InfoHub Logo

Bólme tynyshtyǵyn telefon shyryly buzdy.

Ústel ústinde jatqan sán jýrnaldardyń bireýin paraqtap, órimdeı arýlardyń minsiz músinderine qona ketken ásem kıimder men olardyń balǵyn júzderiniń sulýlyǵyn áspettegen ár sýretke qyzyǵyp ta ári kóńil túkpirindegi «áttegen-aı» sıaqty sezimmen alaburta qarap otyrǵan Alma esh oılanbastan qasynda turǵan telefonnyń tutqasyn kótere saldy.

— Almajan... — dedi telefon shalǵan adam. — Aman-esensiń be?

Almanyń tula boıy dir ete tústi.

Bul qońyr úndi eshkimniń daýsymen shatastyrmas edi!

— Oı, Alla-aı! Sen... qaıtip... qaıdan telefon shalyp tursyń?

— Men osy qalada turamyn ǵoı. Qyzmet babymen qonys aýdarǵanbyz. Óziń qaıdasyń?

— Men... balalarymmen Almatyǵa kóship barǵanmyn... Munda bir jıynǵa keldim.

— Bilemin. Keshe keshkisin «Jańalyqtardy» qosyp qalsam, seniń bir tilshige bergen suhbatyńdy kórsetpesi bar ma! Turǵan jerimde sileıdim de qaldym...

Ol óziniń sol kúıin esine túsirgendeı kúlip aldy. Sosyn daýsy salmaqtanyp, sál tunshyqqan únmen «Seni de kóretin kún bar eken ǵoı» dedi.

Alma úndemedi.

Osy ýaqytqa deıin ony oılaǵan kezderinde «Bir kórsem, shirkin! Bir kezdesip armansyz aqtarylsam» dep qıaldaıtyn. Ara qatynastary kenet úzilip jáne olaı bolýyna bir esepten ózi kináli ekendigin bilgendikten, júreginde oǵan artar qylaýdaı kinási joq-ty. Kerisinshe jyldar ótken saıyn Jekenge degen sezimi ulǵaıa túskeni ózine aıan.

Jastyq shaqtyń elesine elitip, tula boıyn jalyn sharpyp ótkendeı bir ysyp, bir sýyǵan Alma telefon tutqasyn qysa ustap, alyp-ushqan júreginiń dúrsilin basa almaı turǵanda Jeken:

— Kezdessek qaıtedi? — dedi.

— ...

Almanyń júregi odan ármen typyrlaı jóneldi. Árıne, qýanǵanynan. Aýzyn ashsa, lyq-lyq etip tamaǵyna tyǵylǵan sezim aǵynyna ıe bola almaı qalatyndaı sezinip, ernin qymqyra tistedi.

— Nege úndemeısiń?

— Júreksinip turǵanym...

Jeken kúlip jiberdi.

Alma onyń mundaıda basyn sál shalqaıta, aqquba júzi dý etip qyzaryp, ynty-shyntysymen kúletinin kóz aldyna elestetip, jymıyp qoıdy.

Onyń daýsyn estigen sátte-aq kóz aldyna sonaý jıyrmanyń o jaq bu jaǵyndaǵy alańsyz shaqtary, armansyz sezim keshken kezderi elestep, tula boıy shymyrlap tursa da, kezdesý týraly oqys usynysyna «ıá» dep aıtýǵa áldene jibermeıtindeı. Sony sezgen bolýy kerek, Jeken kúlkisin tez-aq tyıyp, bul kútpegen sózdi aıtty:

— Meniń qalaı júreksinip turǵanymdy bilseń ǵoı...

Bir qyzyǵy, Almanyń bir sheshimge kelýine tap osy sózder áser etti. Telefon tutqasyn qysa ustap turǵan saýsaqtary da Jekenniń álgi sózderinen keıin sál bosaǵandaı bolyp, qolynyń dirili basyldy. Jańa ǵana atqaqtap, keýdesinen shyǵyp keterdeı bolyp turǵan júreginiń soǵýy da birte-birte saıabyrlaı bastaǵan sıaqty. Alma óziniń ómir boıy ishinde saqtap kele jatqan «bir kezdessem» degen armanynyń oryndalǵaly turǵanyn uqty.

«O, Jasaǵan! Rızamyn saǵan», — dedi kúbirlep.

— Ne? — dedi túsinbeı qalǵan Jeken.

— A-a, jaı, ásheıin...

— Meniń usynysyma ne deısiń?.. Kezdesýge shaqyrsam, kelesiń be?

Jekenniń daýsynan «joq» dep aıta ma degen qorqynyshty anyq sezdi. Jáne bul sezim ózin sheksiz qýanyshqa bóledi. Telefonnyń tutqasyn erinimen óbip turyp, qalaı «maqul» degenin ózi baıqamaı da qaldy...

Telefon tutqasyn áldebir qasıetti zattaı keýdesine basyp, mańdaıyna tıgizip, ornyna sosyn baryp qoıdy. Endi baıqady — jaıbaraqat jýrnal qarap otyrǵan ornynan turyp ketipti. Kózi qabyrǵadaǵy saǵatqa tústi — belgilengen túski ýaqytqa úsh-aq saǵat qalypty.

Júgirip baryp, kıim shkafyn ashyp, ilýli turǵan kóılekterin kózben sholyp biraz turdy. Kúndelikti qyzmetine kıetin qara túsi basym kostúmderi munyń alyp-ushqan kóńil kúıin lezde basty. Úıden shyǵarda qyzy sándi kóılegińniń bireýin al degende «ony qaıtem artyq júk qylyp» dep almap edi, endi sonysyna ókindi.

