InfoHub Logo

Qazan tóńkerisine deıin Qazaqstannan, onyń ishinde shalǵaı jatqan Mańǵystaý topyraǵynan da qajyǵa barǵandar az bolmaǵan. Solardyń biri — Mańǵystaýlyq Qanybekuly Baıqul qajy. Adaı rýynyń Qarash taıpasynan shyqqan Baıqul 1853 jyly Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdanynda, Aqtóbe oblysymen shektesken Yrǵyzbaı degen óńirde dúnıege kelip, 1908 jyly osy mańda, dálirek aıtsaq, Beıneý aýdanyna qarasty Aqshaǵyl - Qarabulaq deıtin jerde dúnıe salǵan. Balalyq shaǵy Jem aqqan ańǵarlarynda ótedi. Baıqul jas kezinen pysyq, aýyl balalarynyń aldy, oqýǵa qumar, yntaly bolady. Alǵashqy saýatyn 7-8 jasynda «Qaınar» degen jerde ornalasqan Qashaq uly Dosjan hazirettiń medresesinen alady. Aldıar Ishannyń aldyn kórgen, Abdýlla Hazirettermen qatar ómir súrgen. Munymen qanaǵattanbaı, sol kezde bilim ortasy bolǵan Hıýa qalasyndaǵy Kókiltash medresesine oqytyp, 7-8 jyl osy orynda bilim nárimen sýsyndaıdy. Baıqul Qarash rýynan Esbolaı aýylynan taraǵan. Sol Esbolaıdan 6 bala bolǵan. Sonyń biri — Qanybek.

Qanybekten Baıqul jáne Dáýletaly degen eki ul bolǵan. Dáýletaly erte ólip, odan tuqym qalmaǵan. Baıqul eki áıel alǵan. Sol eki áıelden Andarbaı, Ábýtaı, Qoshmaǵambet, Ábdýalı atty tórt bala ósip-órbigen. Aıdarbaıdan Saparbaı, (1896-1942) jáne Sámıǵulla (1906-1983) atty eki eki ul bolǵan. Saparbaıdan Saǵynbaı, Tájik atty eki ul bolǵan. Ol balalar Uly Otan soǵysy kezinde erlikpen qaza boldy. Sámıǵulladan (áıeli Bópehan) Baljan jáne Sánen atty eki qyz, Dáribaı, Kenjebaı, Oljabaı atty úsh ul boldy. Bári de joǵary bilim aldy. Sámıǵulla 1945-1983 jylǵa deıin Jambyl atyndaǵy fılarmonıada dombyrashy qyzmetin atqardy. Eńbegi eskerilip, oǵan «Qazaqstan mádenıetine eńbegi sińgen qaıratker» degen qurmetti ataq berildi. Ábýtaı kóp oqyp, molda bolǵan. Odan Sadyq, Buqarbaı degen eki ul týǵan. Sadyqtan Quralhan, Eltaı, Nurlan atty úsh ul bar. Olar Aqtaý jáne Jańa Ózen qalalarynda turady. Qoshmaǵambetten Anıat (1921-1994) tuqymdary bar, Ábımolda, Ábdýáli degender Aqtóbe oblysynyń Baıǵanın aýdanyna qarasty Jarly stansıasynda turady. Tórt balasynan da urpaq qalǵan. Olar Qazaqstannyń ár jerinde ómir súrýde. Aıta ketetin bir jaıt, Saýyt Arabıasy, Medına qalasynda ashylǵanyna 60 jyldan asqan, osy kúnderi 20 myńdaı stýdentter oqıtyn Medına Islam ýnıversıteti bar. Osy ýnıversıtetti Adaı rýynan alǵashqy bolyp támamdaǵan – Eskeldi Ápjat. Biraq, Ábjat aǵamyz oqýǵa Iran, Islam respýblıkasynan barǵan. Osy ýnıverstetti Qazaqstandaǵy Adaı rýynan alǵashqy bolyp támamdaǵan – Baıqul atamyzdyń urpaǵy – Andarbaı Serjan. Baıqul qajynyń aǵartýshylyq qyzmeti áli tolyq zerttelip bolǵan emes. Mundaı muralar kezinde áli de zerdelener degen úmittemin. (3-280-284-bet) 

