Aıalasań tabıǵatty aıala
Taqyryby: Aıalasań, tabıǵatty aıala
Maqsaty: Tabıǵatty qorǵaý, saqtaý qajettigi týraly oı, ynta týǵyzý. Týǵan jer tabıǵatyna degen súıispenshiligin arttyrý. Tabıǵattaǵy sulýlyqty kóre bilý, emosıalyq áser ala bilýge, óz ortasynda symbatty da shynyqqan tulǵa bolýǵa baýlý, ekologıalyq mádenıetti qalyptastyrý.
Muǵalim: - Armysyzdar qurmetti qonaqtar men ustazdar jáne oqýshylar! Búgingi tańda álemdi dúr silkindirgen ǵalamdyq «ekologıa» máselesine ún qosý úshin «Aıalasań, tabıǵatty aıala» atty tárbıe saǵatymyzdy bastaımyz.
I - júrgizýshi: Tabıǵat, Jer – Ana, Otan, Týǵan jer, Atameken degen qulaqqa jyly estilip, júrekke shattyq sezim uıalatatyn qasıetti qadirli sózder.
II - júrgizýshi: Adamnyń ózi Tabıǵat pen Jer – Ananyń perzenti. Jer – Anany súıe bilý ony aıalaý – adamnyń azamattyq boryshy.
1- oqýshy: - Tabıǵatty qorǵaý – bárimizdiń boryshymyz. Óıtkeni qazir teńizimiz tartylyp, ormanymyz kesilip, qunarly jerlerimiz sortańdanyp qaldy. Osynyń bárine kim kináli? Árıne, adam.
2- oqýshy: - Báride adamdardyń raqymsyz isterinen, tabıǵatty aıalaı bilgen keshegi ata-babalarymyzdyń eskertpelerin oryndamaǵanymyzdyń kesiri.
3- oqýshy: - Aral teńizi bul kúnderi sýalyp, sortańǵa aınalyp jatyr. Sýdyń tirshilik kózi ekenin uqqan ata – babamyz sýǵa úlken mán bergen.
I – júrgizýshi: - Atalarymyz sý bolmasa tirshiliktiń qıyn bolatynyn maqal – mátelder arqyly jetkizgen.
II – júrgizýshi: - «Sý ishken qudyǵyńa túkirme», «Sýdyń da suraýy bar», «Sýsyz jer – nýsyz jer». Endi mine, «tozǵan jerde toqshylyq bolmaıdy» degendeı sýy tartylyp, sáni ketken Aral mańynyń turmys tirshiligi de qıyndap otyr.
Aral týraly sýretterge sholý jasalady.
4- oqýshy: - Adamdardyń kinásinen bul kúnderi elimizde búlinbegen jer qalǵan joq. Aral óńiri, Balqash aımaǵy, qasıetti Abaı jeri, tuz basqan Syr óńiri bári de óziniń keskin – kelbetin joıyp otyr.
5- oqýshy: - Shirkin, men sıqyrshy bolsam, Araldy, Balqashty sýǵa toltyryp, qamys quraqtaryn qalpyna keltirip, qus bazaryn dýmandatar edim. Ǵalymdardyń paıymdaýyna qaraǵanda kúnine qanshama qustar, ósimdikter tirshiligin toqtatady eken. Nege deısiń be, qorshaǵan ortanyń lastanýy, adamdardyń qatygezdigi osynyń birden-bir sebebi.
6- oqýshy: - Al, men qolymnan kelse ýly gazdaryn aýaǵa tógip jatqan zaýyt, fabrıkalarǵa, mashınalarǵa baqylaý ornatyp, tártipke keltirer edim. Óskemendegi, Shymkenttegi, Atyraýdaǵy zaýyttardyń tútini men gazdarynan qanshama adam, qanshama tabıǵat ýlanyp jatyr. Zaýyt, fabrıka basshylary baılyqqa belshesinen kenelemiz dep, eń negizgi baılyǵymyzdan aıyrylyp jatqanyn bile me eken?
7- oqýshy: - Aqtóbe oblysyndaǵy kólderdegi ólip jatqan aqqýlardy kórgende jylaǵyń keledi. Zaýyttan shyqqan ýly zattary bar kólshikterge kádimgi kól eken dep ushyp kelgen qustardyń bári qyrylyp qalǵan.
