InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: «Shtrıhtarmen jumys»
a) Bilimdilik: Dombyra oınaýda qoldanylatyn shtrıhtarmen tanystyrý, oınap kórsetý
á) damytýshylyq: oqýshynyń oryndaýshylyq sheberligin shyńdaý, estý, qabyldaý qasıetterin damytý. Shyǵarmalarda kezdesetin shtrıhtardy tabý, oqýshynyń tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn jáne meńgerý qabiletin damytý.
b) tárbıelik: shyǵarmany ásemdeýge, árleýge jáne mýzykany qurmetteı bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshynyń sabaqqa ázirligin tekserý, nazaryn sabaqqa aýdarý.

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý: a) G - dur gammasy
b) «Bala naz»
İİİ. Aktýaldaý: Dombyranyń negizgi oınaý tásilderin meńgergen talapker óz oryndaýshylyq sheberligin odan ári jetildire túsý úshin kúrdelirek ádis – amaldardy, erekshelikterdi úırený qajet.

Mýzykalyq shyǵarmany oryndaýdaǵy jyldamdyq qarqyny ekpin dep atalady. Árbir shyǵarmanyń notasynyń basynda onyń ekpini kórsetiledi. Ekpini jaı, ortasha, jyldam bolyp negizgi úsh topqa bólinedi. Dınamıka dybys kúshin azaıtý nemese arttyrý dárejesi. Shyǵarmanyń mazmuny men tabıǵı bolmysy, oryndaýshynyń erekshelikterimen dybysty kúsheıtý nemese azaıtý dárejesi dınamıka belgileri arqyly kórsetiledi. Dınamıkalyq belgiler oryndaý maǵynasyn bildiretin ıtalán sózderiniń bas árpimen belgilenedi.

İV. Jańa sabaq: Dybys shyǵarý tásilderi shtrıh dep atalady. Shtrıhtyń túrleri: pıssıkato, tremolo, qos tremolo. Mine, búgin osy shtrıhtarǵa toqtalamyz. Oń qoldaǵy pıssıkato shtrıhy. Shyǵarmalarda oń qol saýsaqtarymen ishekti shertip qaǵý pıssıkato shtrıhy dep atalady. Ol eki ádispen oryndalady.
1. Bas barmaqpen tómen qaraı oryndaý ( ). Mysaly: 1 – jattyǵý
2. Suq saýsaqpen tómen jáne joǵary qaraı oryndaý ( nemese ) Mysaly: 2 – jattyǵý

Tremolo shtrıhy
Tremolo – bir nemese birneshe dybystyń óte jıi qaıtalanýy. Ol dybysty uzaq ustap turý úshin nemese áýendi árleý úshin qoldanylady. Dombyrada tremolo shtrıhy túrli ádispen oryndalǵanymen, negizinen onyń eki túri qoldanylady.
1. Jeke suq saýsaqpen oryndaý. Bul tremolony dombyranyń shanaq túbindegi túıme tusynan oń qol bilegimen qaýsyra ustap, alaqandy tómen qaratyp oryndaý kerek. Tremolo shtrıhyna ár ishekte jeke jattyqqan tıimdi. Mysaly, tremolo shtrıhyna sol isheginde jattyǵý.

Tremolo shtrıhyna ret isheginde jattyǵý.
2. Suq saýsaqpen barmaq arqyly oınalatyn tremololar qoldyń ár túrli qımyl – qozǵalysymen oryndalady. Máselen, tremolo shtrıhynyń birinshi túrinde qozǵalys saýsaqqa berilse ekinshisinde býynǵa beriledi.

Búgin biz Jaıaý Musanyń «Aq sısa» ánin úırenemiz.
HİH ǵasyrdyń aıaǵy men HH ǵasyrdyń alǵashqy jartysyndaǵy qazaq ónerinen eleýli oryn alatyn aty shýly daryn ıeleriniń biri – Jaıaý Musa. Baıjanuly Jaıaý Musa 1835 jyly búgingi Pavlodar oblysy, Baıanaýyl aýdanyna qarasty eldi mekende dúnıege kelip, 11929 jyly 94 jasynda qaıtys bolǵan. Onyń ánderi 1959 jyly jeke jınaq bolyp jaryq kórdi. Jaıaý Musanyń jurtqa keńinen tanylǵan ánderi: «Baıanaýyl», «Shormanovqa», «Kógershin», «Aq sısa».
Jaıaý Musa jasynan ónerimen tanylyp, elge tanymal bolǵan. Óziniń azan shaqyryp qoıǵan aty – Musa, aýyl arasynda jaıaý aralap taǵdyr taýqymetin kórgendikten Jaıaý atanyp ketken. Onyń sebebin aqyn «Aq sısa» áninde
Aq sısa, qyzyl sısa, sısa, sısa
Qalmaıdy kimder jaıaý zorlyq qylsa
Shormannyń Mustafasy atymdy alyp,
Atandym sol sebepten Jaıaý Musa, - dep baıandaǵan.
Shyǵarmany oryndap kórsetý.
Aq sısa shyǵarmasy G – dur tonaldiginde jazylǵan ólshemi 2/4.

V. Damytý: Aq sısa shyǵarmasyn taldaý. Taktmen jumys jasaý.
Vİ. Sergitý sáti: «Oılan tap» oıyny. Mýzykalyq saýatyn shyńdaý.
Dybys uzaqtyǵymen dınamıkalyq belgilerdi kartochkalar arqyly kórsetý.

Vİİ. Bekitý:
- Shtrıh degenimiz ne?
- Shtrıhtyń qandaı túrleri bar?
- Aq sısa shyǵarmasynda qandaı shtrıhtar kezdesedi?
- Pıssıkato shtrıhy degenimiz ne№
- Jaıaý Musa qaı jyly dúnıege keldi?
Vİİİ. Qorytyndylaý:
Búgin biz shtrıhtyń túrlerin, olardyń qalaı oryndalatynyn úırendik. Endi shyǵarmany oryndaǵan kezde shtrıhtardy paıdalanyp, shyǵarmany ásemdeı, árleı
bilýimiz kerek. Mýzykanyń jan dúnıeni tebirentetin úni adamǵa qaıǵy ústinde de, qýanyshynda da,
demalys ýaqytynda da, eńbek pen turmysta da kóńil serigi bolady. Adam óz tirshiligin ǵana emes, sonymen birge ańsaǵan armanyn da, kóńil túkpirindegi úmitin de mýzyka arqyly bildirip otyrǵan. Sondyqtan biz mýzykany qasterleı bilýimiz kerek.

İH. Úıge tapsyrma: «Aq sısa» shyǵarmasyn berilgen jerge deıin nota boıynsha oınaý.
H. Baǵalaý: Jaqsy. Óte jaqsy