Bastaýysh synyp oqýshylarynyń shyǵarmashylyq is-áreketin qalyptastyrý
Bastaýysh synyp oqýshylarynyń shyǵarmashylyq is-áreketin qalyptastyrý.
Maqsatym: Bilimdi, ári daǵdylardy meńgeretin, shyǵarmashylyq baǵytta jumys isteıtin, tyń jańalyqtar ashatyn, tereń oılaý qabiletimen erekshelenetin jeke tulǵany qalyptastyrý.
Qoldanatyn tehnologıalarym: STO, tirek syzba. oıyn arqyly.
Bastaýysh bilim – úzdiksiz bilim berýdiń alǵashqy basqyshy. Osyǵan sáıkes oqýshyǵa belgili bir kólemdegi bilim, bilik-daǵdylardy meńgertýmen birge tabıǵat, qorshaǵan dúnıe týraly túsinikterin keńeıte otyryp olardy shyǵarmashylyq baǵytta jan-jaqty damytý búgingi kúnniń basty talaby. Osy talap turǵysynan alǵanda oqý-tárbıe úrdisin izdestirý, jańa tehnologıany tıimdi paıdalanýdyń mańyzy erekshe.
Shyǵarmashylyq degenimiz – adamnyń ómir qıyndyǵynda ózin-ózi tanýǵa umtylýy, izdenýi. Shyǵarmashylyqtyń negizgi sıpaty jańalyq ashýǵa, jańa tásilder tabýǵa umtylý dep aıtýǵa tolyq negiz bar.
Bastaýysh synyp oqýshylarynyń shyǵarmashylyq qabiletteri oqý áreketinde kórinedi de, damý ónimi – oqýǵa qushtarlyq, qyzyǵýshylyq bolyp tabylady.
Shyǵarmashylyq is-áreketti qalyptastyrý jáne damytý úshin qajetti jaǵdaılardyń bolýy qajet.
Oqýshylardyń shyǵarmashylyq is-áreketin qalyptastyrý úshin qajetti jaǵdaılar.
Áleýmettik
- Otbasyndaǵy áleýmettik jaǵdaı.
- Otbasyndaǵy shyǵarmashylyq.
Pedagogıkalyq:
- muǵalimniń bala belsendiligin qoldaýy
- ádistemelik kómek.
- baǵalaý ádilettiligi
Psıhologıalyq:
- Oılaý tereńdiligi, qıaldyń ushqyrlyǵy.
- óz kúshine senýi, yntalylyǵy.
Fızıologıalyq:
- bala densaýlyǵynyń jaqsy bolýy.
Sonymen qatar qorqynysh, jalqaýlyq, ózin-ózi baǵalamaý sıaqty psıhıkadan kedergilerden turatyn qarama-qaıshylyqtarmen kúresý qajet.
Oqýshy shyǵarmashylyǵynyń ǵylymı pedagogıkalyq problema retindegi ózekti máseleleriniń biri – onyń qalyptasý kezeńderi.
Jalpy shyǵarmashylyq týyndy ómirge kelgenge deıin ustaz shákirttiń ónege tutar aqylshysy pikirles dosy, bapkeri bolýy tıis.
Oqýshy shyǵarmashylyǵy únemi ustaz, synyp ujymy, ata-analar tarapynan qoldaý taýyp otyrýy tıis.
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyryp otyrý úshin ustazy sabaq ústinde sabaqtan tys ýaqyttarda ártúrli ádis-tásilderdi qoldanyp otyrýy tıis.
1. Taqyrypty tereń uǵyndyrý, túsindirý.
2. Sabaqta nemese sabaqtan tys ýaqytta ár túrli taqyryptarda pikir-talas taqyryp týdyryp otyrý.
3. Logıkalyq oılaýyn jetildiretin tapsyrmalar berý.( logıkalyq esepter, rebýs, sózjumbaq, anagram)
4. Oılarynan test tapsyrmalaryn qurap kelý, esep quraý, ertegi qurý, shaǵyn áńgime quraý, óleń joldaryn quraý.
5. Qıaldaý arqyly sýret salǵyzý.
6. Ana tili sabaqtarynda minezdeme berý.
7. Ártúrli taqyrypta saıys, pikirtalas ótkizip, alǵan áserlerine shyǵarmalar jazdyrý.