8- oqýshy: O, dostarym, qusta qandaı aıyp bar,
Kelgen qusqa qushaǵyńdy jaıyp qal.
Álem teńiz, ómir tolqyn, jyl qusy,
Jelkenderin jel kótergen qaıyqtar.
I-júrgizýshi: Tabıǵı baılyqty ıgerip, dúleı kúshin jeńdik dep júrip, ózimizge – ózimiz qastandyq jasadyq.
II-júrgizýshi: Sonaý 1949 jyldan bastap Semeı dalasynda ıadrolyq qarý jaryp synaq júrgizildi.
9- oqýshy: Ómir qymbat qashanda árbir janǵa,
Ony qorǵaý boryshyń, elim, onda.
Keshegi bir jyldarda aınalypty
Qazaǵymnyń dalasy polıgonǵa.
10- oqýshy: Aýa-raıy buzyldy jerimizdiń
Ózen-kóli tartyldy elimizdiń.
Neshe túrli qubyjyq qaptap ketti,
Kórmeýimiz múmkin be ony bizdiń.
11- oqýshy: Joq mundaıǵa tózýge endi bolmas,
Ókinishtiń op-ońaı orny tolmas.
Osylaı dep polıgon zardabynyń
Aýyzyn japty qazaǵym, ákem alǵash.
I-júrgizýshi: Semeı-Nevada qozǵalysynyń talaby boıynsha 1991 jyly maýsymda 40 jyl bıy úzdiksiz júrgizilip kelgen synaqtarǵa tyıym salyndy.
Beınefılm, sýretter kórsetilip, «Zaman-aı» áni oryndalady.
II-júrgizýshi: - «Jeri baıdyń – eli baı», «Kúte bilseń jer jomart» degen halyqtyń túsiniginde jer, topyraq degen uǵymdar bir maǵynada aıtylady.
Jer-Ana keledi: - Ýa, urpaqtarym, qasıetti jerimizdi qandaı qaıǵyly kúıge túsirdińder, senderge ólkemizdiń baılyǵyn, asyl qazynalaryn, aıdyn kólderi men teńizderin, taza aýasyn búldirip, ushqan qus, júgirgen ańdaryn qyryp-joıyńdar dep qaldyrǵan joq edik qoı. Kózderiniń qarashyǵyndaı saqtap, qaımaǵyn buzbastan sol tabıǵı kúıinde ıgilikterińe ustańdar dep qaldyrmap pa edik?
Asan-Qaıǵy: Quıryǵy joq, jaly joq,
Qulan qaıtip kún kórer
Aıaǵy joq, qoly joq,
Jylan qaıtip kún kórer.
I-júrgizýshi: Jer-Ana! Adamdarǵa qandaı tilegiń bar?
Jer-Ana: Qan tógip soǵyspańdar, Ótinemin!
Kýási edim soǵystyń, Uly istiń de.
Jetpeıdi eken esh nárse tynysh kúnge,
Aqylynan adamnyń azap taýyp,
Almaǵaıyp turmaıtyn qyl ústinde.
Qobyz úni estiledi. Sahnada aýrý balany terbetip, zarlap ana otyr jáne búk túsip, muńǵa batyp áke jatyr.
Ana: Mana, kúndiz táýip shal ne dep ketti?
Álde ótirik, álde shyn demep ketti.
Aqqýmen balany alastańdar -
Dedi – daǵy, jáıimen jónep ketti.
Tursańshy, taıaý qaldy tań atýǵa,
Netken jansyń sanasyz jaratylǵan?
Manaǵy táýip shaldyń aıtqan sózi.
Umytylyp ketti me sanatyńnan.
Aınalaıyn aqqýdyń qanatynan,
Qaıteıin, ol da adamǵa bola týǵan
«Jetim kólge» baryp qaıt tań jamylyp.
Áke: Apyr-aı, qalaı baram?!
Atarmyn aqqý qusty qalaı ǵana?
Oq atam qasıetke qalaı ǵana?
Barmaımyn, bara almaımyn,
Qalaı baram?!
