InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan oblysy
Arys aýdany
M. Shahanov atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi Polatova Aınur Múslimbekqyzy

Sabaqtyń taqyryby: Belgisizdik esimdiginiń túrlenýi.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylardyń esimdiktiń túrleri men belgisizdik esimdiginiń túrlenýi týraly lıngvısıkalyq bilimderin jattyǵý jumystary arqyly bekitý.
2. Tárbıelik: Oqýshylardy adamgershilikke, izgilikke baýlý, ana tildi ardaqtaýǵa tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: Oqýshylardyń gramatıkalyq taldaý jasaý daǵdylaryn damytý, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, túsindirý.
Sabaqtyń kórnekiligi: taqyrypqa baılanysty úlestirmeler
Pánaralyq baılanys: qazaq ádebıeti

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý
II. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. Ózdik esimdikteriniń túrlenýi.
2. Tapsyrma. « Sezimsiz ómir súrýge bola ma?» degen taqyrypta shaǵyn oıtolǵaý jazyńdar.

III. Jańa taqyrypty túsindirý:
1. Taqtaǵa jazylǵan sóılemder arqyly túsindirý.
1. Bireýler úıiniń ornyn ólshep, bireýler qazyp úlgerip, qaısybireýleri qalqıtyp ta alǵan.
2. Bireýdiń kisisi ólse, qaraly ol...
3. Keıbireýge taıaǵym tıip te ketti bartyldap.
4. Ásempaz bolma árnege.
Oqýshylarǵa lıngvısıkalyq bilim berý.
Bireý, keıbireý, qaısybireý, birdeme, árne, kimde - kim, áldekim, áldene tárizdi belgisizdik esimdikteri zat esim ornyna jumsalady. Olar kóptik, táýeldik, septik jalǵaýlarynda jumsalyp, sóılemde ataý septikte turyp bastaýysh, barys, tabys, jatys, shyǵys, kómektes septikterde turyp tolyqtaýysh, ilik septikte turyp anyqtaýysh qyzmetterin atqarady.
Mysaly:
Bireýler úıiniń ornyn ólshep, bireýler qazyp úlgerip, qaısybireýleri qalqıtyp ta alǵan. (Ǵ. Must.) Bireýdiń kisisi ólse, qaraly ol..... Keıbireýge taıaǵym tıip te ketti bartyldap. Ásempaz bolma árnege. (Abaı) Berilgen sóılemderde bireýler degen kóptik jalǵaýynda jáne ataý septikte turyp, kim? degen suraqqa jaýap berip, qaısybireýleri degen kóptik, táýeldik jáne ataý septikte turyp, kim? degen suraqqa jaýap berip, bastaýysh bolyp tur. Bireýdiń degen belgisizdik esimdigi ilik septikte turyp, kimniń? degen suraqqa jaýap berip, anyqtaýysh bolyp tur; keıbireýge, árnege degender barys septikte turyp, kimge? nege? degen suraqtarǵa jaýap berip, tolyqtaýysh bolyp tur.

IV. Jańa sabaqty bekitý.
Oqýlyqpen jumys.
106 - jattyǵý.
Tómendegi belgisizdik esimdikterin túrlendirip, sóılem qurańyzdar.
A. s. áldekim, birdeme, keıbireý
İ. s. áldekimniń, birdemeniń, keıbireýdiń.
B. s. áldekimge, birdemege, keıbireýge
T. s. áldekimdi, birdemeni, keıbireýdi.
J. s. áldekimde, birdemede, keıbireýde.
Sh. s. áldekimnen, birdemeden, keıbireýden
K. s. áldekimmen, birdememen, keıbireýmen.
108 - jattyǵý
Mánerlep oqyńyzdar. Sonan soń: 1) áńgimeni baıandaýshy kim jáne kim aıtyp turǵanyn neden baıqaǵanlaryńyzdy aıtyńyzdar. Áńgimege at qoıyńyzdar; 2) áńgimede ósimdikterdiń qaı túri kóbirek qoldanylǵanyn tabyńyzdar.

Úlestirme kartochkalar men jumys
№1. Berilgen belgisizdik esimdikterin paıdalanyp, sóılem qurańyz.
1. Bireý: ______________
2. Keıbir: _____________
3. Birneshe: ____________
4. Árbir: ______________
5. Árqashan: ___________
№2. Berilgen belgisizdik esimdikterdi táýeldeńiz.
árbir keıbireý árqaısy
Bizdiń ________ _________ _________
Senderdiń _______ _________ ______
Sizderdiń _______ _________ _______
Olardyń ________ _________ _______
№3. Berilgen belgisizdik esimdikterdi septeńiz.
Ataý: árkim bireý áldene
İlik: ________ ________ _______
Barys: ______ ________ _______
Tabys: ______ _________ ______
Jatys: ______ _________ ______
Shyǵys: ______ _________ ______
Kómektes._____ ________ _______
№4. Jaqshadaǵy sózderdi paıdalanyp, suraqqa jaýap berińiz.
1. Bul sózdi kimnen estidiń? (bireý)
2. Marat qashan erte turady? (árqashan)
3. Qandaı adamdar úziliste demalmaıdy? (keıbir)
4. Jumysqa qansha adam kelmedi? (birneshe)
5. Kim óziniń týǵan jerin jaqsy kóredi? (Árkim)
№5. Asty syzylǵan sózge suraq qoıyńyz.
1. Árbir adamnyń quqyǵy bar. ________
2. Árkim óz jumysyn isteıdi. ________
3. Ol árdaıym kóńildi júredi. ________
4. Biz birneshe kún demaldyq. ________
5. Jınalysqa keıbir qyzmetkerler kelmedi. ________

V. Úıge tapsyrma berý:
1. Belgisizdik esimdikteriniń túrlenýi. (65 - 67)
2. 107 - jattyǵý
Vİ. Baǵalaý.