Osy kúnge deıin Quran Kárimdi bineshe adamdar óziniń bilim deńgeıinde qazaqshaǵa aýdaryp, túsinik bergen. Solardyń biri 5 adamnan turatyn top: A. Ahmet, S. Andarbaı, Q. Qydyráli, b. Amandyq, Q. Ábdiǵaffar. 2013 jyly «Dáýir» baspasynan quran Kárim, maǵynalary men túsindirmelerin aýdarmasy atty kitaby jaryq kórgen. Adaı rýynan shyqqan tuńǵysh Quran aýdarmashy, osy toptyń múshesi Baıqul atamyzdyń urpaǵy – Andarbaı Serjan. (5-776-bet).     

Baıqul qajy ǵumyryn din-ıslamǵa, ustazdyqqa arnaý maqsatynda, «Aqshaǵyl-Qarabulaq» óńiri dep atalǵan, osy kúni «Qulandy saı» atalatyn jerden áke qarjysy men dáýletine meshit-medrese saldyrtady. Aqysyz, pulsyz tegin oqytyp, aǵartýshylyq qyzmetin jalǵastyrady. Ákesi – Qanybek óte kúıli, Sahı myrza atanǵan. Elge ıgiligi tıgen asa qadirli adam bolǵan. Hıýa qalasynda oqyp júrgen kezde, áke qarjysyn paıdalanyp, parasattylyq pen halqynyń bolashaǵyn oılaǵan Baıqul atamyz kóptegen qundy kitaptar jınaqtaǵan. Kitaptardyń kóptigi sonshalyq, birneshe arbaǵa júk bolatyndaı bolǵan. Osy meshitti ashqan soń, Jemeneı rýynyń ishindegi kóshke Aıtqul Haziret degen kisini joǵarǵy Jyloı jaqtan aldyrtyp, osy meshitke ımam qyldy.  Baıqul saldyrǵan bala oqytqan  meshit orny kúni búginge deıin saqtalǵan. Dese de, 1927-1928 jyldardaǵy jaǵdaılarǵa baılanysty, halyq túgel qonys aýdarýymen, meshit qaraýsyz, tabıǵat dúleı kúshterine tózbeı qulap, meshit kómilip, irgetasy ǵana saqtalǵan. Shyndyǵynda, meshit orny ótken ǵasyrdaǵy qazaqtyń mádenı oryndarynyń biri bolǵanyna eshkim shúbá keltirmeıdi. Mine, osyndaı tarıhı, mádenı oryndar Mańǵystaý óńirinde de az emes. Biraq bularǵa jetkilikti kóńil bólip jatqan azamattar sany az. Mundaı tarıhı jáne mádenı oryndarǵa jetkilikti mádenıet bólimderi kóńil bólse durys bolar edi. Osy oqý ornynan eki júzdeı shákirt bilim nárimen sýsyndalyp ósti. Mundaı meshit orny buryn-sońdy oryn almaǵan. Qazaq halqy buryn-sońdy mundaı kirpishten salynǵan ǵımaratta emes, kıiz úıde turǵany barshamyzǵa málim emes pe?

