Ahmet Baıtursynuly «Aqyn inime» óleńi
Almaty oblysy, Eńbekshiqazaq aýdany,
Jańashar aýyly, T. Rysqulov atyndaǵy orta mekteptiń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Temırkýlova Madına Sýleımenqyzy
Qazaq ádebıeti 7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ahmet Baıtursynuly «Aqyn inime»
Sabaqtyń maqsaty:
a) A Baıtursynulynyń shyǵarmalarynan málimet bere otyryp, óleńderiniń taqyryby men ıdeıasyn ashý;
á) oqýshylardy adamgershilikke, ımandylyqqa, asyl qasıetterge tárbıeleý;
b) oqýshylardyń óz oıyn aıta bilýge, oı - órisin, oılaý qabiletin arttyrýǵa, shyǵarmashylyq izdeniske jol ashý;
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, taldaý, izdený, SKT t. b
Sabaqtyń kórnekiligi: syzbalary, kesteleri, portreti t. b
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy:
a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý, synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
«Ystyq oryndyq» ádisi arqyly úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar daıyndap, oryndyqqa otyrǵan oqýshyǵa suraqtar qoıady.
1. A. Baıtursynulynyń qandaı maqalalaryn bilesińder?
2. Ahmet ne sebepti atý jazasyna kesildi?
b) Jańa sabaqty túsindirý:
A. Baıtursynulynyń «Aqyn inime» óleńin mánerlep oqyp berip, aqynnyń aıtpaq bolǵan oıyn óleńniń taqyryby men ıdeıasyn ashý.
Sózdikpen jumys: Mıllát - arab sózi, halyq, ult degen maǵynada
Aplaton – ertedegi grek oqymystysy
Kitappen jumys: Avtordyń aqyn inisine kekesinmen aıtqan aqyldaryndaǵy ıronıalyq saryndy tap.
Mysaly. «Nashardyń kóbirek je, haqyn inim,
Aıǵyrsyp momyndarǵa aqyr, inim,
Kisimsip, eń bolmasa qaqyr, inim»
Óleńge satylaı keshendi taldaý júrgizý
Aqyn inime
1. Avtory – A. Baıtursynov. Qazaqtyń tuńǵysh til bilimi negizin qalaýshy ǵalym, pýblısıs, aýdarmashy, mysalshy, saıasatker.
2. Taqyryby — taqyryp – bul óner týyndysynyń irgetasy. Bul óleńniń taqyryby - atqaminer shonjarlardyń minez - qulqyn áshkereleý.
3. Janr túri – poezıa (óleń) Óleń degenimiz - belgili bir ólshemmen qıynnan qıystyrylyp, úılesimdi yrǵaqpen uıqasyp keletin órnekti sóz júıesi.
4. Ideıasy — atqaminer shonjarlardyń minez - qulqyn áshkereleý. Halqyna paıdasy tıetin, adal qyzmet etetin adam bolyp qalyptasýǵa úndeıdi. Ideıa degenimiz – avtor taqyryp arqyly ómir shyndyǵyn sýrettegende ony óz kózqarasy, óz dúnıetanymy turǵysynan beıneleıdi. Sol arqyly óziniń arman - maqsatyn, qıalyn bildiredi.
5. Shýmaq – aıaqtalǵan sıntaksıstik birtutas oı. 8 shýmaqty
6. Tarmaq – óleńniń ár joly. 30 tarmaqty
7. Býnaq — belgili daýys yrǵaǵymen bólinýi. 3 býnaqty
8. Býyn sany — daýysty dybysqa baılanysty. 11 býyndy.
9. Uıqas túri — qara óleń uıqasy (a - a - b - a) Uıqas - óleń mazmunymen tamyrlas kelip, oǵan erekshe saz, áýen beretin óle tarmaqtaryndaǵy sózder úndestigi.
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar.
10. 1. Trop – sózderdi týra maǵynasynda emes, burma maǵynasynda qoldaný, shyndyqty beınelep oıdy ózgertip aıtý.
Teńeý: dońyzdaı, baldaı, Aplatondaı
Epıtet: aqylǵa jarly, súıikti mıllát
Dóreki sózder: qaqyr, lapyr, paqyr, aıǵyrsyp.
Ironıa – kekesin kelemejdeý
Súıikti mıllátińa bolam deseń, Nashardyń kóbirek je haqyn, inim.
