InfoHub Logo

9 aqpan – qazaqtyń aqıyn aqyny Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan kúni. Qazaq poezıasynda úlken qoltańba qaldyrǵan Maqataevtyń óleńderin bilmeıtin qazaq joq shyǵar, sirá?! Aqynnyń týǵan kúni qarsańynda nazarlaryńyzǵa Muqaǵalıdiń el arasyndaǵy eń tanymal 9 shyǵarmasyn usynamyz.

Ǵashyqpyn

Ǵashyqpyn! Shyn ǵashyqpyn sol adamǵa!

Men bolmasam, bolmaıyn. Sol aman ba?!

O, táńirim! Netken jan qaırylmaıtyn!

Júregi etten be álde qoladan ba?!

Ǵashyqpyn. Qaıtip ony jasyra alam,

Bir altyn onyń ár tal shashy maǵan.

Saǵynaıyn, taýsyla saǵynaıyn,

Saǵynyshqa jaralǵan ǵashyq adam.

Sharyqtap, qolym jetpes kókte Kúnge,

Aq qanat qusym meniń ketkeniń be?

Sharq uryp bar ǵalamdy shyr aınalyp,

Máńgilik seni izdeýmen ótkenim be?

Sarǵaıǵan saǵynyshty basyp tolyq

Bar úmit, bar senimdi shashyp bolyp

Ótermin sirá da men bul ómirden

Máńgilik qalarmyn men ǵashyq bolyp.

Farızaǵa

Farıza!
Farızajan, Farıza-qyz,
Ómirde aqyndardyń bári jalǵyz.
Shydaı-shydaı aqyry jalyǵarmyz,
Birimizden birimiz arylarmyz.
Bizderdi de joqtaıtyn jan bolsa eger,
Shań basqan arhıvterden tabylarmyz.
Sen meni bilesiń be, bilesiń be?
Jaralmaǵan jan ekem kúresýge.
Jylaı júrip, ótirik kúlesiń de,
Júresiń de qoıasyń, júresiń de.
Biri ıterip keýdemnen, biri shalyp,
Tastaǵysy keledi kúresinge.
Farızajan, sen sony bilesiń be?…
Janarymdy tumanmen tumshaladym,
…Serippesi úzilip tur sadaǵym.
Jigitinen qazaqtyń dos taba almaı,
Qyz da bolsań men saǵan muń shaǵamyn.
Aýyrlar dep oılap pa em munsha halim…
Aqyn bolyp nesine jaratyldym,
Arasynda qap qoımaı qara túnniń.
Qasıetin sezem dep Ana tildiń,
Qaýyrsyny qalmady qanatymnyń.
Qý tirlikke qul bolyp, aıań basyp,
Qulashymdy jaıa almaı baratyrmyn.
Momyn edim, jaqsy edim, uıań edim,
Attap óttim olardyń qıa belin.
Endi, mine, qaýqarsyz qur ashýdy,
Jıa bergim keledi, jıa bergim.
Mańdaıymnan sıpaǵan bir jan bolsa,
Endi qalǵan ómirimdi qıar edim.
Bilmeımin, buzyqpyn ba, jyndymyn ba?!
Kep turady tilegim muńdy-muńǵa.
Endi qalǵan ómirdiń qurdymynda,
Óltirse de kómbeımin jyrdy qumǵa!
Nól bolady dep aıtam, jaltarmaımyn,
Kóbeıtseń de qanshama myndy-myńǵa…
Aınalaǵa qaraıyq anyq barlap,
(Tún ketkesin, kún shyǵyp, jaryq bolmaq),
He týraly jyrlasaq, Farıza-qyz,
Baǵyshtaıyq bárin de halyqqa arnap.
Farıza, Farızajan, Farıza-qyz,
Birimizden birimiz arylarmyz.
Tom-tom bolyp dúkende turmasaq ta,
Podvaldaǵy arhıvten tabylarmyz…

Úsh baqytym

Eń birinshi baqytym – Halqym meniń,
Soǵan berem oıymnyń altyn kenin.
Ol bar bolsa, men barmyn, qor bolmaımyn,
Qymbatyraq altynnan narqym meniń.