Bul aıtylǵan jumystardy barlyq oqýshyǵa birdeı qoldaný artyq edi. Óıtkeni ár oqýshynyń qabyldaý deńgeıi ár túrli. Barlyq oqýshy shyǵarmashylyqpen jumys isteıdi deý de artyq etedi.
Bastaýysh synyp oqýshysynyń zeıini turaqsyz, qabyldaý deńgeıi ártúrli bolady. Árnege beıimdilik oıanyp kele jatqan qabilettiń belgisi.
Ár oqýshynyń beıimdiligi ártúrli. Keı oqýshy sýret salýǵa, óleń quraýǵa, aýyzeki sóıleýge, rebýs quraýǵa ıkemdi bolýy múmkin. Logıkalyq oılaý jyldamdyǵy da ushqyr balalar bolady. Ár balanyń ıkemdigine qaraı tapsyrmalar berý arqyly shyǵarmashylyq deńgeıin arttyryp otyrýy tıis. Ony ustaz ár pánde baıqap otyrýy kerek.
Shyǵarmashylyq tapsyrmalardy pánderge beıimdep qoldansaq, oqýshylardyń pánge qyzyǵýy artady, bilim sapasy kóteriledi.
- Oqýshylardyń logıkalyq oılaýy damıdy.
- Ár oqýshyny jeke tulǵa retinde qarap ómirden óz ornyn tabýyna yqpal etýi kerek.
Men sabaqtarymda oqýshylardyń oı-qıalyn damytý barysynda mynadaı shyǵarmashylyq tapsyrmalardy qoldanamyn. Balalarǵa ózderin tapqyrlyqqa, bilgirlikke, maqsatqa talpynýǵa jáne qıaldaýǵa ıtermeleıtin oıyndar men tapsyrmalar óte unaıdy.
Bastaýysh synyp oqýshylarynyń qıaly ádettegiden erekshe. Olar shyndyq ómirdi qıaldaǵanymen biriktire otyryp, ózi oılap tapqan dúnıede ómir súrýi múmkin. Olar aǵashtardyń nemese haıýanattardyń sóılesetinine senedi. Bul jastaǵy balalar estigen ertegi áńgimeler jelisimen ózi de qurastyra alady.
(slaıdtar) «Jeti laq», «Qarlyǵash pen Dáýit».
Saýat ashý sabaqtarynda oı shapshańdyǵyn, sóz baılyǵyn damytýda mynadaı óleń shýmaqtar qurastyrýǵa bolady.
- na – na-na
Syrǵanaıdy shana
- ta-ta-ta
ótip ketti bir apta (slaıd)
- sa – sa-sa
Shaǵyp aldy masa
- ǵa-ǵa-ǵa
Qaladan keldi aǵa
Bul keıin 3-4 synyptarda óz betterimen óleń shyǵarýǵa daıyndyq bolmaq.
Mátin ertegi áńgimeni óz betinshe aıaqtaýǵa úıretý.
«Ertede bir túıe bolypty. Ol kip-kishkentaı eken. Ony ózinen úlken janýarlar mazaqtaı beripti. Ásirese shybyn kóp kúlipti. Birde ol túıe kóleńkelep jatqan aǵashtyń butaǵyna otyryp alyp, ony mazaqtaı bastady»
Ertegini aıaqta degen tapsyrma beriledi. Sonda oqýshylar bylaı aıaqtaıdy.
... Shybyn túıeni qoımastan mazaqtaı berdi. Solaı otyrǵanda ony bir torǵaı jep ketipti.
( Nurjan Janna)
... Sonda túıe ashýlanyp shybynnyń betine túkirip jiberedi, sonda shybyn tunshyǵyp qalady.