Baıqul medresesin bitirip shyqqandardyń qatarynda shejireshi halyq aqyny, búkil Orta Azıaǵa tanymal – Ybyraıym Qulbaıuly óz jazbalarynda jeti jasynda osy medresede oqyp, saýatyn ashqanyn baıandaıdy. 1968 jyly Orta Azıa dinı basqarmasyna Aýǵanystannan kelgen delıgasıa quramynda bolǵan - Maýǵanı Saıf Muhammed Qarash Ybyraıymǵa Qazaqstandaǵy eń bilimdi Ahýn(ahýnd- oqymysty, ustaz) dep baǵa bergen kórinedi. Osy derekter Ahýnnyń joǵary deńgeıde oqyǵanyn rastaıdy. Ár aýyldyń,  ár rýdyń meshiti de bolǵan osy – Baıqul qajy meshiti dep rastaıdy. Osy oqıǵanyń kýási, Beıneý aýylynyń turǵyny – Qaldybek Kenjebekov. Bul kisiden taraǵan urpaqtary osy keshendi kórýge asyq ekendigin málimdeıdi. Bizdiń qazaqta qajylyqqa barǵan adamdardyń ishinde eń alǵashqy quldy azat etken adam. Bir quldy azat etip, azattyq alyp bergen. Sondaı dinı, saýatty ǵulamalardan qajylyqqa barǵan eki adam bolǵan. Olar: Qanybekuly Baıqul qajy jáne Dáneker qajy. Bul kisi de Qarash rýynan shyqqan, Kókjardyń túrmesinde atylyp, ólim jazasyna kesilgen. Baıqul qajymen tyǵyz qarym-qatynasta bolǵan. Ybyraı ahýn óz eńbeginde jeti jasynda jetim qalyp, Qarash Baıqul medresesinde oqyp, saýatyn ashqanyn, tálim-tárbıe alǵanyn sóz etedi. Ahýn atamyzdyń artynda qalǵan mol muralarymyzdyń biri – kórkem jyrmen órnektelgen shejire, baıany sebep. Árbir rýǵa jeke toqtalyp, zamanynda kóptiń yqylasyna bólengen kórnekti tulǵalardy keler urpaq jadyna qaldyrýǵa áreket etken eńbektiń qundylyǵy da osynda. Tasqa basylyp shyqpasa da kákelerimiz «Ybekem bylaı degen»-, dep otyryp, úzik-úzik jyrlardy taqpaqtap jatqa aıtatyny bala sanamyzda qalyp qoıypty. «4-4,5-better).

El arasyndaǵy belgili qarash Turǵanbaı, shońaı  Shaıqy ahýn, shegem Qaıyrmuhanbet (Qaıyrsha) t. b. Hıýada oqyp, dinı joǵary bilim alǵandar sol Baıqul qajynyń shákirtteri, sonyń medresesinde  saýatyn ashyp, bilim alǵandar ekendiginde Ybyraı aqun atap kórsetedi. Shegem Qaıyrsha ahýn bilimi jetilgesin Kóleńkeli Jeltaýdyń «Aqketik» degen jerinde medrese ashyp, bala oqytqan. Qaıyrsha ahýn 5 jyl oqysań basqa jerde 15 jyl oqyǵanǵa tatıdy degen sóz qalǵan. (1-5-bet)

Musylmannyń bes paryzynyń biri — qasıetti Mekke shaharyna baryp, qajylyq jasaý XIX ǵasyrdan bastap qoldanyldy. Osylaı balalardy oqytyp júrgende,áne-mine degenshe jas shamasy 40-45ke de jetip qalady. Sodan soń qajylyqqa sapar shegedi. Qajylyqqa baryp, qajy ataǵyn emdenip keledi. Tarıh qoınaýynan belgili bolǵandaryndaı, 1876 jyly Qunanbaı qajy bastaǵan 120 adam solardyń alǵashqylary edi. Bul tarıhı derekterde anyq kórsetilgen, ol jóninde maǵlumattar barshylyq. Solardyń orta,  uly júzden otyzy barǵan. Basqaryp barǵan Abaıdyń ákesi - Qunanbaı. Al Kishi júzdiń alty álimi, jetirý, on eki ata baıulynan 90 adam barǵan. Kishi júzdi basqaryp barǵan tobyn Dosheke Haziret, álim Núrpeke Haziret eken degen joramal bar. Bunyń durys ta bolýy da múmkin. Óıtkeni bul eki kisiniń ekeýi de halyqqa belgili adamdar. Endi tarıhı derekterge júgineıik. Máshhúr Júsip Kópeıulynyń «Qazaq shejiresi» atty eńbeginen birsypyra  dálelder keltireıik. Qazaq munan buryn búıtip bas qosyp qajyǵa barmaǵan eken. Ol kezde Mekke bastyǵyn Shárip, Mádına bastyǵyn Shaıqy deıdi eken. Olar bas qosyp, sonda «sizder qaı el bolmasyz?»,-  dep surady. Sonda bas qajy Qunanbaı eken. Ol: - «Biz qazaq degen jurt bolamyz» –dep jaýap bergen. Olar qazaq degen jurt bolady eken – aý,- dep ań-tań qalypty. Tarıhty aqtaryp, shejire qaratypty, taba almapty. Bir buryl basty sóılepti (Bizdershe bul ákim Nurpeke Hasiret bolýy yqtımal)

