Bilgir geograf (saıys sabaq)
Taqyryby: «Bilgir geograf»
Maqsaty: oqýshylardyń oı-órisin, oılaý, este saqtaý qabiletterin damytý, shapshańdylyqpen, tapqyrlyqpen jyldam jaýap berýine daǵdylandyrý
Saıysymyzdyń birinshi kezeńi -“Tanystyrý”.
Ár top ózderin tanystyrady, tósbelgisi tekseriledi.
1. Top – Azımýt toby.
2. Top –Gımalaı toby.
Saıysymyzdyń ekinshi kezeńi “Pochta” dep atalady.
Senderdiń aldaryńa qolymdaǵy hatty tastaımyn, eger sender azımýt boıynsha júrýdi bilseńder bul hatty oqı alasyńdar
Saıysymyzdyń úshinshi kezeńi –“Báıge”
(eki topqa 10 suraqtan qoıylady. Oqýshylar jyldam jaýap berýleri kerek.
“Gımalaı “ tobyna
1. Teńiz jaǵalaýynda soǵatyn jel (brız)
2. Jer betindegi núkteniń muhıt nemese teńiz deńgeıinen bastap eseptelinetin bıiktigi (absolút bıiktik)
3. Azımýt túsbaǵdarynyń magnıt tiliniń soltústik basynyń saǵat tiliniń aınalý baǵyty boıynsha 0-tan neshe gradýsqa deıin eseptelinedi (360)
4. Azımýt túsbaǵdarynyń 90 –y qaı baǵytqa sáıkes keledi. (shyǵys)
5. Qurlyqtyń jan-jaǵynan sýmen qorshalǵan shaǵyn bóligi. (aral)
6. Kartada nemese globýsta belgili bir gradýs saıyn júrgizilgen merıdıan jáne paralel syzyqtarynyń qıylysýynan paıda bolatyn tor (gradýs tory).
7. Belgili bir jerdegi aýa raıynyń kóp jyldyq ortasha jaı-kúıi(klımat).
8. Jer betinde ólshengen qashyqtyqty qaǵaz betine túsirý úshin kishireıtý dárejesi (masshtab).
9. Taýlar bıiktigine qaraı neshege bólinedi. (3)
10. Jer sharynda qansha jylý beldeýi bar. (5)
“Azımýt” tobyna
1. Planetalardyń kún tóńiregindegi joly (orbıta)
2. Azımýt túsbaǵdarynyń 180 qaı baǵytqa sáıkes keledi (ońtústik)
3. Jer betindegi kez-kelgen núkteniń basqa núkteden bıiktik aıyrmasy (salystyrma bıiktik)
4. Kartalar masshtabyna qaraı neshege bólinedi (3).
5. Jerdiń sý qabyǵy (gıdrosfera)
6. Soltústik jáne ońtústik jarty sharlardaǵy 66, 5 endik arqyly júrgizilgen parallelder (polár sheńberi)
7. Qurlyqtyń teńizge, kólge suǵyna kirip turǵan, úsh jaǵynan sýmen qorshalǵan bóligi (túbek)
8. Ózenniń aǵyp shyǵatyn jeri (bastaý)
9. Bıiktigi 400m-den 1000m-ge deıingi taýlar qandaı taýlar (alasa taýlar)
10. Absolút bıiktigi 200m-den aspaıtyn jazyq (oıpat)
Tórtinshi kezeń “Syr sandyq”
Oqýshylardyń aldaryna sandyqsha qoıylady, ishinde tapsyrmalar berilgen. Oqýshylar tapsyrmany jyldam oryndaýlary kerek.
Sandyqshadaǵy tapsyrmalar: jyldyq ortasha temperatýrany eseptep shyǵarý;
shartty belgilerdi anyqtaý;
kartadan bir núkteniń koordınatasyn tabý.
Besinshi kezeń “Oılan tap”.