(Qosym Nazar)
«Sózden sóz ter»,«Baspaldaq» «Býynnan sóz qura», «Sıqyrly árip» oıyndary oqýshynyń oı shapshańdyǵyn arttyrady, qıalyn damytady.
«Kempirqosaq», «Dóńgelek», «Baýyrsaq»
«Baspaldaq»
B__
B__ __
B__ __ __
B__ __ ____
B__ __ __ ___
«Sıqyrly árip»
Qandaı árip tórt sózden segiz sóz jasaıdy.
... ala,... alǵa ar... a... órik.
Býynnan sóz qura
naı ---- ze ----- re
ba ----- te ----- ǵaı
pan ---- la ----- za
«Ana tili» jáne «Qazaq tili» sabaqtaryn da ýaqyt taýyp shyǵarmashylyq jumysty júrgýge bolady.
Ol úshin muǵalim mátinniń, jattyǵýdyń ón boıynan shyǵarmashylyq tapsyrmaǵa laıyqty jaǵdaılar izdep tabýy kerek.
1) Aqyn jazýshylardyń daıyn mátinderin óz oılarymen aıaqtatý.
2) Belgili maqal negizinde áńgime jazǵyzý.
3) Mátin boıynsha maqal qurastyrý.
4) Zattarǵa; tabıǵat qubylystaryna jumbaqtar qurastyrýǵa bolady.
5) Shyǵarma, mátin qurastyrý.
- taqyryp boıynsha
- jospar boıynsha
- tirek sózder arqyly
6) Óleń qurastyrý
_______ _________ ________ aýlaǵa
___________ ______ _______ kóńildi
_____ _________ __________ ______ (slaıd)
____________ ______________ órildi
7) Keıipkerlerge minezdeme berý.
8) Shyǵarma boıynsha sýret salǵyzý, aýyzsha sýretteý, qıaldaý arqyly sýretteý.
9) Logıkalyq oılaýyn damytatyn oıyndar men berilgen tapsyrmalar sheshkizý (anagram sózjumbaq, rebýs, qurastyrmaly sýrettemeler).
10) Tirek syzbalar.
Oqýshyǵa qaı pán bolsyn sabaqty túsindirgende tirek syzba paıdalaný tıimdi dep oılaımyn. Sebebi ol oqýshynyń oıyn júıeli jetkizýge úıretedi.
Matematıka sabaqtarynda sanamaqtardyń róli zor.
Oqýshylardy matematıka sabaqtarynda sheshendikke baýlý maqsatynda halqymyzdyń aıtys ónerine oraı «Aıtys» oıynyn ótkizýge bolady. Bir oqýshy san aıtady, ekinshi oqýshy onyń aıtqan sanyna uqsaıtyn sóz tirkesin aıtyp jaýap qaıtarady.
Mysaly: 1- oqýshy: Bir
2 - oqýshy: Synypqa tez kir.
1 - oqýshy: Eki
2 - oqýshy: Serikpen kúresýge beki
1 - oqýshy: Úsh
2 - oqýshy: Menimen jarysqa tús.
Osyndaı jumystardy únemi júrgizý oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlýǵa, shákirt boıyndaǵy qabilet kózin ashyp, tilin baıytýǵa, qıalyn ushtaýǵa óz betinshe izdeýge zor áserin tıgizedi.
Sabaqtan tys ýaqytta oqýshylardyń shyǵarmashylyǵyn damytý úshin ártúrli kezdesýlerden, saıahattardan, jýrnaldaryn, oqyǵandarynan alǵan áserlerin áńgimeleýge, shyǵarma retinde jazdyrýǵa bolady.
Qoryta kelgende:
Shyǵarmashylyq tapsyrmalardy oryndaýdan alynatyn nátıje: Jaýapkershiligi artady, qajet bolsa kózqarasyn ózgertedi, basqalardy tańdaı biledi, ózin-ózi baǵalaıdy, qarym-qatynas jasaýǵa úırenedi, óz oıyn tujyrymdap qorytyndy shyǵarady.
