InfoHub Logo

Qazaq qoǵamynda sonaý yqylym zamandarda besikke bóleý jáne besik jyryn aıtý syndy dástúrlerdiń bolǵanyna dálelder kóp. Eńlik-Kebek jyrynda besik quda týraly, Qobylandy jyrynda "Altynnan besik qoıdyryp, aq torǵynǵa bólegen" dep jazylǵan. Budan ózge Muhtar Áýezovtyń "Abaı joly" epopeıasynda:

Qorqytpa meniń balamdy,

Gýleı soqqan aq boran.

Balam áje qoınynda,

Kele almaısyń sen buǵan, — dep bastalatyn besik jyryn kezdestirýge bolady. Munyń barlyǵy qazaq qoǵamynyń qaı kezde de balany besikke bólegenin kórsetedi. Budan ózge de besiktiń túp-tamyry tereńde jatqanyn dáleldeıtin ańyz-áfsanalar kóp.

Ańyzǵa súıensek, besikti alǵash ret Altaı men Jetisý aımaǵynda Aıyrqalpaq Aıdahar bı zamanynda jasaǵan. Aıdahar bıdiń ákesi qazaqtyń darhan dalasynda aǵash egýdi kásip qylǵan Mızam Bab bolǵan. Ol 150 jyl ómir súrip dala órkenıetin óziniń baý-baqshasymen tańǵaldyrǵan. Alaıda ol máńgilik saparǵa attanǵannan keıin qytaılyqtar qyzǵanyshtan Mızam Bab kútip, sýarǵan ormandy órtep ketedi. Al bul kezde Aıdahar bı alys saparda júrgen. Ol nýly toǵaıdyń japan dalaǵa aınalǵanyn kórip qatty qapalanady. Amalsyz aǵash qaldyqtaryn súıretip, úıine barady.

Birde Aıdahar bıdiń perzenti toqtamaı jylap, eń ataqty degen emshilerge aparady. Biraq olardyń eshqaısysy da nárestege kómektese almaıdy. Náreste ózin órtengen ormannan qalǵan aǵashtarǵa salyp terbetken kezde ǵana jylaǵanyn toqtatqan eken. Al aǵashqa salyp beıtanys aqsaqal terbetken. Aıdahar bı náresteni terbetip otyrǵan aqsaqalǵa jaqyndaı bergen kezde ol kózden ǵaıyp bolyp ketipti. Osydan keıin Aıdahar bı balasyna ákesi baptap-kútken aǵashtan besik jasap beredi. Osylaısha besik kóp uzamaı kóshpendi halyqtyń ajyramas bóligine aınalady.

Qoja Ahmet Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń 2 kýrs stýdenti Júsip Jazıra Jaqsybekqyzy

---