InfoHub Logo

«Qyzylorda OPD EQQİQB tarapynan jarıalanǵan saıysyna» Ýrazovtar otbasynan
Qyzylorda oblysy, Qarmaqshy aýdany, Baıqońyr qalasy

Balany buzýǵa, túzeýge bolatyn bir shart - jas kúnde kórgen ónege.
J. Aımaýytov

Otbasy - shaǵyn memleket. Ár otbasynyń ózindik erejeleri, ustanymdary, qaǵıdalary bolady. Men úshin otbasy-qamqorlyqtyń, syılastyqtyń, meıirimdiliktiń Otany. Osyndaı shaǵyn memleketimizdiń tynyshtyǵyn saqtap, jas shybyqtaı ıilgen balalarymyzdyń dińgegi myqty bolýy úshin qandaı tárbıe berip júrmiz?

Qazaq halqy balanyń tárbıesine erte kezden-aq kóńil bólgen. Qyzdyń tárbıesine erekshe mán berip, «Qyzdy qyryq úıden tyıý» dese, er balany namysshyldyqqa, batyldyqqa tárbıelep, «Urandy eldiń-urpaǵy qaısar keledi» dep jigerlendirip otyrǵan. 

«Áke kórgen - oq jonar, Ana kórgen - ton pisher», Ákege qarap ul óser, anaǵa qarap qyz óser» degen halyq maqaldaryn halyq qalt aıtpaǵan ǵoı. Bala áke-sheshesiniń aıtqanyn emes, olardan kórgenin isteıtinin ata-babalarymyz sol zamanda ólshep, piship aıtqan. Otbasynyń jemisi- ul men qyz bolsa, sol balalardyń bolashaǵynyń jarqyn bolýy, baqytty bala bolyp ósýine birinshi kezekte, ata-ananyń balaǵa durys tárbıe berýiniń yqpaly. Besikte jatqan alty aılyq bala sóıleı almasa da, bizdiń júris-turysymyzǵa, sóılegenimizge qarap-aq, tárbıelene bastaıdy eken. Osy jerde bir mysal esime túsedi. «Alty jasar balasynyń tárbıesine áli kelmegen bir kisi danyshpanǵa balasyn qalaı tárbıeleý kerektigi týraly surapty. Sonda danyshpan: «Renjimeńiz, biraq siz, alty jylǵa keshiktińiz!» degen eken. Danyshpan qazaq halqynyń «Tárbıe- tal besikten» dep aıtýynyń syry osynda shyǵar. 

Biz, ata-analar, balalarymyzdyń salaýatty ómir súrip, bos ýaqyttaryn tıimdi paıdalanýlaryna jaǵdaı jasaı bilýimiz kerek. Sebebi, qazir úıirmelerdiń kópshiligi derlik, aqysyz, tegin úıretiledi. Bizdiń bala kezimizde mundaı úıirmeler joqtyń qasy boldy. Ózim turatyn óńirde tek, án-áýez mektebi, «Sheber qoldar» degen úıirme bolatyn. Ata-anamyz azannan keshke deıin jumysta. Bizdi qatystyrýǵa ýaqyttarynyń tapshy ekendigin bilip, ózimiz baryp, sol úıirmege jazylyp, ýaqytymyzdy bos ótkizbeýge tyrysatynbyz. «Sheber qoldar» úıirmesine qatysqanym- anamnyń qolynan tigin tigý, kıim toqý keledi, sony bala kezimnen kórip óskendigimnen bolar, al án-áýez mektebine 6 aı bolsa da, qatysqanym- ákemniń dombyra tartyp otyratyny kóz aldymda. Bul rette, balaǵa aıtqannan góri, kózben kórgen tárbıeniń zor ekendigin aıtqym keledi. Al, ishimdik ishilgen, esirtki tartylǵan otbasynan tárbıe alǵan balanyń psıhıkasynyń, ómirge kózqarasynyń buzylary anyq. Men, ustaz retinde, synybymdaǵy oqýshylaryma da esirtki, temeki shegý t.b. teris ádetterden boılaryn alys ustaý maqsatynda tárbıelik is-sharalar júrgizip otyramyn. Esirtkiniń zıany, onyń jas urpaqtyń bolashaǵyna balta shabatyndyǵyn túsindire kele, oqýshylarǵa ulttyq, rýhanı, otbasy qundylyqtaryn saqtaǵan jaǵdaıda ǵana Otanǵa adal qyzmet etetin urpaq tárbıelenetinin aıtyp túsindiremin.  Sebebi, balanyń ata-anadan keıingi tárbıeshisi, aqylshysy - ol ustazy.

