InfoHub Logo

Aıaz bı ertegisi
Ertede Madan degen han bolypty. Han bolǵan soń, onyń qyryq ýáziri bolady ǵoı. Bir kúni han ýázirlerimen májilistes bolyp otyryp:
- Ýázirlerim! Sender qyrqyń da, asyp týǵan aqyldy, danyshpan edińder. Men senderdi bir jumysqa jumsaımyn, sender maǵan dúnıedegi adamnyń jamanyn jáne shóptiń jamanyn, qustyń jamanyn taýyp kelińder. On bir aı ýaqyt beremin. Sol on bir aıdyń ishinde taýyp kelmeseńder, jazaly bolasyńdar! - dedi. Han buıyrǵan soń, amal joq! Ýázirleri ózara aqyldasyp, izdeýge kirisedi. Kóp izdep, azap shegip, sheńgel degen shópti taýyp: «Ózi - tiken, arasynan júrse, kıim jyrtady, mal jemeıdi eken, shóptiń jamany osy goı», - dep, sheńgeldi alady. Qyrǵaýyl degen qusty taýyp: «Ústinde júni joq, usqyny kelissiz, qustyń jamany osy eken», - dep, qyrǵaýyldy atyp alady. Endi adamnyń jamanyn taba almaı, qyryq ýázir kele jatsa, taýdyń eteginde, ústinde jyrtyq tony, basynda teri tymaǵy bar, bir adam bes - on qoıdy baǵyp júr. Ýázirler: «Adamnyń jamany, sirá, osy bolar - aý», - dep turganda, álgi adam:
- Ýa, myrzalar, jol bolsyn! - dedi. Ýázirler hannyń sondaı bir jumysqa jumsaǵanyn, shóptiń, qustyń jamanyn taýyp, al adamnyń jamanyn taba almaı júrgenderin aıtady. Jaman turyp:
- Túsinikti! Adamnyń jamany kerek bolsa, men bolamyn, - deıdi.
- Olaı bolsa, jaraıdy, - dep, Jamandy atyna mingestirip alyp hanǵa jóneledi. Hanǵa kele jatyp, Jaman:
- Adamnyń jamanyn taýyp aldyńyzdar, biraq shóptiń jamany men qustyń jamanyn taba almaǵan ekensińder. Shóptiń jamany - qaraqoǵa, qustyń jamany - saýysqan edi, - dep, ýázirlerge qyrǵaýyl men sheńgeldi tastatyp, olardyń ornyna qaraqoǵa men saýysqandy aldyrǵan. Ýázirler mánisin suraıyn dep edi:
- Han aldynda aıtamyn, - dep Jaman sóılemedi. Ýázirler kelgen soń, han ákelgen adamǵa qarap:
- Ákelgen adamdaryń jaraıdy. Qazirge aspazshyǵa aparyp berińder, kóje men nan bersin, syılasyn. Erteń ortaǵa alyp, tamasha etemiz, - dep, Jamandy as úıge jibertedi.
- Biraq, - deıdi han, - qustyń jamany men shóptiń jamanyn taba almaǵan ekensińder. Qustyń jamany - qyrǵaýyl, shóptiń jamany sheńgel edi. Osyny kóre, bulardy ákelýlerińniń ne jóni bar edi? - dep, han ýázirlerge qatýlana bastaıdy. Sonda ýázirler:
- Taqsyr! Aıtqanyńyz durys! Biz, shóp jamany dep - sheńgeldi, qus jamany dep - qyrǵaýyldy alyp edik. Biraq jolshybaı álgi jaman: «Shóptiń jamany - qaraqoǵa, qustyń jamany - saýysqan», - dep, bizge olardy tastatyp, qaraqoǵa men saýysqandy aldyrdy, - dep, jaýap beredi. Han toqtańqyrap:
- E, Jamannyń ne bilgeni bar eken? Shóptiń jamany - qaraqoǵa, qustyń jamany - saýysqan ekenin qaıdan biledi? Alyp kelińizder! Suralyq, - dep, buıryq etedi. Jamandy hanǵa alyp keledi. Han Jamannyń betine qarap:
Men qustyń jamany - qyrǵaýyl, shóptiń jamany - sheńgel dep oılaýshy edim, sen olardy ýázirlerge tastatypsyń. Sen shóptiń jamany - qaraqoǵa, qustyń jamany - saýysqan ekenin qaıdan bildiń? - deıdi.
- Taqsyr han! Elý jasqa kelip jaman bolǵan joqpyn, jasymnan - aq jaman edim. Ómirim otyn, sý tasýmen kisi esiginde qulshylyqta ótti. Sol ýaqytta sheńgeldi ákelip otqa jaqsam, keshke jaqqan otym erteńine deıin, sekseýildiń shoǵyndaı jaınap jatatyn edi. Sol ýaqytta «Kıim jyrtyp, mal jemeıtin sheńgel otyn bolyp, paıdaǵa asady eken - aý», - dep, oılaǵan edim. Al endi qaraqoǵany alyp, otqa jaqsam, janbaıtyn edi, úrsem, jalyny men shoǵy birge sónip, kúli burqyrap úıdiń ishin alyp ketetin edi. Otqa janbaǵan soń aparyp malǵa salsam, barlyq mal murnyn jıyryp, jemeıtin. Sonsoń: «Qaraqoǵa tipti paıdaǵa aspaıtyn shóp qoı», - dep oılaýshy edim. Qaraqoǵanyń jamandyǵyn sodan bildim, - deıdi Jaman.
- Saýysqannyń jaman ekenin qaıdan bildiń? - deıdi han.
- Qyrǵaýyldyń qanaty bar da, júni joq bolsa da, adamnyń paıdasyna jaraıtyn qus edi. Bireýdiń sıyqsyz bolýy onyń jaratylysynan. Qyrǵaýyldyń aıyby - tek sıyqsyzdyǵy. Al saýysqannyń júni ala bolǵany sıaqty, ózi de ala, birligi joq. Ekeýi birigip ushpaǵan, ekeýi birigip qonbaǵan, adam paıdasyna aspaıtyn qus edi. Sondyqtan qus jamany - saýysqan deımin.
- Saýysqan men qaraqoǵanyń jamandyǵyn bildiń. Endi ózińniń jamandyǵyńdy qaıdań bildiń? - deıdi han.

Aıaz bı ertegisi. júkteý