Maqsatym: Bilimdi, ári daǵdylardy meńgeretin, shyǵarmashylyq baǵytta jumys isteıtin, tyń jańalyqtar ashatyn, tereń oılaý qabiletimen erekshelenetin jeke tulǵany qalyptastyrý.
Qoldanatyn tehnologıalarym: STO, tirek syzba. oıyn arqyly.
Bastaýysh bilim – úzdiksiz bilim berýdiń alǵashqy basqyshy. Osyǵan sáıkes oqýshyǵa belgili bir kólemdegi bilim, bilik-daǵdylardy meńgertýmen birge tabıǵat, qorshaǵan dúnıe týraly túsinikterin keńeıte otyryp olardy shyǵarmashylyq baǵytta jan-jaqty damytý búgingi kúnniń basty talaby. Osy talap turǵysynan alǵanda oqý-tárbıe úrdisin izdestirý, jańa tehnologıany tıimdi paıdalanýdyń mańyzy erekshe.
Shyǵarmashylyq degenimiz – adamnyń ómir qıyndyǵynda ózin-ózi tanýǵa umtylýy, izdenýi. Shyǵarmashylyqtyń negizgi sıpaty jańalyq ashýǵa, jańa tásilder tabýǵa umtylý dep aıtýǵa tolyq negiz bar.
Bastaýysh synyp oqýshylarynyń shyǵarmashylyq qabiletteri oqý áreketinde kórinedi de, damý ónimi – oqýǵa qushtarlyq, qyzyǵýshylyq bolyp tabylady.
Shyǵarmashylyq is-áreketti qalyptastyrý jáne damytý úshin qajetti jaǵdaılardyń bolýy qajet.
Oqýshylardyń shyǵarmashylyq is-áreketin qalyptastyrý úshin qajetti jaǵdaılar.
Áleýmettik
- Otbasyndaǵy áleýmettik jaǵdaı.
- Otbasyndaǵy shyǵarmashylyq.
Pedagogıkalyq:
- muǵalimniń bala belsendiligin qoldaýy
- ádistemelik kómek.
- baǵalaý ádilettiligi
Psıhologıalyq:
- Oılaý tereńdiligi, qıaldyń ushqyrlyǵy.
- óz kúshine senýi, yntalylyǵy.
Fızıologıalyq:
- bala densaýlyǵynyń jaqsy bolýy.
Sonymen qatar qorqynysh, jalqaýlyq, ózin-ózi baǵalamaý sıaqty psıhıkadan kedergilerden turatyn qarama-qaıshylyqtarmen kúresý qajet.
Oqýshy shyǵarmashylyǵynyń ǵylymı pedagogıkalyq problema retindegi ózekti máseleleriniń biri – onyń qalyptasý kezeńderi.
Jalpy shyǵarmashylyq týyndy ómirge kelgenge deıin ustaz shákirttiń ónege tutar aqylshysy pikirles dosy, bapkeri bolýy tıis.
Oqýshy shyǵarmashylyǵy únemi ustaz, synyp ujymy, ata-analar tarapynan qoldaý taýyp otyrýy tıis.
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyryp otyrý úshin ustazy sabaq ústinde sabaqtan tys ýaqyttarda ártúrli ádis-tásilderdi qoldanyp otyrýy tıis.
1. Taqyrypty tereń uǵyndyrý, túsindirý.
2. Sabaqta nemese sabaqtan tys ýaqytta ár túrli taqyryptarda pikir-talas taqyryp týdyryp otyrý.
3. Logıkalyq oılaýyn jetildiretin tapsyrmalar berý.( logıkalyq esepter, rebýs, sózjumbaq, anagram)
4. Oılarynan test tapsyrmalaryn qurap kelý, esep quraý, ertegi qurý, shaǵyn áńgime quraý, óleń joldaryn quraý.
5. Qıaldaý arqyly sýret salǵyzý.
6. Ana tili sabaqtarynda minezdeme berý.
7. Ártúrli taqyrypta saıys, pikirtalas ótkizip, alǵan áserlerine shyǵarmalar jazdyrý.