Qudaı qosqan jarym da, ózim de, Allaǵa shúkir kópbalaly otbasynan shyqtyq. Ata-ananyń bergen tárbıesi balaǵa ómir boıy azyq bolary sózsiz. Ata-anamyzdan kórgen tárbıeni balalarymyzǵa beremiz. Desek te, ol zamandaǵy tárbıe bólek edi ǵoı, shirkin! Ákeniń qabaǵy men ananyń aqylymen tárbıelendik. Sonda, bizde bir ǵana maqsat boldy: ata-ananyń aq úmitin aqtaý! Al, qazirgi jahandaný zamanda balanyń tárbıesi úlken mán berýdi qajet etedi. Balalarymyzdyń tárbıesine joldasym ekeýmiz birge kóńil bólemiz. Qyzym sýret mektebine qatysyp, shyǵarmashylyq qabiletin shyńdap júrse, úlken ulym án-áýez mektebiniń dombyra synybyna qatysyp, qazaq kúılerin shertip, oblystyq, respýblıkalyq baıqaýlardyń júldegeri atanyp júr. Kishi ulymyz ermeksazdan ár túrli múltfılmderdegi keıipkerlerdiń músinin aınytpaı jasaıdy. Balalarymyzdyń bos ýaqyttaryn tıimdi ótkizýlerine jaǵdaı jasaýǵa tyrysýdamyz. Sebebi, qashyqtyqtan oqýdyń negizgi quraly- uıaly telefon ekeni anyq. 

Jastardyń ǵalamtorǵa táýeldiligin ǵasyr derti desek te bolatyn shyǵar. Kez kelgen nársege úıde otyryp, ońaı qol jetkizetin jas býyn salaýatty ómir saltyn saqtap, sport, óner-bilimge qatysty úıirmelerden alystap bara jatqanyn moıyndaýymyz kerek. Esirtki týraly kórinisteri bar beınefılmderdi kórip otyryp-aq, sol zıandy ádetterge qalaı boılaryn úıretip alǵanyn sezbeı qalýy ábden múmkin. Oǵan sebep: otbasyndaǵy kıkiljińder, balanyń ortasynda bedeliniń tómen bolýy nemese kerisinshe, ortada bedeliniń shamadan tys joǵary bolýy, kúızeliske túsýi, otbasyndaǵy janjaldy umytý úshin - osyndaı jaǵdaıǵa dýshar bolýy múmkin. Árıne, mundaı kórinister bizdiń mentalıtetimizge jat, desek te, balaǵa árbir jaqsy isti ádet retinde emes, izgi nıetpen, oıaý kóńilmen, ystyq yqylaspen jasaý, eńbektený kerektigin  uǵyndyrý - árbir ata-ananyń mindeti. «Urpaq tárbıesi-ult bolashaǵy» deı kele, qorytyndy oıymdy bir shýmaq óleńge syıǵyzǵandy jón kórdim.

Halyq edik, buzylmaǵan qaımaǵy,
Salt-dástúrin saqtaǵan ár aımaǵy.
Qymyz, shubat iship ósken halyqpyz,
Esirtkige jol bermeımiz, qaıdaǵy!

---