Esine qonaqúıdiń tómengi qabatynda túrli shaǵyn dúkender bar ekeni tústi. Ámıanin ala sala solaı qaraı júgirdi...

Kóńili qalaǵan kóılekti qymbattyǵyna qaramaı satyp alyp, bólmesine kelgende qalta telefony bezektep jatyr eken — asyǵyp almaı ketipti. Qońyraý úzilip keter dep asyǵyp, túımeshesin basyp qalǵanda sińlisi Saıanyń daýsyn estidi.

— Táte, amansyz ba? Telefondy nege almaısyz? Búgin jınalystan bos kúnim dep edińiz ǵoı?

— Syrtqa shyǵyp kelip edim, umytyp ketippin, botam. Ózderiń amansyńdar ma? Balalar qalaı?

— Jaqsy, táte. Bárimiz amanbyz. Táte, men sizge jaqsy habar aıtaıyn degem... Notarıýs bolý úshin synaq tapsyrýǵa qujattar jınap, biraq kúıeý balańyz jaratpaǵan soń tapsyrýǵa bara almaıtyn boldym dep edim ǵoı. Qudaı aıaǵan shyǵar, soǵan bir múmkindik bolyp tur...

— Solaı ma? Mynaýyń shynymen jaqsy habar boldy ǵoı... Ótkende taǵdyryńa nalyp, qamyqqan únińdi estigeli beri janym baıyz tappaı júr edim... Keletin boldyń ba, sonymen?

— Joq, kele almaımyn. Biraq, baıaǵy bir bólmede jatatyn kýrstasym Kúlásh sol mınıstrlikte qyzmet isteıdi eken, bastapqy ótinishterdiń ishinen meniń aty-jónimdi kórgende qýanyp ketipti. Keshe telefon soqqan, búgin tańerteń taǵy sóılestik. Jaǵdaıdy túsindirip, qujatty sol tapsyrýǵa kelisipti, men tek synaq tapsyrýǵa baratyn boldym.

— Túý, qandaı jaqsy bolǵan! Aınalaıyn Kúlásh stýdent kezinde de elpildep, jurtqa kómektesip júretin edi. Baqytty bolsyn!

— Biraq, táte... búgin qujat qabyldaıtyn sońǵy kún deıdi. Men jantalasyp, qujattarymdy samoletpen berip jiberdim, Astanaǵa túski saǵat 1 kezinde jetedi. Sony siz kútip alyp, mınıstrlikke aparyp ótkizińizshi, táte. Kúlásh kútip ala almaımyn, osynda jetkizse, ar jaǵyn retteımin dep otyr...

Alma ne derin bilmedi. Jeken de muny tústiń tap sol mezgiline shaqyryp edi. «Sen qalany bile qoımaıtyn shyǵarsyń, túski 1-de Báıterektiń túbinde kezdeseıik» dep edi. Endi qaıtpek?

— Qap, endi qaıttim?

Daýsy oqys shyǵyp ketti. Bir aýyz sózdegi ah urǵan jan qınalysyn myńdaǵan shaqyrym jerde turǵan sińlisi de baıqady.

— Ne dedińiz, táte? Qıyn sharýa aıttym ba? Ýaqytyńyz joq pa edi?

Jańa ǵana óz jaıyn aıtyp dańǵyrlap sóılep turǵan sińlisiniń daýys yrǵaǵy lezde ózgerip, áldeneden qysylyp-qymtyrylǵandaı, jaltaqtaı til qatty. «O-o, baıǵus bala...» Almanyń júregi ezilip qoıa berdi.

Saıa — onyń jan degende jalǵyz sińlisi edi. Bul balanyń tuńǵyshy bolsa, odan keıingi birneshe bala birinen keıin biri shetinep, áke-sheshesiniń kóziniń jasyn qurǵatqan sút kenjeleri edi. Átteń, ol ekeýi de Saıanyń boı jetip, turmys qurǵanyn kóre almady. Ákesin arqalanyp, anasynyń meıirimine shomylyp ósken balalardaı emes, Saıa jastaıynan jurttyń kóńiline qarap, qabaǵyn baǵyp turatyn. Mine, qazir de sóıtip tur.

Sińlisiniń mundaıda búgijiktep sóılep, jaýtańdap qaraıtynyn kóz aldyna elestetip, Almanyń júregi qars aırylardaı boldy. Jańa ǵana alyp-ushqan kóńili sý sepkendeı basylyp, ómir boıy ańsap kelgen sáti týdy ma degende, myna bir jaıdyń oralǵy bolǵanyn oılap, ózegi órtenip tursa da, «bara almaımyn, ýaqytym joq» deı almady.

— Jo-joq, janym... O ne degeniń?.. Kútip alam ǵoı, alańdama...

— Táte...

Saıa qıpaqtaı ún qatty.

— Táte, áldeqandaı sharýańyz bolsa, barmaı-aq qoıyńyz... Kelesi jyly-aq tapsyrarmyn...

— Qoı, sáti túsip turǵanda tapsyryp al. Kelesi jyly zaman qandaı, zań qandaı bolady... Al, men jınalyp, shyǵaıyn, bul jaqtyń áýejaıy alys eken, jetý de ońaı bolmas...