Ana: Jalǵyz uldan artyq pa, jalǵan bári,
Balam ólse baqyttyń keregi ne?
Topan sý basyp ketsin qalǵandaryn.
Qurysyn onsyz seniń jalǵan baǵyń!
Myltyqty ákel! Atty ertte!
Jalǵan bári.
(Myltyqty alyp, belin túıip shyǵyp ketedi.)
N. Tilendıevtiń «Aqqý» kúıi oryndalady. Kól betinde eki oqýshy aqqý bıin bıleıdi.
Bir kezde tars etken myltyq úni estilip, bir aqqý qulap túsip, bireýi aınalyp ushyp ketedi. Qanatymen jer sabalaǵan aqqýdy kórip, del-sal bolǵan ana sahnaǵa shyǵady. Shashy jaıylǵan, ústinde qara kıim. Aldynan qart shyǵady.
Qart: Áı, balam!
Bolmady ǵoı, bolmaıdy ǵoı...
Qasıet ketti kólden, sorlady ǵoı.
Táýiptiń aıtqanynyń bári ótirik,
Atqa min, aýylǵa qaıt, oljany qoı...
Áıel myltyqty laqtyrady. Aýyl.Ákesi qaıtys bolǵan balany alyp shyǵady da, aq tósekke salady.Ana qolyn soza aqqýdy kórsetedi.
Ana: Myna jatqan jetim kól, myna aqqýdy
Óz qolymmen óltirdim, attym jańa...
Joq, men emes... Men atpadym.
Keshe gór, keshire gór, jaratqanym!
Eki qolyn aspanǵa soza tizerlep otyrady.Balaǵa jaqyndaıdy.
Ana: Qazir botam...
Minekı, tań atady...
Qazir botam aqqýmen ushyqtaımyn.
Jazylasyń, qulynym... balapanym!
(qolyn soza):
Qasıet! O, qasiret!
Osyndaı ma eń?
Qasiret! Qasıet, qasiret, qasıet!
Mýzyka.
I – júrgizýshi: Adam tabıǵat perzenti. Dúnıede eki ana ǵana bar. Biri tirshiliktiń anasy – tabıǵat-ana, ekinshisi – adamnyń anasy.
II – júrgizýshi: Ekeýi de sondaı meıirimdi. Sondyqtan osy eki anaǵa da qataldyq kórsetýge, janyn jaralaýǵa bolmaıdy.
12 – oqýshy: Sulý dala. Meniń súıgen erkemsiń,
Janym senen jaratylǵan ólkemsiń,
Qandaı jaqsy, qazaq bolyp týǵanym.
O, týǵan jer! Tamashasyń kórkemsiń.
13 – oqýshy: Tabıǵat qyzyǵam seniń sýretińe,
Bas ıem seniń qudiretińe.
Turasyń kúlli álemge nur taratyp,
Tutqasy tirshiliktiń kún betinde.
14 – oqýshy: Ekologıa!
Bóten sóz,
Bir týǵanyń biraq ta.
Bilgenge bul kósem sóz,
Máńgi qalar qulaqta.
Óz úı-óleń tósegiń,
Tabıǵat bolyp qalady.
Oǵan atqan kesegiń,
Óz basyńdy jarady.
Eko...Eko-Úı, Otan,
Ejelden-aq grekshe.
Sóz patshasyn unatam,
Júregime gúl ekse.
Aq tileýli kóldiń
Bul – kógershin jyry edi.
Ekologıa – ómirdiń,
Soǵyp turǵan júregi.
Tıme aqqýǵa!
Mendeılerdiń atyn al, túıesin al,
Tıme aqqýǵa, aqqýdyń kıesi bar.
Mendeılerdiń zatyn, bıesin al,
Tıme aqqaýǵa, aqqýdyń kıesi bar.
Kórinis. Nemeresi men ájesi.
Nemeresi gazet oqyp otyr.
Ájesi: - Balam-aý, sonshama úńildiń? Gazetińde ne jazylǵan?
(Nemeresi qabaǵyn shytyp alady.)
Ájesi: - Ne bolyp qaldy, túriń ózgerip ketti ǵoı? Aýyryp qalǵan joqsyń ba? (basyn ustaıdy).