Al ekinshi baqytym – Tilim meniń,
Tas júrekti tilimmen tilimdedim.
Keı – keıde dúnıeden túńilsem de,
Qasıetti tilimnen túńilmedim.

Baqytym bar úshinshi – Otan degen,
Qudaı degen kim dese, Otan der em!
… Oty sóngen jalǵanda jan barsyń ba?
Oılanbaı – aq kel daǵy ot al menen.

Tútin tútet,
Ós, órbi, kógere ber,
Nemereler kóbeısin, shóbereler.
Jadyńda usta :
Jaqsylyq kútpegeısiń!
Ot emes, oq surasań menen eger!

Úsh birdeı baqytym bar alaqanda,
(Meni mundaı baqytty jaratar ma?!)
Úsh kún nuryn tógedi aspanymnan,
Atyraý, Altaı, Arqa, Alataýǵa!!!

Áıelder-aı

Áıelder-aı!

Áıelder!

Qandaısyń?!

Ádemi bop ketipsiń ǵoı árqaısyń.

Bireý jerip tursa-daǵy qalmaısyń,

Bireý súıip tursa-daǵy barmaısyń.

Áıelder-aı!

Áıáılar-aı, qandaısyń?!

Áıelder-aı!

Áıáılar-aı, qýlar-aı,

Janarlardyń jaýyn alyp turǵany-aı!

Bile tura búırekteriń búlk etip,

Ketesińder tyńdaı tura, tyńdamaı.

Áıelder-aı!

Áıáılar-aı, qýlar-aı!

…Áıelderdi erkekterden kóp deıdi.

Oıbaı,

Oıbaı!..

Bola bersin kóp, meıli!

Áıel degen ádemi ǵoı, ádemi,

Ádemilik bizge kóptik etpeıdi…

Seniń kóziń

Seniń kóziń túpsiz tereń tuńǵıyqtan jaralǵan,
Sonda jatyr mende júrgen oryndalmas bar arman.
Seniń júziń kókte kúnnen, jerde gúlden nár alǵan,
Shashyń seniń – jan baspaǵan japandaǵy qara orman.
Qas-kirpigiń qarlyǵashtyń qanatyndaı qap-qara,
Úlbiregen júziń seniń aq jibek pe, maqta ma?!
Ásem-basyń áp-ádemi, músinińe shaq qana,
Shıedeıin erinderiń qyzaryp tur shoqtana.
Tolyqsyǵan tula boıyń shybyq pa eken, tal ma eken,
Beıneń seniń baıaý atqan jazǵy shuǵyla tań ba eken,
Kúlkiń seniń shashylǵan nur, seziń káýsar, bal ma eken,
Bul ǵalamda senen artqan, sirá, bireý bar ma eken!?
Bul ǵalamda senen artqan jan bar deýge sepbeımin,
Sen solaısyń, Láılim meniń, senbe maǵan, sen meıliń.
Bul ǵalamda senen artqan bir jan bolsa egerde,
Óz kózimdi ózim oıam, ony máńgi kórmeımin.
Zámzám sýy senen arzan, tata almaǵan káýsarym,
Seniń ásem músinińdi sózben qalaı taýsamyn?!
Myń Májnún mendeı, sirá, tebirenbegen shyǵar-aý,
Appaq qusym, qaıdasyń sen? Ańsadym-aý, ańsadym…

Búgin meniń týǵan kúnim

Búgin meniń týǵan kúnim.

Oı, bále-aı!

Myna adamdar nege jatyr toılamaı?!

Banket jasap berer edim ózim-aq,

Táńirdiń bir jarytpaı-aq qoıǵany-aı.

Myna dúnıe nege jatyr úndemeı?!

Alaýlatyp toıdyń shoǵyn úrlemeı.

Qushaq-qushaq gúl shoqtaryn laqtyryp,

«Mynaý – shapan, Mynaý – atyń, min»,- demeı.