Solaı dedi de, telefon túımeshesin basyp, sylq etip otyra ketti. Kózinen yrshyp ketken jas júzin jýyp, ıeginiń tusynda dirildep turyp-turyp, úzilip tústi. Átteń-aı! Baǵana Jeken telefon soqqanda asyp-sasqany sonsha, uıaly telefonynyń nómirin de suramapty. Onyń da esinde bolmasa kerek. Endi qaıtedi? Oqys sharýa shyǵyp qalǵanyn qalaı bildiredi? Taǵy da aldaǵandaı boldy-aý...

Qabyrǵadaǵy saǵatqa kózi túsip edi, samolettiń keletin ýaqyty da taqap qalypty. Tez-tez kıinip, syrtqa shyqqan boıda aldyna kólbeńdep kelip bir mashına toqtaı qaldy. Qonaqúı mańyn torýyldap júretin kóp taksıdiń biri eken. Alma taksı júrgizýshige áýejaıǵa baratynyn aıtyp, «Báıterek» arqyly júrińizshi dep ótindi.

Báıterektiń janynda júrgen biren-saran adamdy kózben sholyp, «bálkim, erterek kelgen shyǵar» degen úmitpen Jekendi izdep keledi. Kórmegenine jıyrma jyldan astam ýaqyt ótse de, ony jazbaı tanıtyn sıaqty ózine. «Múmkin sál tolǵan shyǵar, — dep oılap qoıady. — Álde azyp ketti me eken?» «Bálkim, murt qoıǵan shyǵar, — deıdi taǵy bir oıy. — Nemese shashy sıreýi múmkin ǵoı... ádette, buıra shashty adamdardyń shashy erte túsip qalady emes pe...». Biraq ol qalaı ózgerse de, tanıtynyna shúbási joq edi... Tek... kezdesse eken! Erterek kelse eken!

Kózin taldyra qansha qaraǵanymen Jeken kórine qoımady.

Áýejaıdan qujattardy ákelgen adamdy qarsy alyp, jolaı baratyn jerine jetkizip saldy da ózi mınıstrlikke baryp, qujattardy Kúláshtiń qolyna ustatty. Sonyń bárin áldebir ekpinniń yqpalyna túskendeı dedektep júrip, tyndyrdy da, qonaq úıdiń aldyna kelgende ǵana ıyǵynan bir aýyr júk túskendeı «ýh!» dep dem aldy.

Sharshap, ón-boıy saldyrap, del-sal bolyp, baspaldaqpen ázer kóterilip kele jatqanda, tómengi qabatta, kelgen qonaqtardy tirkep otyratyn qyz artynan qýyp jetti.

— Táte, baǵana bir kisi kelip, sizge myna hatty tastap ketti...

— Rahmet, aınalaıyn.

Qyz usynǵan qaǵazdy qoly dirildeı alyp, búkteýin birden jazýǵa batyly barmaı, bólmesine kelgende ǵana ashyp qarady. Uıaly telefonnyń nómiri eken. Basqa eshteńe jazylmapty.

Alma saǵatqa qarady, jumys kúni aıaqtalatyn ýaqyt bolyp qalypty. «Qazir habarlasqanym jónsiz shyǵar, — dep oılady Alma, — jurttyń bári ózimiz sıaqty — jeke tirlikterin isteý úshin jumystyń aıaqtalýyn tyqyrshı kútip otyrady emes pe? Onyń da bir josparlary bolsa, kedergi bolarmyn...»

«Ádeıi kelip telefon nómirin qaldyrǵany habarlasýymdy kútetinin bildiredi emes pe? — dedi ekinshi bir oıy. — Mana telefony joǵyn-aı dep ókinip edim ǵoı. Mine, telefon nómiri qolda. Endi ne kerek?»

Óz oıymen arpalysyp, taǵy biraz otyrdy. Aqyry, júreginiń dúrsilin basyp, qaǵazdaǵy nómirdi tere bastady. Telefondy qulaǵyna tosyp biraz turdy — qońyraý baryp tursa da dereý jaýap bolmady. Qońyraý úsh-tórt ret qaıtalanǵan kezde ar jaqtaǵy adam jaýap ta bermesten úze saldy.

Túsinse buıyrmasyn. Bul biletin Jeken ózgerip ketken be? Munysy nesi? Beıtanys qalada izdep tapqan ózi. Qonaqúıge kelip, telefon nómirin de qaldyrǵan ózi. Endi nege jaýap bermeıdi?

Sóıtkenshe bolǵan joq, shıq-shıq etip dybys bildirip, telefonyna hat kelip tústi. «Jınalysta otyrmyn. Shyqqan soń habarlasamyn» depti.

Báse, solaı eken ǵoı. Oıpyrmaı, adamnyń basyna nege áýeli jaman oı keledi osy? Onyń ózgerýi múmkin emes, ásirese buǵan degen kóńili. Áıtpese izdep tabar ma edi? Kezdesýge kelmegen kezde qolyn bir siltep kete salmaı, qonaqúıge kelip, telefon nómirin qaldyrar ma edi? Almanyń kóńili kóterilip sala berdi.

Telefonǵa qulaq túre júrip, baǵanaǵy satyp alǵan kóılegin, ádemi týflıin kıdi. Shashyn sándep tarap, betin opalady. Aınanyń aldyna baryp, kólbeńdep biraz turdy. Aınadaǵy taldyrmash deneli ádemi kelinshektiń kelbetine rıza bolǵandaı jymıyp qoıdy. Sosyn asyqpaı basyp kelip, dıvanǵa jaıǵasty da, baǵanaǵy jýrnaldardy paraqtaı bastady.