- «Bul tarıh tabylsa Baǵdat Sháripte Imam Aǵzam  kitaphanasy degen úı bar. Jaý talamaǵan, eshqaıda shashylyp bytyramaǵan, tabylsa sonan tabylady» - degen. Baǵdat Sháripke jolyna mingizip kisi jiberipti. Bular óz ortasynan kishi júz Dosjan halıfti jiberipti. Barǵan kisiler:

- «Tabyldy, Qazaq degen jurt Ánes sahabadan ósip-ónip, órbigen eken» - dep nusqa kóshirip alyp kelipti. Budan soń bul 120 kisi ortasynan  qarjy shyǵaryp «Qazaq taqıasy» degen úı saldyryp, alǵash Qunanbaı atyna jazdyrǵan. . . Bul kúnde ol  úı Dosjan halıf atyna jazylypty. Qazirgi tańda keıbir el aýzyndaǵy ańyzdarǵa qaraǵanda Baıqul qajy sol dáýirde kóppen birge qajyǵa barypty. (2-11-12-better)

Dosjan Qoshaquly tarıhta bolǵan. Jeti rýdyń tabyn taıpasynan shyqqan. Ult tutastyǵy men din tazalyǵy jolyna búkilǵumyryn arnaǵan ustaz, haziret, shejire jınaýshy, qurylysshy, eginshi Qoshaquly Dosjan qajy – din tarıhynda jarqyn esimi qalǵan ardaqty tulǵalardyń biri. Súıegi Aqtóbe oblysynyń Temir aýdany, Shubarqudyq aýylynan 5 shaqyrym ońtústikte. Meshittiń uzyndyǵy shamamen 28 metr, eni 11 metr, bıiktigi 5 metr shamasynda. Meshittiń 6 bólmesi bar, terezeleri adam boıynan uzyn. Bólme ishinde eshqandaı tireý joq. Terezesinde de bir qıyq beldik joq, kúmbez buranda túrinde jasalǵan. Kúmbez ústinde aıshyq turǵan, meshit ishi oıý-órnektermen áshekeılengen, kúmbezden túsken jaryq barlyq naqyshtaryn nurlandyryp turady.  Meshit janyna kóshpeli qazaqtar qonystanyp, qazirgi Shubarqudyq ólkesinde alǵashqy otyryqshy qonys paıda bolǵan. 2015 jyly hazirettiń 200 jyldyǵy Aqtóbe oblysynda keń kólemde atalyp ótti. Qazir Aqtóbe qalasynda Dosjan haziret atynda kóshe bar.

Baıqul qajyǵa ekinshi ret 22 jyldan soń, 1896 jyl barypty. Anasyn Mańǵystaýdan aq sútin aqtaımyn dep arqalap, Mekkege barǵan eken degen sóz bar. Sonda pirinen: Men anamdy sonaý Mańǵystaýdan arqalap ákeldim. Ol kisiniń  aq sútin aqtadym ba dep suraǵanda:

- «Aqtaǵan joqsyń, tek alǵashqy týǵan  kúngi sútin ǵana aqtadyń, ana sútin aqtaý degen ońaı emes. Tek qana «keshtim» dese ǵana aqtalady»,-dep jaýap bergen eken.