Nemeresi: - Joq apa, myna gazetti oqyp qynjylyp otyrmyn.
Ájesi: - Ne bop qaldy?
Nemeresi: - Apa tyńdańyzshy. (Oqıdy). Semeı aımaǵynda erekshe qaraǵaıly orman sozylyp jatyr. Jer betinde mundaı taspaly orman eki jerde ǵana bar. Qazaqstanda jáne Kanadada.Kanadada sol ormandaryn kóziniń qarashyǵyndaı qorǵaıdy, al bizde qaraǵaı ormany jaýyzdyqpen joıylýda. Búgingi tańda 655 myń gektar ormannyń 10 myń gektary joıylǵan. Aı saıyn 23 myń tekshe metr aǵash kesile berse, onda 22 jyldan keıin orman bitkendi jaıpap bitiredi ekenbiz. Qazir 6 mln 117 myń 210 tekshe metr orman qalypty.
Ájesi: - Endi qaıttik. 22 jyldan soń jerimiz, elimiz ne bolmaq?
14 – oqýshy: Endi qurtyp ormandy almaqpyz ba?
Sóz qadiri qajet pe salmaqsyzǵa?
Orman órti júrekti jaryp jatyr,
Shynynda endi ormansyz qalmaqpyz ba?
İshten tynyp, dármensiz
syńsıdy orman,
Jaz dáýreniń, ný orman,
qaıda qalǵan?
Qulap jatqan qaraǵaı otqa oranyp,
Órtsiz kúnder kete me bolyp arman?
Ájesi: Qazaq, qaıda barasyń kúná arqalap,
Essiz ulyń ormandy júr baltalap.
Orman menen armanyń qatar kelse,
Namysyńdy kim seniń qorǵap qalmaq?
İ – júrgizýshi: - Tabıǵatymyz aman bolsyn, tirshiligimiz taýsylmasyn!
İİ – júrgizýshi: - Tabıǵatty túsine bileıik!
Bári: - Tabıǵatty qorǵaý úshin bárimiz kúreseıik,
Bir-bir aǵash egeıik
Tekke otyrmaı jasymyz ben kárimiz
Taza aýa úshin terimizdi tógeıik.
Maqsaty: Tabıǵatty qorǵaý, saqtaý qajettigi týraly oı, ynta týǵyzý. Týǵan jer tabıǵatyna degen súıispenshiligin arttyrý. Tabıǵattaǵy sulýlyqty kóre bilý, emosıalyq áser ala bilýge, óz ortasynda symbatty da shynyqqan tulǵa bolýǵa baýlý, ekologıalyq mádenıetti qalyptastyrý.
Muǵalim: - Armysyzdar qurmetti qonaqtar men ustazdar jáne oqýshylar! Búgingi tańda álemdi dúr silkindirgen ǵalamdyq «ekologıa» máselesine ún qosý úshin «Aıalasań, tabıǵatty aıala» atty tárbıe saǵatymyzdy bastaımyz.
I - júrgizýshi: Tabıǵat, Jer – Ana, Otan, Týǵan jer, Atameken degen qulaqqa jyly estilip, júrekke shattyq sezim uıalatatyn qasıetti qadirli sózder.
II - júrgizýshi: Adamnyń ózi Tabıǵat pen Jer – Ananyń perzenti. Jer – Anany súıe bilý ony aıalaý – adamnyń azamattyq boryshy.
1- oqýshy: - Tabıǵatty qorǵaý – bárimizdiń boryshymyz. Óıtkeni qazir teńizimiz tartylyp, ormanymyz kesilip, qunarly jerlerimiz sortańdanyp qaldy. Osynyń bárine kim kináli? Árıne, adam.
2- oqýshy: - Báride adamdardyń raqymsyz isterinen, tabıǵatty aıalaı bilgen keshegi ata-babalarymyzdyń eskertpelerin oryndamaǵanymyzdyń kesiri.
3- oqýshy: - Aral teńizi bul kúnderi sýalyp, sortańǵa aınalyp jatyr. Sýdyń tirshilik kózi ekenin uqqan ata – babamyz sýǵa úlken mán bergen.
I – júrgizýshi: - Atalarymyz sý bolmasa tirshiliktiń qıyn bolatynyn maqal – mátelder arqyly jetkizgen.