Myna jurtqa jaqpady ma áldenem?!

Beker ómir súrgenmin be, álde men?

Halqym, Seniń qasıetińdi bilem dep,

Bosqa ómirim ótti me eken áýremen?!

Aıtamyn dep qýanyshyń, muńyndy,

Basqa arnaǵa burdym ba álde jyrymdy?!

Men, báribir, ózińmenen bir bolam,

Ózegine tepseń-daǵy ulyńdy.

…Toılanbasa toılanbasyn, He eteıin.

Toı kórmeı-aq, syı kórmeı-aq óteıin.

Qalamymdy bershi maǵan, báıbishe,

Bolashaqqa aryz jazyp keteıin…

Áke

Áke, seniń jasyńnan asyp baram.

Kezi-kezi kelgende tasyp ta alam,

Kezi-kezi kelgende jasyp qalam,

Myna ómirge, báribir, ǵashyq balań.

Qury alaqan emespin qýanyshtan,

Qýanyshtar aldymda quraq ushqan.

Bir arys tan ómirden ótkenimen,

Ómir súrip keledi tiri arystan.

Ókinbe, áke, otyń bar sónbeıtuǵyn,

Ol máńgilik janady kórmeı tynym.

Urpaǵyń bar, el menen er namysyn,

Tiri tursa, qolynan bermeıtuǵyn.

Eı, ómir

Dúnıeniń aǵyn da, qarasyn da,

Myńq etpeısiń, qabyldap alasyń da.

Qarasymen shamań joq talasýǵa,

Eı, ómirim, zymyrap barasyń ba?

Jer men kóktiń jelpinip arasynda,

Jeligesiń, túsesiń qara sýǵa.

Quıyn qýǵan qańbaqtaı alasura,

Eı, ómirim, zymyrap barasyń ba?

Men otyrmyn teńizdiń jaǵasynda,

Beresim de joq oǵan, alasym da.

Meni tastap, tolqyndar, aǵasyń ba?

Tolqyndanyp, ómirim, barasyń ba?

Shań shyǵaryp izinen quıyndaǵan,

Barasyń ba, ómirim, qıyndaǵan?

Syıyn maǵan,

Eı, ómir, syıyn maǵan,

Syıyńdy alam men seniń buıyrmaǵan

Ómir súreıik almasyp/ Jas qaıyń

Japyraq-júrek jas qaıyń!

Janymdy aıyrbastaıyn.

Sen adam bola bastasań

Men qaıyń, bola bastaıyn.

Kelisesiń be, jas qaıyń?

Kóriner,múmkin, kimge ersi…

Ómirińdi maǵan bir bershi!

Dúrbeleń myna dúnıeni,

Adam kózimen bir kórshi.

Qaıyń bop men de baǵaıyn,

Ormannan ornym tabaıyn.

Beımálim maǵan ómirge,

Qaıyń kózimen qaraıyn.

Sen-daǵy jerden nár aldyń,

Men-daǵy jerden nár aldym.

Bireýden sen de jaraldyń,

Bireýden men de jaraldym.

Tiliń joq, jandy qaıyń sen,

Aıyrmashylyǵym – Adammyn.

Mendegi bary bir júrek,

Beripti júrek saǵan myń.

Sondyqtan uzaq jasaısyń

– Qurdasy keler zamannyń.

Bar-joǵy mende bir júrek,

Ol ólse máńgi ketkenim.

Sendegi: semse myń júrek,

Kelgende jasyl kóktemin,

Tiriler qaıta dúrkirep.

Japyraq-júrek, jas qaıyń!

Janymyzdy aıyrbastaıyq?

Adam bop júrseń qasqaıyp,

Qaıyń bop turam qasqaıyp,

Táýekel, aıyrbastaıyq.

Ómirge-ómir jalǵasyp,

Anamyz jerge jarmasyp,

Birde adam, birde qaıyń bop,

Súreıik ómir almasyp…

Nazar aýdar:

Aqynnyń basqa da óleńderi

---