Bul jolǵysy ásheıin paraqtaý edi. Jyltyr muqabadaǵy ádemi qyzdarǵa da, kóz jaýyn alar ásem kıimderge de kózi túskenimen, eshteńeni kórip otyrǵan joq. Bar oıy — aldynda jatqan telefonda.

Ol taıaý arada shyryldaı qoımady. Jarty, bir saǵat otyrdy. «Ne qylǵan bitpeıtin jınalys eken?» dep oılady degbirsizdenip. İshteı «endi habarlaspaıtyn shyǵar» dep oılasa da, telefonǵa telmirip taǵy biraz otyrdy. Sol qalpy kózi ilinip ketken eken, shyr-shyr etken telefon úninen shoshyp oıandy. Kóterip edi, Jekenniń solǵyndaý úni estildi.

— Almajan... oıatyp jiberdim be? Keshir...

— Oqasy joq...

— Obektimizde bir jazataıym oqıǵa bolyp... adam bıikten qulap, aýrýhanaǵa túsip qaldy. Jınalyp, qan tapsyrýǵa barǵanbyz. Kóp tapsyryp qoıdym ba, bilmedim... Sol jerde basym aınalyp, birshama ýaqyt jatyp qalyppyn. Joldastar úreılenip, otbasyma habar bergen... Sodan balalar úıge alyp keldi jańa... Keshir...

— O ne degeniń? Eshteńe etpeıdi. Qazir qalaısyń?

— Shúkir. Sen munda qansha bolasyń?

— Bir jumystarym bar edi, sony tyndyrsam, erteń ketem.

— Erteń? Birer kún kidire almaısyń ba?

— Eki kúnnen keıin ózimizde jıyn ótedi, men osynda bitirgen jumys týraly esep berýim kerek.

— Men tańerteń habarlasaıyn onda... Mindetti túrde kezdesýimiz kerek.

— Jaqsy. Meniń de saǵan aıtatyn áńgimem bar... Túniń jaıly bolsyn.

— Seniń de.

Erteńge josparlaǵan jumysy Alma úshin asa mańyzdy edi. Egiz qozydaı birge ósken dosy Aıshany birazdan beri naýqas dep estıtin. Ekeýiniń araqatynasyn biletinder qulaqqaǵys etti. Telefon soǵyp, ózinen surasa, syrǵaqsyp, basyn ashyp eshteńe aıtpaı qoıǵan soń, osy jınalysqa bir jaǵynan sony kórý úshin de kelgen. Kúbir sóz beker shyqpaǵan eken. Aısha qatty azyp, kózi shúńireıip ketipti. Munyń mamandarǵa kóriný týraly usynysyna elp ete qoımasa da, úzildi-kesildi qarsy da bolǵan joq.

Alma adam ómirine qaýip tóndiretin aýrýlardy emdeýdiń ozyq ádisterin ortaǵa salýǵa arnalǵan ǵylymı-praktıkalyq konferensıaǵa kelgen-tin. Muny Jaratqannyń qoldaǵany demeı ne dersiń, el ishinde daýasyz dert atalyp júrgen Aıshanyń syrqatyn zerttep, birtalaı adamdy emdep jazǵan ǵalym-dárigermen tanysýdyń sáti oılamaǵan jerden tústi. Elge aty tanymal profesordyń ózi úziliste janyna kelip, munyń baıandamasynda aıtylǵan jaılarǵa qyzyǵýshylyq tanytqan.

Máseleni talqylap turǵanda da oıynan bir sát Aısha shyqpady. «Siz áldenege alańdaýly sıaqtysyz ǵoı?» dedi adamdar psıhologıasyn jetik meńgergen maman. Alma qysyla turyp: «Keshirińiz, solaı ekeni ras... Sizdiń yqylasty sózińizdi estý zor ǵanıbet. Biraq, jan dosym qatty naýqastanyp, sony ýaıymdap júrgenim... Sizge sony qalaı aıtyp jetkizsem eken dep turmyn» dedi aǵynan jarylyp.

Jańa ǵana emdeý júrgizýde qoldanyp júrgen tıimdi ádisterin senimdi, ornyqty daýsymen baıandap, jınalǵandardy eleń etkizgen adamnyń dosy týraly aıtqanda daýsy dirildep, qınalyp turǵany profesordy taǵy súısindirdi. «Siz sıaqty talantty áriptestiń ótinishin qalaı jerge tastaımyn? Erteń 12 shamasynda ertip ákelińiz, naqty ýaqytyn asıstentim qosymsha habarlaıdy» dep telefonyn jazyp aldy.

Endi qala syrtyndaǵy jeke sektorda turatyn Aıshanyń úıine baryp, profesordyń qabyldaýyna alyp kelmekshi. Ótken joly barǵanynda onyń júrip-turýynyń ózi qıyndap ketkenin kózben kórgen. Sondyqtan óz betimen kele qoıýy neǵaıbyl. Onyń ústine aýrýdan qajyp, ómirden ábden kúderin úzgen sıaqty. «Almash, ábden sharshadym, qoıa qoıshy» dep edi buǵan da áýeli, biraq kóńilin qımady ma, keterinde emdetý týraly oıyn qaıtalap aıtqanda «óziń bil» degen selqos qana.