Jalpy Beıneý aýdany qasıetti, kıeli oryndardan kemde emes. Kıeli Pir Beket atanyń jer asty meshitinen bastap, Sam qumynyń qoınaýynda, Jetiqaqtyń jerinde, Qaınardyń ańǵarynda 40-tan astam meshitter bolǵan desedi. Solardyń biri-Baıqul qajy meshiti. Aǵymdaǵy jyldyń jaz aılarynda Beıneýden 20 metr qashyqtyqtaǵy, halyq qosyp Aqshaǵyl-Qarabulaq dese jergilikti halyq meshit-saı dep aıtatyn jerdi zertteýge kóshtik. Qarabulaq- Aqshaǵyl jerinde  qalyń el turmaǵan jerge baryp zıarattap, zerttedik. Shamamen on bir úı bolǵan desedi. Bul jer tek dinı keshen retinde ǵana  tanylǵan. Onyń quramynda: eski meshit orny, Baıqul medresesi orny, ustazdardyń úı-jaıy, zikihanalar bolǵan des-ti. Saz balshyqtan soǵylǵan qurylystardyń kópshiligi tabıǵattyń dúleı kúshterine tózbeı qulap, irgetasy ǵana saqtalǵan. Medreseniń qalpyna keltirý jumysyna tikeleı qatysy bar adamdardyń biri ólkege tanymal restavrator qyrdyń ústindegi ádemi eskertkishterdiń biri – Omar Tur kúmbezin qaıta qalpyna keltirgen sheber -  Turlan Esqýatuly, iske tikeleı muryndyq bolǵan - Ybyraıym Qulbaıuly, kıeli Pir Beket ata meshitin zertteýde orasan zor úles qosqan- Bazarbaı Esenbaıuly 3 aıda jumysty támámdáıdi. 80-jyldary osy jerden qulpytasy tabylyp zerttelgen. Óziniń qara tasyna qaıta tiktelgen eskertkish, jádiger qaıta qalpyna keldi. [4]       