Bul aıtylǵan jumystardy barlyq oqýshyǵa birdeı qoldaný artyq edi. Óıtkeni ár oqýshynyń qabyldaý deńgeıi ár túrli. Barlyq oqýshy shyǵarmashylyqpen jumys isteıdi deý de artyq etedi.
Bastaýysh synyp oqýshysynyń zeıini turaqsyz, qabyldaý deńgeıi ártúrli bolady. Árnege beıimdilik oıanyp kele jatqan qabilettiń belgisi.
Ár oqýshynyń beıimdiligi ártúrli. Keı oqýshy sýret salýǵa, óleń quraýǵa, aýyzeki sóıleýge, rebýs quraýǵa ıkemdi bolýy múmkin. Logıkalyq oılaý jyldamdyǵy da ushqyr balalar bolady. Ár balanyń ıkemdigine qaraı tapsyrmalar berý arqyly shyǵarmashylyq deńgeıin arttyryp otyrýy tıis. Ony ustaz ár pánde baıqap otyrýy kerek.
Shyǵarmashylyq tapsyrmalardy pánderge beıimdep qoldansaq, oqýshylardyń pánge qyzyǵýy artady, bilim sapasy kóteriledi.
- Oqýshylardyń logıkalyq oılaýy damıdy.
- Ár oqýshyny jeke tulǵa retinde qarap ómirden óz ornyn tabýyna yqpal etýi kerek.
Men sabaqtarymda oqýshylardyń oı-qıalyn damytý barysynda mynadaı shyǵarmashylyq tapsyrmalardy qoldanamyn. Balalarǵa ózderin tapqyrlyqqa, bilgirlikke, maqsatqa talpynýǵa jáne qıaldaýǵa ıtermeleıtin oıyndar men tapsyrmalar óte unaıdy.
Bastaýysh synyp oqýshylarynyń qıaly ádettegiden erekshe. Olar shyndyq ómirdi qıaldaǵanymen biriktire otyryp, ózi oılap tapqan dúnıede ómir súrýi múmkin. Olar aǵashtardyń nemese haıýanattardyń sóılesetinine senedi. Bul jastaǵy balalar estigen ertegi áńgimeler jelisimen ózi de qurastyra alady.
(slaıdtar) «Jeti laq», «Qarlyǵash pen Dáýit».
Saýat ashý sabaqtarynda oı shapshańdyǵyn, sóz baılyǵyn damytýda mynadaı óleń shýmaqtar qurastyrýǵa bolady.
- na – na-na
Syrǵanaıdy shana
- ta-ta-ta
ótip ketti bir apta (slaıd)
- sa – sa-sa
Shaǵyp aldy masa
- ǵa-ǵa-ǵa
Qaladan keldi aǵa
Bul keıin 3-4 synyptarda óz betterimen óleń shyǵarýǵa daıyndyq bolmaq.
Mátin ertegi áńgimeni óz betinshe aıaqtaýǵa úıretý.
«Ertede bir túıe bolypty. Ol kip-kishkentaı eken. Ony ózinen úlken janýarlar mazaqtaı beripti. Ásirese shybyn kóp kúlipti. Birde ol túıe kóleńkelep jatqan aǵashtyń butaǵyna otyryp alyp, ony mazaqtaı bastady»
Ertegini aıaqta degen tapsyrma beriledi. Sonda oqýshylar bylaı aıaqtaıdy.
... Shybyn túıeni qoımastan mazaqtaı berdi. Solaı otyrǵanda ony bir torǵaı jep ketipti.
( Nurjan Janna)
... Sonda túıe ashýlanyp shybynnyń betine túkirip jiberedi, sonda shybyn tunshyǵyp qalady.
(Qosym Nazar)
«Sózden sóz ter»,«Baspaldaq» «Býynnan sóz qura», «Sıqyrly árip» oıyndary oqýshynyń oı shapshańdyǵyn arttyrady, qıalyn damytady.