Al Almanyń ishi áldebir jaqsylyqty sezetindeı. Elge tanymal maıtalman mamannyń birden keliskenin de jaqsylyqqa jorydy. Sóılese salysymen Aıshaǵa telefon shalyp, ózi kelip alyp ketetinin habarlaǵan. Tańerteń Jekenmen júzdesse, ári qaraı Aıshanyń úıine tartyp ketedi. Iá, erteńgi kún jaqsy kún bolaıyn dep tur... Solaı dep kóńilin demdese de birazǵa deıin uıyqtaı alsashy...

Erteń kezdeskende Jekenge aıtsam degen, kóńilinde kópten júrgen sózderin juptady.

Árıne, ekeýiniń bir bolmaýyna el ishindegi eskilik salt — qyz alyp qashýdyń kesiri tıgenin aıtpasa da bolady. Kanıkýlǵa kelgen muny aýyldaǵy bir ozbyr jigittiń solaısha qaqpanyna túsirgenin, artynan qýyp kelgen týystary «esik attadyń» dep qaldyryp ketkenin kezinde hatpen jazyp jibergen. Biraq Jeken jaýap qaıtarmaǵan. Onysyna ókpelegen edi. Biraq, bireýdiń otyn jaǵyp júrip, súıgen jigitinen eleńdep hat kútkenin oılap, osy kezde ezý tartyp kúletini bar.

Ol kezde qaıdan túsinsin? Júrek túkpirindegi «bir kórsem-aý», «bar syrymdy jaıyp, aqtarylsam-aý» degen armany alǵa jeteleýmen talaı jyldy ozdyrdy. Basqa bosaǵada qalǵan alǵashqy kúni-aq ótken kúnge qaıta oralý joq ekenin uqsa da, kóńili kúıeýine ılikpeı-aq qoıdy. Alyp qashqany azdaı, munymen jaqyndasý úshin de qara kúshin paıdalansa, qalaı ıliksin?

Qaıtyp baryp, áke-shesheme sóz keltirmeıin dep qalǵanymen, kúıeýimen birge tura almasyn sol túni-aq uqqan Alma kúıeýi uıyqtady-aý degende qashyp shyqqan. Sóıtse ol uıyqtamaǵan eken. Eki ókpesin qolyna ala júgirip, aýyl shetin basyp ótetin tas jolǵa jetkeni sol edi, aýzynan nebir bylapyt sóz aqtarylǵan kúıeýi artynan qýyp jetip tepkiniń astyna aldy. Áldekimder kelip arashalap almaǵanda ne bolatyny belgisiz edi...

Sodan bir aı boıy tósek tartyp jatty. İlbip kóterilgen kezinde de áıeliniń ózin janyna jolatqysy kelmeıtini kúıeýiniń zyǵyrdanyn qaınatyp, ol taǵy da zorlyq kórsetken. Qarýly qursaýdan bosana almaı typyrlap jatyp, «J-e-ken...» degen bul qystyǵa jylap. Ashý qysqan erkek «je-ter» dep estigen bolýy kerek, «kórseteıin men saǵan «jeterdi» dep, silesi qatqansha myjǵylaǵan.

Kelesi kúnderdiń birinde jalǵyz ózi jatyp, kózi ilinip ketken edi, bir tamasha tús kórdi: Jeken ekeýi burynǵydaı bir-birine erkelesip, aımalasyp otyr eken deıdi... Kúıeýiniń esik ashqan dybysynan oıanyp ketti. İshi ýdaı ashyp, esikten kirgen adamnyń Jeken bolmaǵanyna ókingen kelinshek kúıeýi kelip, qasyna jatqanda boıyn jıyp alǵan-dy. Sezimsiz, jalynsyz tánine tıgen jat qoldan denesi titirkenip, irgege qaraı ysyrylyp jatty. Ony eleń-qulań qylǵan kúıeýi joq — munyń yqylassyzdyǵyna qaramaı, óz oıyn oryndaýǵa kiristi. Óńmeńdegen erkekten jıirkenip, keýdesinen qansha ıtermelese de kúshi jetpeı, taýy shaǵyldy...

Qorlanyp, qystyǵa jylap, taǵdyryna myń márte nalyp jatqanda... «Qudaı-aı, osynyń ornyńda Jekenim bolsa ǵoı» degen ókinish qosa qabattasa ózegin órtedi. Sol sát súıgeniniń ystyq demin sezingendeı, denesi dir ete tústi. Onyń ózine meıirlene qaraıtyn shýaqty janaryn, buıralanyp turatyn shashyn kóz aldyna elestetip edi sál de bolsa boıy jeńildegendeı boldy. Sosyn qıalyna erik berip, súıgeniniń qasynda bolýyn, aımalap súıýin armandap jatyp, kózi ilinip ketti.

Sodan keıin bunysy buljymas ádetke aınaldy... Jastyǵyna basy tıse boldy, qıalymen Jekeniniń qushaǵyna baryp qulaıtyn...

Qalamaǵan adamymen kún keship, bir ul, bir qyzdy dúnıege ákeldi. Syrlas abysyny sorpa-sýyn kóterip, perzenthanaǵa kelgende ótinish aıtyp, ulynyń atyn Muhıt qoıǵyzdy. «Keıin qartaıǵanda ekeýmizdiń bir-birimizge degen sezimimizdiń qanshalyqty tereń bolǵanyn aıtyp otyrýymyz úshin ulymyzdyń atyn Muhıt, al qyzymyzdyń atyn Móldir qoıaıyq» degen-di Jeken buǵan birde...