Syılasyn deseń jurtyń qadir tutyp,
Aıǵyrsyp momyndarǵa aqyr, inim.
Bilimdi el ishinde bolam deseń,
Sheshensip, jaqty sóılep, lapyr, inim.
Qolyńnan munyń biri kelmes bolsa,
Kisimsip eń bolmasa qaqyr, inim.
Sózińdi tyńdataıyn deseń jurtqa,
Et asyp tabaq - tabaq shaqyr, inim.
10. 2. Fıgýra - aıshyqtaý.
Arnaý - jazýshynyń kóbine – kóp aqynnyń ózine ne ózgege, keıde tipti jalpy jurtqa arnaıy til qatýy, kópshilikke qaıyryla sóıleýi, olarmen ishteı keńesýi.
Bul óleń jarlaı arnaýǵa qurylǵan. Óleń M. Dýlatulyna arnalǵan.
11. Túsindirme sózdik
Mıllát - arab sózi, halyq, ult. Aplaton, Platon - ertedegi grek oqymystysy, pravosy - quqy
12. Tárbıelik máni. Óleń adamgershilikke úndep, adal eńbek, qyzmet etýge, shaqyrady. Jaman ádetterden, jamandardan boıdy aýlaq ustaýǵa shaqyrady.
Taqtaman jumys: Óleńdi qurylysyna qaraı taldaıdy.
3 ------------------- 4 ------------ 4
Azyraq // qulaǵyń sal,//aqyn inim,
Oıymyz,//rýhymyz //jaqyn, inim.
Aǵalyq //provasyn //qolyma alyp,
Kelemin// aıtaıyn dep //aqyl, inim.
1 shýmaq, 4 tarmaq, 12 býnaq, 11 býyndy.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
1. Aqyn óleńde adam minezderindegi qandaı qasıetterdi synaıdy?
2. Óleńniń sońǵy shýmaǵynan aqynnyń aıtqysy kelgen ózekti oıyn qalaı baıqaýǵa bolady?
Bilimdi baǵalaý: Oqýshylardyń jaýaptaryna, sabaqqa belsene qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: A. Baıtursynulynyń «Aqyn inime» óleńin jattap kelý.
Jańashar aýyly, T. Rysqulov atyndaǵy orta mekteptiń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Temırkýlova Madına Sýleımenqyzy
Qazaq ádebıeti 7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ahmet Baıtursynuly «Aqyn inime»
Sabaqtyń maqsaty:
a) A Baıtursynulynyń shyǵarmalarynan málimet bere otyryp, óleńderiniń taqyryby men ıdeıasyn ashý;
á) oqýshylardy adamgershilikke, ımandylyqqa, asyl qasıetterge tárbıeleý;
b) oqýshylardyń óz oıyn aıta bilýge, oı - órisin, oılaý qabiletin arttyrýǵa, shyǵarmashylyq izdeniske jol ashý;
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, taldaý, izdený, SKT t. b
Sabaqtyń kórnekiligi: syzbalary, kesteleri, portreti t. b
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy:
a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý, synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
«Ystyq oryndyq» ádisi arqyly úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar daıyndap, oryndyqqa otyrǵan oqýshyǵa suraqtar qoıady.
1. A. Baıtursynulynyń qandaı maqalalaryn bilesińder?
2. Ahmet ne sebepti atý jazasyna kesildi?
b) Jańa sabaqty túsindirý:
A. Baıtursynulynyń «Aqyn inime» óleńin mánerlep oqyp berip, aqynnyń aıtpaq bolǵan oıyn óleńniń taqyryby men ıdeıasyn ashý.
Sózdikpen jumys: Mıllát - arab sózi, halyq, ult degen maǵynada
Aplaton – ertedegi grek oqymystysy
Kitappen jumys: Avtordyń aqyn inisine kekesinmen aıtqan aqyldaryndaǵy ıronıalyq saryndy tap.
Mysaly. «Nashardyń kóbirek je, haqyn inim,
Aıǵyrsyp momyndarǵa aqyr, inim,
Kisimsip, eń bolmasa qaqyr, inim»
Óleńge satylaı keshendi taldaý júrgizý
Aqyn inime
1. Avtory – A. Baıtursynov. Qazaqtyń tuńǵysh til bilimi negizin qalaýshy ǵalym, pýblısıs, aýdarmashy, mysalshy, saıasatker.
