapsa upaı enshilerine buıyrady, al tappasa suraqtyń jaýabyn aıtý kezegi kelesi topqa buıyrady, olar taýyp jatsa upaı solarǵa beriledi. Eger berilgen suraqtyń jaýabyn eki top ta bilmeı jatsa kórermender ishinen jaýap berýge ruqsat etiledi jáne durys taýyp jatsa, sol upaıdy ózine unaǵan topqa syılaı alady. Eń kóp upaı jınaǵan top jeńimpaz atanady.
Tanystyrý. Eki top ózderin tanystyrady.
1-kezeń 10 upaı
Ómirbaıany
1. Muhtar Áýezovtiń dúnıege kelgen kúni. (28 qyrkúıek)
2. Muhtar Áýezovtiń týǵan jeri. (Bórili)
1. 1908 jyly qaıda sabaq aldy? (Semeı medresesinde)
2. Tashkent memlekettik ýnıversıtetine óz betimen tyńdaýshy bolyp qaı jyly túsedi? (1922j.)
1. Muhtardyń anasynyń esimi. (Nurjamal)
2. Muhtar Abaıdy kórgen be? (Iá, 6 jasynan atasynyń úıretýimen Abaıdyń óleńderin jattap, ony uly aqynnyń ózine aıtyp bergen)
1. 1908 jyly qaıda oqıdy? (Semeıdegi Kamalıddın haziret medresesinde oqıdy, odan orys mektebiniń daıyndyq kýrsyna aýysady)
2. 1910 jyly qaıda oqýǵa túsedi?(Semeı qalasynyń bes klastyq orys qazyna ýchılıshesine oqýǵa túsedi)
1. Qaı jyly tutqyndalady? (1930 j. 16 qyrkúıekte)
2. Qaı jyly bosatylady? (1932 jyly)
1. Qaı jyly Semeı gýbernıalyq atqarý komıtetinde ulttar bóliminiń meńgerýshisi, onan soń tóraǵasy boldy (1919 jyly)
2. Muhtar 1924 jyly eline oralyp, qaıda sabaq berdi? (Qazaq pedagogıkalyq tehnıkýmynda)
2-kezeń 20 upaı
Shyǵarmashylyǵy
1. «Abaı joly» romany qaı jyly aıaqtaldy? (1956jyly)
2. «Abaı joly» romanynyń ekinshi kitaby qaı jyly jaryq kórdi? (1947 jyly)
1. «Eńlik-Kebek» dramasy qashan jáne qaı kezde jazyldy? (1917 jyly, semınarıada oqyp júrgen kezinde)
2. Alǵashqy kórkem áńgimesi qalaı atalady jáne qashan jarıalandy? («Qorǵansyzdyń kúni» 1921 jyly)
1. «Qaragóz» tragedıasynda neni sýrettedi? (Burynǵy qazaq qoǵamyndaǵy jastar basyndaǵy eriksizdikti)
2. «Qarash-qarash oqıǵasy», «Qıly zaman» povesterinde neni baıandaıdy?(El ómirindegi kúrdeli máselelerdi)
1. Qyrǵyz halqynyń qandaı shyǵarmasyna monografıa jazdy? («Manas» jyry)
2. «Abaı joly» romany neshe tilge aýdaryldy? (30 tilge)
1. «Ósken órken» qandaı janr? (roman)
2. «Qarash-qarash» qandaı týyndy? (poves)
3-kezeń 30 upaı
Shyǵarmadaǵy keıipkerler men shyǵarmadan úzindiler
1. Qaı shyǵarmadan, qonaqtar kimder?
«Bul ekeýiniń osy jolǵy qonaǵy da ózgeshe. Ol – óńsheń qyz-kelinshek pen bozbala. Jıyn qazirgi sátte myna aýyldyń ózge tirliginen oqshaý bólingen bir top tárizdi. Osyndaı oıyn-saýyq jıynnyń ortasynda eń qadirli bir top qonaq bar. Solardyń ishindegi eń qadirlisi, súıiktisi kim?» ( «Abaı joly», Birjan sal)
2. Qaı shyǵarmadan, qonaqtar kimder?
Sondaı sheshe áńgimelerine bar peıilin berip júrgen kúnderdiń birinde bul úıge eki bógde qonaq kep qondy: biri – qartań, biri – jas qonaq. Jasyn Abaı biledi. Tanyǵan jerde qýanyp ketti. Ol byltyr jaılaýǵa kelip, osy úıge úsh kúndeı jatyp, «Qozy Kórpesh - Baıandy» jyrlap bergen. Qonaqtardy ata? («Abaı joly», Baıkókshe men Barlas.)
1. Qaı shyǵarmadan, keıipkerdi tap?
«Úsh kúndik joldyń búgingi sońǵy kúnine bala shákirt baryn saldy...kúnuzyn attan da túspeı, ózge júrginshilerden oq boıy alda otyrǵan. ...Qaýipti degen Esembaıǵa jetkenshe, artyna birde –bir qaraǵan joq.» («Abaı joly», Abaı)
2. Qaı shyǵarmadan, keıipkerdi tap?
Jetimdik taýqymetin tartqan 13 jasar bala ógeılik tepkisinen qashyp, áke-sheshesiniń zıratyna kelip qaza tabady. («Jetim» áńgimesi, Qasym)
Saıystyń qorytyndysyn jarıalaý, jeńimpazdardy marapattaý.
1-júrgizýshi:
M.Áýezov: «Halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin nárse – bilim», - dedi.
2-júrgizýshi: «Óz tilin, ádebıetin bilmegen, qadirlemegen adamdy saýatty, mádenıtti adam deýge bolmaıdy», - dedi M. Áýezov.
1-júrgizýshi:
Al, Elbasy N.Nazarbaev: «Qaı jaǵynan alsaq ta Muhtar Áýezov – baqytty adam. Ol – kóziniń tirisinde de, dúnıeden ótkennen keıin de halqynyń qaltqysyz syı-qurmetine, súıispenshiligine bólengen, osyndaı merekeli kúnderde ǵana emes, árdaıym jurtynyń jadynda jańǵyryp turatyn, tarıhtyń da, taǵdyrdyń da synyna tótep bergen Uly Tulǵa», - dep baǵa berdi.
2-júrgizýshi:
Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy Ábish Kekilbaıuly aıtqandaı «Týǵan elimizdi, jerimizdi, tilimizdi ólip-óship súıip ótýde Abaı jolynan, Áýezov jolynan aınymaıyqshy, aǵaıyn!
Hormen «Anamnyń tili – aıaýly úni» ánin oryndaý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