II – júrgizýshi: - «Sý ishken qudyǵyńa túkirme», «Sýdyń da suraýy bar», «Sýsyz jer – nýsyz jer». Endi mine, «tozǵan jerde toqshylyq bolmaıdy» degendeı sýy tartylyp, sáni ketken Aral mańynyń turmys tirshiligi de qıyndap otyr.
Aral týraly sýretterge sholý jasalady.
4- oqýshy: - Adamdardyń kinásinen bul kúnderi elimizde búlinbegen jer qalǵan joq. Aral óńiri, Balqash aımaǵy, qasıetti Abaı jeri, tuz basqan Syr óńiri bári de óziniń keskin – kelbetin joıyp otyr.
5- oqýshy: - Shirkin, men sıqyrshy bolsam, Araldy, Balqashty sýǵa toltyryp, qamys quraqtaryn qalpyna keltirip, qus bazaryn dýmandatar edim. Ǵalymdardyń paıymdaýyna qaraǵanda kúnine qanshama qustar, ósimdikter tirshiligin toqtatady eken. Nege deısiń be, qorshaǵan ortanyń lastanýy, adamdardyń qatygezdigi osynyń birden-bir sebebi.
6- oqýshy: - Al, men qolymnan kelse ýly gazdaryn aýaǵa tógip jatqan zaýyt, fabrıkalarǵa, mashınalarǵa baqylaý ornatyp, tártipke keltirer edim. Óskemendegi, Shymkenttegi, Atyraýdaǵy zaýyttardyń tútini men gazdarynan qanshama adam, qanshama tabıǵat ýlanyp jatyr. Zaýyt, fabrıka basshylary baılyqqa belshesinen kenelemiz dep, eń negizgi baılyǵymyzdan aıyrylyp jatqanyn bile me eken?
7- oqýshy: - Aqtóbe oblysyndaǵy kólderdegi ólip jatqan aqqýlardy kórgende jylaǵyń keledi. Zaýyttan shyqqan ýly zattary bar kólshikterge kádimgi kól eken dep ushyp kelgen qustardyń bári qyrylyp qalǵan.
8- oqýshy: O, dostarym, qusta qandaı aıyp bar,
Kelgen qusqa qushaǵyńdy jaıyp qal.
Álem teńiz, ómir tolqyn, jyl qusy,
Jelkenderin jel kótergen qaıyqtar.
I-júrgizýshi: Tabıǵı baılyqty ıgerip, dúleı kúshin jeńdik dep júrip, ózimizge – ózimiz qastandyq jasadyq.
II-júrgizýshi: Sonaý 1949 jyldan bastap Semeı dalasynda ıadrolyq qarý jaryp synaq júrgizildi.
9- oqýshy: Ómir qymbat qashanda árbir janǵa,
Ony qorǵaý boryshyń, elim, onda.
Keshegi bir jyldarda aınalypty
Qazaǵymnyń dalasy polıgonǵa.
10- oqýshy: Aýa-raıy buzyldy jerimizdiń
Ózen-kóli tartyldy elimizdiń.
Neshe túrli qubyjyq qaptap ketti,
Kórmeýimiz múmkin be ony bizdiń.
11- oqýshy: Joq mundaıǵa tózýge endi bolmas,
Ókinishtiń op-ońaı orny tolmas.
Osylaı dep polıgon zardabynyń
Aýyzyn japty qazaǵym, ákem alǵash.
I-júrgizýshi: Semeı-Nevada qozǵalysynyń talaby boıynsha 1991 jyly maýsymda 40 jyl bıy úzdiksiz júrgizilip kelgen synaqtarǵa tyıym salyndy.
Beınefılm, sýretter kórsetilip, «Zaman-aı» áni oryndalady.
II-júrgizýshi: - «Jeri baıdyń – eli baı», «Kúte bilseń jer jomart» degen halyqtyń túsiniginde jer, topyraq degen uǵymdar bir maǵynada aıtylady.