Bul úlken eńbek pen tabandylyqty, qyrýar qarjyny talap etetin dúnıe dep bilemin. Osy eskertkishti qalpyna keltirýge at salysqan Turlan Esqýatuly bir sózinde: «Súıdetbaıuly Ybyraıym aǵamyz, Sársen qajy uly Isataı inimiz jáne de men Esqýat uly Turlan osy jumysty birge bastadyq. Shamasy, biz ekinshi mamyrda osynda kelip, baıaǵy atalardyń joryǵymen, malymyzdy shaldyq. Allanyń rızashylyǵy bolsyn dep osy atamyzdyń qurmetine osy jumysty lezde bastap kettik. Basynda aıtqan kezde bul meshit keıbir derekter boıynsha 150 jyl, keıbir derekter boıynsha 200 jyl shamasynda Baıqul qajyǵa saldyrtyp, oqytyp ári qaraı jibergen deıdi. Sodan osy úsheýimiz aqyldasa kele, bizdiń bastaýymyzben jumys qarqyndy damydy. Eki qosshy, Bes qaladan bir top bala shaqyryp, qolynyń ebi bar jigittermen jumysty bastadyq. Osyny bastar aldynda aldymen tazalaý jumystary júrgizildi. Osy kezde kúmbezi bar degen áńgime shyqty. Ybyraıym aǵa neshe kúmbez bolýy kerek degende Alla Taǵala aýzyma bes kúmbez degen sóz saldy. Kúmbez tastan emes, saz balshyqtan jasalǵan bop shyqty. Aǵam bastaýshy, inim qarajatty tóleýshi, men basqarýshy. Alla Taǵalanyń qalaýymen qurylys aıaqtaldy. Qurylys materıaldaryn ákelip berýde Qaırat baýyrym kómektesti»,-deıdi. Bul kisiler aldyǵa qoıǵan maqsatyn osy dep sanap, mindetteri boıynsha qıyn bolsa da, óz tasyn ashyp alyp, ǵımarattyń burynǵy kúıin qaıta jańǵyrtý. Bul qalpyna keltirýde jumysty dál burynǵysha támamdady. Topyraqqa kómilgen meshitti tolyqtaı arshyǵanda belgili bolǵany: meshit 3 bólmeden turady, aldyna japsyrylyp aýyz úı salynǵan. Oń jaq bólme jáne sol jaq bólme eni 7 kez, kóldeneńi 7 kez ıaǵnı, 7h7,432h432sm. Ortada úlken namaz oqıtyn bólme eni 7 kez, uzyndyǵy 2h7 kez, ıaǵnı 432h864 sm. Bólmelerdiń bıiktigi 4 kez, ıaǵnı 248 sm. Sol jaqtaǵy bólme áıelder namaz oqý úshin arnalǵan. Ortadaǵy bólmede 3 kúmbez, 2 jaqtaǵy bólmelerde bir-birden kúmbez bolǵan. Ár kúmbezdiń tómengi shetterinen 4 jerinen aǵash dińgekpen tireýish berilgen. Tireýishterdiń ár biriniń astyna, edenge jalpaq tas tóselgen. Meshittiń tóbesi, kúmbezderi tolyqtaı saz balshyqtan quıylǵan,kirpishtermen jabylǵan. Aýyz úıdiń eni 3 kez, ıa,nı 186 sm, uzyndyǵy 30 kez, ıaǵnı 1860 sm. Meshittiń syrtqy ólshemi uzyndyǵy 33 kez, ıaǵnı 2046 sm, eni 864 sm. Kórip otyrǵandaryńyzdaı osy ólshemder 4-tórt tarap, 7-qasıetti san, 30-oraza, 33-tasbıh bolyp kelgen. Meshittiń aınalasyna ustazdar men shákirtterge arnalyp, tastan on úı salynǵan. Meshittiń kirer aýzyna esigin qaratyp salynǵan úı Baıqul atamyzdyń úıi bolsa kerek. Ár úıde 5-6 adamnan desek, 50-60 adam ómir súrgen, ıaǵnı 50 balaǵa deıin shákirt oqyǵan, bul qys kúnderi. Ústirttiń ústinde Balaketkenniń túleıin, Qaratúleıdi, Shólqumdy, Samnyń qumyn, Mataıdyń qumyn qystaǵan kóshpendi qalyń Adaı jazǵytury sý jaǵalap, ný jaǵalap Bıirsijem, Saǵyz ózenderin, arysy Qobda, Oıyl ózenderin jaǵalap, jaılaýǵa shyǵatyn bolǵan. Jaılaýǵa kóship bara jatyp, jol boıyndaǵy Baıqulqajy atamyzdyń medresesine árip tanysyn, tilin syndyrsyn dep balalaryn qaldyratyn bolǵan. Baıqulqajy atamyzdyń medresesi óz zamanyna saı, úlken oqý orny bolǵan. Medrese ornalasqan jerdiń jalpy kólemi 3 gektardaı. Óıtkeni buryn degen sóz onyń ishinde sińgen rýhtary bar. Mánisi ketpes úshin ózen-kóldiń tasynan emes, óz tasynan kóterdik desti. Bul qalpyna keltirýde kómektesken, Beket Ata meshitin zertteýde eleýli eńbek sińirgen – Bazarbaı aǵaı da qatysty. Zikir aıtyp, alǵashqy  qadir túnin osynda ótkizedi. Meshit orny 2017 jyly qyrkúıek aıynyń 15-16 juldyzynda qaıta qalpyna keltirilip, qarashtar jıylyp as berip, duǵa baǵyshtalyp, jer-terme aıtyldy. Jergilikti azamattardyń arqasynda   4 bólmeli, tóbesinde 5 kúmbezi bar qundy jádiger qalpyna keldi.

As bergen túni as ázirleıtin áıel uıyqtap qalǵan edi. Túsinen shoshyp oıanady. Ne bolyp qaldy?-degenimizde myna salynyp jatqan meshittiń kúmbezinen eki aıdahar, qanaty bar jylan tur eken. Úlkeni ústinde, kishisi astynda deıdi. Úlkeni tóbege qarap yzyldaıdy. Yzǵarly sesten shoshyp oıandym deıdi. Ol tústi jaqsylyqqa joryǵan. Sopylyqta bul aıdahar - rýhanı belgi. Buny bylaı joryǵan – eń úlken jol – Qanybektiń joly. Óıtkeni ony myna jyralardan-aq baıqaýǵa bolady. Qanybek te meshit saldyrǵan. Ol osy meshittiń tóńireginde.