Muhıty úshke tolatyn jyly qyzy dúnıege keldi. Qaıyn sińlisine aıtqyzyp, atyn Móldir qoıǵyzdy. İshinen «Jekendi kezdestirsem, oǵan degen mahabbatymnyń qanshalyqty tereń de tunyq ekendigin bildirý úshin balalarymnyń attaryn osylaı qoıǵanymdy aıtamyn» dep armandaıtyn. Al jaratýshy bul tilegin asyra oryndaǵandaı. Uly men qyzyn kórgende... Jekeni kóz aldyna keletin. Myna ǵajapty qarańyz, eki balasynyń da bet kelbeti ne ózine, ne kúıeýine tartpaı týdy. Kúıeýi shashy kirpiniń ınesindeı tikireıgen, qalyń qasty, shegir kózdi qara jigit te, óziniń de óńi qaratory edi. Al balalary... Jeken sıaqty aqquba, buıra shashty bolyp ósip kele jatty...

Kesheli beri tildesken saıyn sony aıtsam ba dep san oqtaldy. Biraq retin tappady. Ózi aıtar áńgime Jekenniń kóńilin alańdatar, otbasynyń tynyshtyǵyn buzar degen oı alyp-ushqan sezimine toqtaý saldy. Bir kezderi shyn súıisken jandar sezim jeteginde ketse, esh kinási joq jandar — onyń jary, balalary zardap shekpeı me?

Óziniń jóni bir bólek — bul basy bos adam, al onyń áıeliniń qandaı jazyǵy bar? Qatar oqyǵan qurbylarynan syr tartqanda ony bir jaqsy adam degen edi. Endeshe, munyń syr ashýy — eshkimge jaqsylyq ákele qoımas. Ómir boıy aıtsam dep armandap, jeme-jemge kelgende sezimnen aqyldy bıik qoıǵan Alma ózine beıtanys ta bolsa, súıgenine jaqyn jandarǵa salqyny tıýi múmkin syrdy ashýǵa táýekeldeı almaıtynyn túsingen.

«Eshteńe aıtpaı-aq qoıaıyn» dep sheshti aqyry.

«Allaǵa shúkir, — dep oılady ózin jubatyp, — osy ómirime táýbe. Soqqylarynan aman qalyp, súıkimsiz kúıeýden basymdy bosatýym eriksiz bosaǵa attaýdy saltqa balap júrgenderge sabaq boldy. Qaıyn sińlime arashashy bolýym qyz alyp qashqysh jigitterge oı saldy. Báriniń aqyry qaıyrly boldy emes pe? Men bitpeı qalǵan oqýymdy jalǵastyrdym. Jalǵastyryp qana qoımaı, ǵylym jolyna tústim. Sińlim men qaıyn sińlimdi jetkizdim...»

Ár nársege bir sebep bolady. Kúıeýiniń urdajyq minezine shydamaı, ajyraspaqshy bolǵanynda, «bas jarylsa bórik ishinde» degen qaǵıdany ustanyp kele jatqan aǵaıyn basý aıtyp, talaı toqtatqan. Máseleniń kútpegen jerden qaıta kóterilýine qaıyn sińlisi sebepshi boldy.

Oqýyn bitirip, aýylyna kele jatqan ony vokzaldan aýylynyń jigitteri kútip alady. «Alyp baryp, ata-anańnan dıplomyńa baıǵazy alamyz» degen sózderine senip, kólikke mingen qyzdy bóten úıge ákelip, shyryldatyp, shymyldyq ishine kirgizedi.

«Qyzymyz oqý bitirip kele jatyr» dep jaıylǵan dastarhan keshirim surap kelgenderge buıyrady. Osy jaqtyń saltymen qyzdyń artynan «qýǵynshylyqqa» jiberilgenderdiń biri Alma edi.

Qýǵynshylardyń qyzdyń túsken ortasyn kórip, tıisti syı-qurmetke bólenip qaıtýlary da — qalyptasqan qaǵıda. Sol qaǵıdany Alma buzdy.

«Jeńeshe, basqalarǵa báribir. Sizge ǵana senem. Ózińiz sıaqty ómir boıy baqytsyz bolsyn demeseńiz, meni qaldyrmańyz» dedi qaıyn sińlisi buǵan jylap turyp. Almanyń tula boıy túrshigip ketti.

Esik attaǵan qyzdaryn ertip ákelgen Almany aldymen ata-enesi jer jebirine jetip sókti. Tosyn habardy estip jumysynan erte qaıtqan kúıeýi áıeli men qaryndasyn soqqynyń astyna alǵanda da ásheıinde bolysatyn ata-ene «qoı» demedi. Sony arqalanyp, eser kúıeý ekilene tepkiledi...

Eki-úsh kúnnen keıin esin jıǵan Alma aýyldaǵy ýchaskelik polısıa bólimshesine baryp, zorlyq-zombylyqtan ózin qorǵaý týraly aryz berdi de, medısınalyq anyqtama alýym kerek dep, jaqyn stansıaǵa jetkizip salýdy surady. Polısıa mashınasynan túsken boıda tez jınalyp, eki balasyn jetektep shyǵyp bara jatqanda, qaıyn sińlisi: «Jeńeshe, — dedi kózi mólteńdep, — siz ketseńiz meni aıamaıdy, meni ózińizben birge ala ketińiz».

Osylaısha, olar mıllıon turǵyny bar qaladan bir-aq shyǵyp edi...