Jer-Ana keledi: - Ýa, urpaqtarym, qasıetti jerimizdi qandaı qaıǵyly kúıge túsirdińder, senderge ólkemizdiń baılyǵyn, asyl qazynalaryn, aıdyn kólderi men teńizderin, taza aýasyn búldirip, ushqan qus, júgirgen ańdaryn qyryp-joıyńdar dep qaldyrǵan joq edik qoı. Kózderiniń qarashyǵyndaı saqtap, qaımaǵyn buzbastan sol tabıǵı kúıinde ıgilikterińe ustańdar dep qaldyrmap pa edik?
Asan-Qaıǵy: Quıryǵy joq, jaly joq,
Qulan qaıtip kún kórer
Aıaǵy joq, qoly joq,
Jylan qaıtip kún kórer.
I-júrgizýshi: Jer-Ana! Adamdarǵa qandaı tilegiń bar?
Jer-Ana: Qan tógip soǵyspańdar, Ótinemin!
Kýási edim soǵystyń, Uly istiń de.
Jetpeıdi eken esh nárse tynysh kúnge,
Aqylynan adamnyń azap taýyp,
Almaǵaıyp turmaıtyn qyl ústinde.
Qobyz úni estiledi. Sahnada aýrý balany terbetip, zarlap ana otyr jáne búk túsip, muńǵa batyp áke jatyr.
Ana: Mana, kúndiz táýip shal ne dep ketti?
Álde ótirik, álde shyn demep ketti.
Aqqýmen balany alastańdar -
Dedi – daǵy, jáıimen jónep ketti.
Tursańshy, taıaý qaldy tań atýǵa,
Netken jansyń sanasyz jaratylǵan?
Manaǵy táýip shaldyń aıtqan sózi.
Umytylyp ketti me sanatyńnan.
Aınalaıyn aqqýdyń qanatynan,
Qaıteıin, ol da adamǵa bola týǵan
«Jetim kólge» baryp qaıt tań jamylyp.
Áke: Apyr-aı, qalaı baram?!
Atarmyn aqqý qusty qalaı ǵana?
Oq atam qasıetke qalaı ǵana?
Barmaımyn, bara almaımyn,
Qalaı baram?!
Ana: Jalǵyz uldan artyq pa, jalǵan bári,
Balam ólse baqyttyń keregi ne?
Topan sý basyp ketsin qalǵandaryn.
Qurysyn onsyz seniń jalǵan baǵyń!
Myltyqty ákel! Atty ertte!
Jalǵan bári.
(Myltyqty alyp, belin túıip shyǵyp ketedi.)
N. Tilendıevtiń «Aqqý» kúıi oryndalady. Kól betinde eki oqýshy aqqý bıin bıleıdi.
Bir kezde tars etken myltyq úni estilip, bir aqqý qulap túsip, bireýi aınalyp ushyp ketedi. Qanatymen jer sabalaǵan aqqýdy kórip, del-sal bolǵan ana sahnaǵa shyǵady. Shashy jaıylǵan, ústinde qara kıim. Aldynan qart shyǵady.
Qart: Áı, balam!
Bolmady ǵoı, bolmaıdy ǵoı...
Qasıet ketti kólden, sorlady ǵoı.
Táýiptiń aıtqanynyń bári ótirik,
Atqa min, aýylǵa qaıt, oljany qoı...
Áıel myltyqty laqtyrady. Aýyl.Ákesi qaıtys bolǵan balany alyp shyǵady da, aq tósekke salady.Ana qolyn soza aqqýdy kórsetedi.
Ana: Myna jatqan jetim kól, myna aqqýdy
Óz qolymmen óltirdim, attym jańa...
Joq, men emes... Men atpadym.
Keshe gór, keshire gór, jaratqanym!
Eki qolyn aspanǵa soza tizerlep otyrady.Balaǵa jaqyndaıdy.
Ana: Qazir botam...
Minekı, tań atady...
Qazir botam aqqýmen ushyqtaımyn.
Jazylasyń, qulynym... balapanym!
(qolyn soza):
Qasıet! O, qasiret!
Osyndaı ma eń?
Qasiret! Qasıet, qasiret, qasıet!
Mýzyka.
I – júrgizýshi: Adam tabıǵat perzenti. Dúnıede eki ana ǵana bar. Biri tirshiliktiń anasy – tabıǵat-ana, ekinshisi – adamnyń anasy.