Baıqulqajy nesimen erekshelenedi? Birinshiden, bala oqytqany bolsa, ekinshiden, Mekkege baryp, qazaqtyń kim ekenin tanytqan. Osylaı meshit salýǵa jer bólinedi. Mekkeden de, Medınadan da jer bólinip, Taqıa deıtin meshitter de salynǵan.  

Saı boıy bulaq sýyna mol qoınaý ekeni kórinip tur. Kezine malyna qolaıly dóńniń úsitnen Mańǵystaý men qyr ústine aty shyqqan qudyqshy Beıneýbaı Baıquldyń suranysy boıynsha shyńyraý qudyǵy qazylyp bergen. Meshit saıǵa barǵan saparymyzda Atyraý, Qulsary betten kóptegen zıratshylar kelip, Baıqul qajy medresesiniń qurylýyna qol kómekterin kórsetip jáne qajynyń rýhyna osy jerden as berdi.

Zertteý kezinde ǵımarattyń ishinen balalardyń asyqtary, qurylys quraldary shyqty. Atyraý óńirinen kelgen murajaı isiniń qyzmetkeri tabylǵan dúnıelerdi murajaıǵa qoıamyn dep aıtqan. Ókinishke oraı, ýaqytynda habar alyspaǵandyqtan tabylǵan jádigerlerdi joǵalyp ketpes úshin meshittiń artqy jaǵyna kómedi. Aýmaǵynyń keńdiginen kómgen ornyn taba almaı otyr. Bolashaqta el azamattary tabylǵan quraldardy jádiger retinde murajaıǵa saqtaımyz dep otyr.          

Baıqul Qanybekuly barlyq ómir jolyn ımandyqqa, ar tazalyqqa saqtaýǵa  úndegendeı. Bizdiń babalarymyzdyń qadir-qasıetterin búginge urpaqqa úlken ónege etken mundaı atalarymyz joqtyń qasy desek artyq aıtpaǵanymyz. Olardyń artynda qalǵan osy meshit úıi sıaqty muralardy jóndeý, qalpyna keltirý, saqtaý- jaýapty qyzmetterdiń biri jáne kez kelgen adam jasap ketetin biryńǵaı is emes. Baıqulqajy nesimen erekshelenedi? Birinshiden, bala oqytqany bolsa, ekinshiden, Mekkege baryp, qazaqtyń kim ekenin tanytqan. Osylaı meshit salýǵa jer bólinedi. Mekkeden de, Medınadan da jer bólinip, Taqıa deıtin meshitter de salynǵan.

Baıqul qajy ataǵa Berekeli Beıneýden kóshe ataǵy da berildi. Zertteý barysynda nysannan tineýhana, shyńyraý, bulaq, toǵyz qumalaq, qaıta qalpyna keltirilgen qorymy, meshiti, boıalǵan asyqtar men qurylys quraldardy tabyldy. Medreseniń qasyndaǵy jardyń baýyrynda tórt bulaq bar, bir bulaqtan sý aǵyp tur, úsh bulaq kómilip qalǵan. Arshysa bulaqtyń kózin ashýǵa bolady. Bulaqtardyń sýy ishýge jaramdy. Onymen qoımaı, shıpalyq qasıetke ıe. Zırattaý kezinde Atyraý qalasynyń turǵyndary arnaıy bulaq sýy úshin kelgenine kýá boldyq. Eń alǵashqy tasqa qashalyp jasalynǵan toǵyzqumalaqtyń alǵashqy nusqasyn keziktirdik.

«Qyzyl tilim sóılep baq,
Alla bergen sanadan
Arǵy shegi saǵadan
Ata men babadan
Tyńdaýshylar tabylsa,
İni menen aǵadan 
Kónerip qalǵan shejire
Biz óńdedik jańadan»,- 
dep ótken tarıhı derekterdi, mádenı muralardy zerttep bilýdiń óte qajet ekendigin eske salamyz.

Saıynova  Z.

---