«Kempirqosaq», «Dóńgelek», «Baýyrsaq»
«Baspaldaq»
B__
B__ __
B__ __ __
B__ __ ____
B__ __ __ ___
«Sıqyrly árip»
Qandaı árip tórt sózden segiz sóz jasaıdy.
... ala,... alǵa ar... a... órik.
Býynnan sóz qura
naı ---- ze ----- re
ba ----- te ----- ǵaı
pan ---- la ----- za
«Ana tili» jáne «Qazaq tili» sabaqtaryn da ýaqyt taýyp shyǵarmashylyq jumysty júrgýge bolady.
Ol úshin muǵalim mátinniń, jattyǵýdyń ón boıynan shyǵarmashylyq tapsyrmaǵa laıyqty jaǵdaılar izdep tabýy kerek.
1) Aqyn jazýshylardyń daıyn mátinderin óz oılarymen aıaqtatý.
2) Belgili maqal negizinde áńgime jazǵyzý.
3) Mátin boıynsha maqal qurastyrý.
4) Zattarǵa; tabıǵat qubylystaryna jumbaqtar qurastyrýǵa bolady.
5) Shyǵarma, mátin qurastyrý.
- taqyryp boıynsha
- jospar boıynsha
- tirek sózder arqyly
6) Óleń qurastyrý
_______ _________ ________ aýlaǵa
___________ ______ _______ kóńildi
_____ _________ __________ ______ (slaıd)
____________ ______________ órildi
7) Keıipkerlerge minezdeme berý.
8) Shyǵarma boıynsha sýret salǵyzý, aýyzsha sýretteý, qıaldaý arqyly sýretteý.
9) Logıkalyq oılaýyn damytatyn oıyndar men berilgen tapsyrmalar sheshkizý (anagram sózjumbaq, rebýs, qurastyrmaly sýrettemeler).
10) Tirek syzbalar.
Oqýshyǵa qaı pán bolsyn sabaqty túsindirgende tirek syzba paıdalaný tıimdi dep oılaımyn. Sebebi ol oqýshynyń oıyn júıeli jetkizýge úıretedi.
Matematıka sabaqtarynda sanamaqtardyń róli zor.
Oqýshylardy matematıka sabaqtarynda sheshendikke baýlý maqsatynda halqymyzdyń aıtys ónerine oraı «Aıtys» oıynyn ótkizýge bolady. Bir oqýshy san aıtady, ekinshi oqýshy onyń aıtqan sanyna uqsaıtyn sóz tirkesin aıtyp jaýap qaıtarady.
Mysaly: 1- oqýshy: Bir
2 - oqýshy: Synypqa tez kir.
1 - oqýshy: Eki
2 - oqýshy: Serikpen kúresýge beki
1 - oqýshy: Úsh
2 - oqýshy: Menimen jarysqa tús.
Osyndaı jumystardy únemi júrgizý oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlýǵa, shákirt boıyndaǵy qabilet kózin ashyp, tilin baıytýǵa, qıalyn ushtaýǵa óz betinshe izdeýge zor áserin tıgizedi.
Sabaqtan tys ýaqytta oqýshylardyń shyǵarmashylyǵyn damytý úshin ártúrli kezdesýlerden, saıahattardan, jýrnaldaryn, oqyǵandarynan alǵan áserlerin áńgimeleýge, shyǵarma retinde jazdyrýǵa bolady.
Qoryta kelgende:
Shyǵarmashylyq tapsyrmalardy oryndaýdan alynatyn nátıje: Jaýapkershiligi artady, qajet bolsa kózqarasyn ózgertedi, basqalardy tańdaı biledi, ózin-ózi baǵalaıdy, qarym-qatynas jasaýǵa úırenedi, óz oıyn tujyrymdap qorytyndy shyǵarady.
You Might Also Like
-
«Táýelsiz el tiregi, bilimdi urpaq» (tanymdyq saıys)