2. Taqyryby — taqyryp – bul óner týyndysynyń irgetasy. Bul óleńniń taqyryby - atqaminer shonjarlardyń minez - qulqyn áshkereleý.
3. Janr túri – poezıa (óleń) Óleń degenimiz - belgili bir ólshemmen qıynnan qıystyrylyp, úılesimdi yrǵaqpen uıqasyp keletin órnekti sóz júıesi.
4. Ideıasy — atqaminer shonjarlardyń minez - qulqyn áshkereleý. Halqyna paıdasy tıetin, adal qyzmet etetin adam bolyp qalyptasýǵa úndeıdi. Ideıa degenimiz – avtor taqyryp arqyly ómir shyndyǵyn sýrettegende ony óz kózqarasy, óz dúnıetanymy turǵysynan beıneleıdi. Sol arqyly óziniń arman - maqsatyn, qıalyn bildiredi.
5. Shýmaq – aıaqtalǵan sıntaksıstik birtutas oı. 8 shýmaqty
6. Tarmaq – óleńniń ár joly. 30 tarmaqty
7. Býnaq — belgili daýys yrǵaǵymen bólinýi. 3 býnaqty
8. Býyn sany — daýysty dybysqa baılanysty. 11 býyndy.
9. Uıqas túri — qara óleń uıqasy (a - a - b - a) Uıqas - óleń mazmunymen tamyrlas kelip, oǵan erekshe saz, áýen beretin óle tarmaqtaryndaǵy sózder úndestigi.
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar.
10. 1. Trop – sózderdi týra maǵynasynda emes, burma maǵynasynda qoldaný, shyndyqty beınelep oıdy ózgertip aıtý.
Teńeý: dońyzdaı, baldaı, Aplatondaı
Epıtet: aqylǵa jarly, súıikti mıllát
Dóreki sózder: qaqyr, lapyr, paqyr, aıǵyrsyp.
Ironıa – kekesin kelemejdeý
Súıikti mıllátińa bolam deseń, Nashardyń kóbirek je haqyn, inim.
Syılasyn deseń jurtyń qadir tutyp,
Aıǵyrsyp momyndarǵa aqyr, inim.
Bilimdi el ishinde bolam deseń,
Sheshensip, jaqty sóılep, lapyr, inim.
Qolyńnan munyń biri kelmes bolsa,
Kisimsip eń bolmasa qaqyr, inim.
Sózińdi tyńdataıyn deseń jurtqa,
Et asyp tabaq - tabaq shaqyr, inim.
10. 2. Fıgýra - aıshyqtaý.
Arnaý - jazýshynyń kóbine – kóp aqynnyń ózine ne ózgege, keıde tipti jalpy jurtqa arnaıy til qatýy, kópshilikke qaıyryla sóıleýi, olarmen ishteı keńesýi.
Bul óleń jarlaı arnaýǵa qurylǵan. Óleń M. Dýlatulyna arnalǵan.
11. Túsindirme sózdik
Mıllát - arab sózi, halyq, ult. Aplaton, Platon - ertedegi grek oqymystysy, pravosy - quqy
12. Tárbıelik máni. Óleń adamgershilikke úndep, adal eńbek, qyzmet etýge, shaqyrady. Jaman ádetterden, jamandardan boıdy aýlaq ustaýǵa shaqyrady.
Taqtaman jumys: Óleńdi qurylysyna qaraı taldaıdy.
3 ------------------- 4 ------------ 4
Azyraq // qulaǵyń sal,//aqyn inim,
Oıymyz,//rýhymyz //jaqyn, inim.
Aǵalyq //provasyn //qolyma alyp,
Kelemin// aıtaıyn dep //aqyl, inim.
1 shýmaq, 4 tarmaq, 12 býnaq, 11 býyndy.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
1. Aqyn óleńde adam minezderindegi qandaı qasıetterdi synaıdy?
2. Óleńniń sońǵy shýmaǵynan aqynnyń aıtqysy kelgen ózekti oıyn qalaı baıqaýǵa bolady?
Bilimdi baǵalaý: Oqýshylardyń jaýaptaryna, sabaqqa belsene qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: A. Baıtursynulynyń «Aqyn inime» óleńin jattap kelý.
You Might Also Like
-
Jańaózen qalasy, Teńge aýyly