II – júrgizýshi: Ekeýi de sondaı meıirimdi. Sondyqtan osy eki anaǵa da qataldyq kórsetýge, janyn jaralaýǵa bolmaıdy.
12 – oqýshy: Sulý dala. Meniń súıgen erkemsiń,
Janym senen jaratylǵan ólkemsiń,
Qandaı jaqsy, qazaq bolyp týǵanym.
O, týǵan jer! Tamashasyń kórkemsiń.
13 – oqýshy: Tabıǵat qyzyǵam seniń sýretińe,
Bas ıem seniń qudiretińe.
Turasyń kúlli álemge nur taratyp,
Tutqasy tirshiliktiń kún betinde.
14 – oqýshy: Ekologıa!
Bóten sóz,
Bir týǵanyń biraq ta.
Bilgenge bul kósem sóz,
Máńgi qalar qulaqta.
Óz úı-óleń tósegiń,
Tabıǵat bolyp qalady.
Oǵan atqan kesegiń,
Óz basyńdy jarady.
Eko...Eko-Úı, Otan,
Ejelden-aq grekshe.
Sóz patshasyn unatam,
Júregime gúl ekse.
Aq tileýli kóldiń
Bul – kógershin jyry edi.
Ekologıa – ómirdiń,
Soǵyp turǵan júregi.
Tıme aqqýǵa!
Mendeılerdiń atyn al, túıesin al,
Tıme aqqýǵa, aqqýdyń kıesi bar.
Mendeılerdiń zatyn, bıesin al,
Tıme aqqaýǵa, aqqýdyń kıesi bar.
Kórinis. Nemeresi men ájesi.
Nemeresi gazet oqyp otyr.
Ájesi: - Balam-aý, sonshama úńildiń? Gazetińde ne jazylǵan?
(Nemeresi qabaǵyn shytyp alady.)
Ájesi: - Ne bolyp qaldy, túriń ózgerip ketti ǵoı? Aýyryp qalǵan joqsyń ba? (basyn ustaıdy).
Nemeresi: - Joq apa, myna gazetti oqyp qynjylyp otyrmyn.
Ájesi: - Ne bop qaldy?
Nemeresi: - Apa tyńdańyzshy. (Oqıdy). Semeı aımaǵynda erekshe qaraǵaıly orman sozylyp jatyr. Jer betinde mundaı taspaly orman eki jerde ǵana bar. Qazaqstanda jáne Kanadada.Kanadada sol ormandaryn kóziniń qarashyǵyndaı qorǵaıdy, al bizde qaraǵaı ormany jaýyzdyqpen joıylýda. Búgingi tańda 655 myń gektar ormannyń 10 myń gektary joıylǵan. Aı saıyn 23 myń tekshe metr aǵash kesile berse, onda 22 jyldan keıin orman bitkendi jaıpap bitiredi ekenbiz. Qazir 6 mln 117 myń 210 tekshe metr orman qalypty.
Ájesi: - Endi qaıttik. 22 jyldan soń jerimiz, elimiz ne bolmaq?
14 – oqýshy: Endi qurtyp ormandy almaqpyz ba?
Sóz qadiri qajet pe salmaqsyzǵa?
Orman órti júrekti jaryp jatyr,
Shynynda endi ormansyz qalmaqpyz ba?
İshten tynyp, dármensiz
syńsıdy orman,
Jaz dáýreniń, ný orman,
qaıda qalǵan?
Qulap jatqan qaraǵaı otqa oranyp,
Órtsiz kúnder kete me bolyp arman?
Ájesi: Qazaq, qaıda barasyń kúná arqalap,
Essiz ulyń ormandy júr baltalap.
Orman menen armanyń qatar kelse,
Namysyńdy kim seniń qorǵap qalmaq?
İ – júrgizýshi: - Tabıǵatymyz aman bolsyn, tirshiligimiz taýsylmasyn!
İİ – júrgizýshi: - Tabıǵatty túsine bileıik!
Bári: - Tabıǵatty qorǵaý úshin bárimiz kúreseıik,
Bir-bir aǵash egeıik
Tekke otyrmaı jasymyz ben kárimiz
Taza aýa úshin terimizdi tógeıik.
You Might Also Like