Araǵa birer jyl salyp, qaıyn sińlisin súıgenine uzatty. Ata-anasy baqılyq bolǵanda Saıasyn qolyna alǵan, ol da búgin ózinshe tútin tútetip otyr.

Osynyń bári oıǵa qaıta oralyp, uıqysyn qashyryp jiberdi. Ózi qınalyp júrgen kezde de álsizge demeý, jylaǵanǵa súıeý bola aldy. Biraq óziniń jylaǵan júregine jubanysh bolar jandy — Jekendi qaıta kezdestire almady. Qaı jerde júrse de aınalasyn kózben shalyp, «kezdesip qalar» dep úmittenetin. Onyń endigi otbasyly, balaly-shaǵaly bolǵanyn túsinse de, ony eske alsa boldy, júrek shirkin lúpildeýin qoıar emes. Sóıtip izdegen, kútken baqyty tańerteń telefon soqpaqshy...

Alma túni boıy dóńbekship, tańerteń uıqysy qanbaı oıandy. Tóseginde jatyp, telefonyna qaıta-qaıta qarap qoıady, onda ún joq. Bir kezde shıq-shıq etip hat kelip tústi: «Profesor sizdi saǵat 11-de kútedi».

Alma tóseginen atyp turyp, kıine bastady. Aıshanyń úıi de biraz jerde, úlgirmeı qalmasa netti.

Ári-beri júgirip, bir taksıdi ustap edi, baryp-qaıtý úshin ákesiniń qunyn surady. «Qazir analız tapsyrýǵa, apparattarǵa túsirýge de aqsha tóleýim kerek qoı. Neshe jyl aýrýmen arpalysyp kele jatqan Aıshadan qalaı suraımyn? Qaltamdaǵy bar aqshany únemdeýim kerek» dep oılaǵan ol taǵy birneshe mashınany toqtatty. «Astanadaǵylardyń aqshasy kóp bolar, sirá, — dep oılady Alma, — Almatydaǵy baǵamen attap basa almaısyń». Ázer degende ımanjúzdi bireýi kezdesip, aıtqan baǵasyna kelisti-aý.

Alǵashqy kelgeninde munyń usynysyna elp ete qoımaǵan Aısha bul joly tartynshaqtaǵan joq. Qansha ret talpynsa da, qabyldaýyna kire almaǵan profesordyń aty áser etti me, álde kishkentaıynan birge ósken jan dosynyń shyr-pyr bolǵan qamqorlyǵy janyn jadyratty ma, áıteýir Almanyń sońynan yqylastana erdi.

Jekenniń bop-boz túrin, áli quryp, bylq-sylq etken qalpyn kórip, úreıi ushyp ketken áıeli dereý jumysyna telefon shalyp, óz esebinen demalys alǵan-dy. Túni boıy eriniń tynysyn tyńdap, shala uıqy bolsa da, ertesimen turyp jas sorpa ázirlep, qoıarda qoımaı ishkizdi. Odan soń qaraqat qosqan sháı berip baptady. Qan qysymyn ólshep kórgen soń, qorqynyshtan múlde arylyp, kúıeýine ár nárseni aıtyp kóńilin kóterýge tyrysyp baqty.

Qansha jyl otasyp, syralǵy bolyp qalǵan áıeline bir sát Jekenniń janyna aýrýy emes, basqa nárse batyp otyrǵan sıaqtandy. Áldenege alańdaýly ma, qalaı? «Jumysyndaǵy oqıǵany ýaıymdap jatqan shyǵar, surap mazasyn almaıyn» dep sheshti áıeli onyń júzine barlaı qarap otyryp.

Bir kezde Jeken ornynan turyp kıine bastady. Jumysyna barmaqshy. Munyń jik-jappar bolǵanyn tyńdamaı, endi shyǵýǵa bettegende qońyraý soǵylyp, Jekenniń bastyǵy kirip kelmesi bar ma?

— Aý, Jeke, jol bolsyn?

— Jumysqa bara jatyrmyn...

Osy sátte sharasyz keıipte turǵan áıeli til qatty:

— Men jata tur desem tyńdaıtyn emes. Siz aıtyńyzshy...

— Áıeldi tyńdaý kerek, — dep kúle sóıledi bastyǵy. — Sen bir-eki kún jata tur, jumysqa alańdama, — dedi sosyn salmaqty únmen.

Amaly quryǵan Jeken bastyǵyna qıyla qarady:

— Ókpem qysylyp ketti, sál aýa jutyp qaıtaıynshy onda.

— Onda sóz basqa. Júr, sál serýendep qaıtaıyq.

Jeken qaıyrylyp áıeline qarady da:

— Jumysyńnan qalmaı-aq qoısańshy, kórip tursyń ǵoı, jaǵdaıym jaqsy. Sál serýendegen soń, úıge kelip tynyǵamyn, — dedi jumsaq únmen.

Bastyǵy ekeýi jarty saǵattaı júrgen soń bul: «Sizge rahmet. Endi men baryp sál tynyǵaıyn» dedi de, úıine qaraı aparatyn soqpaqqa tústi. Sál uzaı bere qalta telefonyn alyp, Almanyń nómirin terdi. Uzaq-uzaq gýildi tyńdap áli tur, tórt, bes, alty... Jeken tyqyrshı bastady. Nege almaıdy? Tańerteńnen beri kútip-kútip, ókpeli me eken? Álde... ketip qaldy ma? Sondaı oı kelgende tula boıy qaltyrap ketkendeı boldy. Bir kezde kóterdi-aý.

— Alo! Keshir... myna jerde abyr-sabyr... qońyraýdy estimeı qaldym. Jaǵdaıyń qalaı?

— Jaman emes... Úı ishindegilerdiń jiti baqylaýynda bolyp, habarlasa almadym... Sen qaıdasyń? Qazir kezdessek qaıtedi?..

— Men... bir mańyzdy jumyspen júr edim. Qazir múmkindigim joq...

— Onda qashan?

— Bálkim, sharýamyz bir-eki saǵatta yńǵaılanyp qalatyn shyǵar...

— Jaraıdy. Onda men sol kezge qaraı qońyraý shalaıyn.

Esikten asyǵa kirgen Alma men Aıshany profesordyń asıstenti qarsy alyp, qoldaryna on shaqty kabınettiń nómiri jazylǵan qaǵazdy ustatty. Jańa ǵana Jekenge jaǵdaıdy túsindirgen Alma álgi qaǵazdarǵa kóz júgirtip, jumystary bir-eki saǵatta bite qoımasyn uqty. Elektrokardıogramma, últra-dybystyq zertteý sıaqty zertteýlerge qosymsha medısınalyq zertteý-tekserý amaldaryn júzege asyratyn birneshe mamannyń aldynan ótken soń ǵana qorytyndy jasaý úshin profesorǵa barady eken.

Aısha ekeýi ár qabattaǵy uzynnan sozylǵan dálizderden kerek kabınetterdi izdep taýyp, tıisti zertteýlerden ótip júrgen kezinde telefony birneshe ret qońyraýlatty. Der kezinde jaýap bere almaǵan soń keıin umytyp ta ketti. Shynyn aıtsa, múmkindigi de bolmady, túrli tekserýlerden ótip júrgende ýaqyt zymyrap ótip, poezy ketetin mezgil taıap qalyp edi. Túrli apparattarda jasalǵan zertteýler men salalyq dárigerlerdiń qorytyndylaryn salystyra otyryp, profesor bularǵa kúlimsireı qarady:

— Men sizdi qýantqaly otyrmyn, áriptes. Syrqattyń qazirgi kezeńinde ony jeńýge medısınanyń áli tolyǵymen jetedi. Men aýrýhanamyzǵa joldama jazyp bereıin, Aıshany dereý sonda aparyp jatqyzyńyz.

Alma ornynan ushyp turyp, Aıshany qushaqtaı aldy. Sosyn onyń «erteń kelip jatamyn» degenin tyńdamaı, aýrýhanaǵa aparyp jatqyzdy da, taksımen qonaqúıge keldi. Zattaryn jınap, qonaqúımen esep aıyrysyp, vokzalǵa bettedi. Poezdyń ketýine bir-aq saǵat ýaqyt qalyp edi...

Qala kóshelerindegi keptelisten ázer ótken taksı vokzalǵa shyǵatyn Jeńis dańǵylyna túskende baryp, poezǵa úlgeretinine kózi jetip, ýh degen Alma telefonyn alyp qarap edi, Jekenniń birneshe ret habarlasqanyn kórdi. Eki ret hat kelipti. «Telefonyńdy nege kótermeısiń?» «Poezyń neshede? Qaı vagon?»

Alma túımesheni basyp edi, Jeken birden kóterdi. Beıne bir telefondy qolynan tastamaı ustap júrgendeı...

— Ne boldy? Telefondy nege almadyń?

— Jumysymdy tyndyram dep, esh mursham bolmady...

— Jumysyń bitti me? Poezyń neshede edi? Qalaı jolyǵamyz?

Jekenniń jaýdyrǵan suraqtaryn tyńdap otyryp, Almanyń keýdesin óksik qysty. Biraq salmaqty sóıleýge tyrysty.

— Poezd on bes mınýttan keıin júrýi kerek, men vokzalǵa kelip qaldym.

— On bes mınýt? Onyń ne, janym-aý? Osynsha jyldan keıin maǵan eki-úsh saǵatyńdy qımaǵanyń ba?

Jekenniń yshqyna shyqqan daýsy onyń jan dúnıesin astan-kesten etti. Kózinen parlap aqqan jasty tıa almaı, jaýap qatsa oqys úni shyǵyp ketetinin bilip, aýzyn alaqanymen basyp otyra berdi.

— Sen bir áńgime aıtamyn dep ediń ǵoı? — dedi Jeken sońǵy úmitin jaldap, — qal, áńgimeleseıik. Túngi samoletke otyrǵyzyp jibereıin...

— Aıtpaı-aq qoıaıyn dep sheshtim. Jalpy, ekeýmizdiń kezdesýimizdiń de qajeti joq dep oılaımyn. Ómirde bir-birimizdiń bar ekendigimizdi bilip, amandyǵymyzǵa, bala-shaǵamyzdyń arasynda ýaıym-qaıǵysyz ómir súrip jatqanymyzǵa shúkirshilik etip kún keshýdiń ózi baqyt qoı...

Odan ári sóıleı almady. Býlyǵyp, tamaǵyna tyǵylǵan óksikti Jekenge estirtpeıin dep, telefonnyń qyzyl túımeshesin basa saldy.

Telefony qansha qońyraýlatsa da kótermedi. Bir kezdegi jylap qalǵan óz mahabbatyndaı bolyp, ol úzdiksiz shyr-shyr etip jatty...

---