Oqýshylardyń aldaryna karta qıyqtary beriledi, sony qurastyrýlary kerek
Altynshy kezeń “Kim jyldam”
İlinip turǵan shardyń ishinde muhıttarǵa baılanysty tapsyrmalar berilgen. Ár toptan 1 oqýshy shyǵyp shardy jaryp, ishindegi tapsyrmany kartadaǵy ár muhıtta ilinip turǵan óz tobynyń aty jazylǵan qaltashaǵa salady, ornyna kelip otyrǵannan keıin kelesi oqýshy shyǵady. Oıyn ilinip turǵan sharlar bitkenshe jalǵasa beredi. Shar bitkennen keıin ár toptyń qaltashasyndaǵy tapsyrmalar tekseriledi.
1. Jer sharyndaǵy eń úlken; ári eń tereń muhıt. (TYNYQ)
2. 1520-1521 jyldary dúnıe júzin aınalý saıahaty kezinde Tynyq muhıtyn alǵash ret júzip ótken ǵalym: F. Magellan.
3. Bul muhıtta iri araldar kóp, taǵy bir ereksheligi basqa muhıttarǵa qaraǵanda eń shaǵyny jáne taıaz bolyp keledi. (Soltústik muzdy muhıty)
4. Eń jyly ári eń tuzdy muhıt (Úndi muhıty)
5. Muhıt bólikterin atańyz (teńiz, shyǵanaq, buǵazdar)
6. Soltústik polárlik aımaqtan ońtústik polárly aımaqqa deıin sozylyńqy jáne asa mańyzdy keme joldary ótedi. (Atlant)
7. Dúnıejúzilik muhıt búkil jer betiniń qansha paıyzyn alady (71)
8. Gıdrosfera dep neni aıtady (muhıttar, teńizder, ózender, kólder, muzdyqtar, jer asty sýlary)
9. Teńizderdiń qandaı túrlerin bilesińder. (shetki, ishki)
10. Dúnıejúzilik sý aınalymynyń mańyzy nede
11. Shyǵanaq degenimiz ne (muhıttyń n/e teńizdiń qurlyqqa suǵyna enip jatqan bóligi.
12. Buǵaz degenimiz ne (eki jaǵynan materıkter n/e araldar jaǵalarymen shektelgen ensiz sý aıdyny)
Maqsaty: oqýshylardyń oı-órisin, oılaý, este saqtaý qabiletterin damytý, shapshańdylyqpen, tapqyrlyqpen jyldam jaýap berýine daǵdylandyrý
Saıysymyzdyń birinshi kezeńi -“Tanystyrý”.
Ár top ózderin tanystyrady, tósbelgisi tekseriledi.
1. Top – Azımýt toby.
2. Top –Gımalaı toby.
Saıysymyzdyń ekinshi kezeńi “Pochta” dep atalady.
Senderdiń aldaryńa qolymdaǵy hatty tastaımyn, eger sender azımýt boıynsha júrýdi bilseńder bul hatty oqı alasyńdar
Saıysymyzdyń úshinshi kezeńi –“Báıge”
(eki topqa 10 suraqtan qoıylady. Oqýshylar jyldam jaýap berýleri kerek.
“Gımalaı “ tobyna
1. Teńiz jaǵalaýynda soǵatyn jel (brız)
2. Jer betindegi núkteniń muhıt nemese teńiz deńgeıinen bastap eseptelinetin bıiktigi (absolút bıiktik)
3. Azımýt túsbaǵdarynyń magnıt tiliniń soltústik basynyń saǵat tiliniń aınalý baǵyty boıynsha 0-tan neshe gradýsqa deıin eseptelinedi (360)
4. Azımýt túsbaǵdarynyń 90 –y qaı baǵytqa sáıkes keledi. (shyǵys)
5. Qurlyqtyń jan-jaǵynan sýmen qorshalǵan shaǵyn bóligi. (aral)
6. Kartada nemese globýsta belgili bir gradýs saıyn júrgizilgen merıdıan jáne paralel syzyqtarynyń qıylysýynan paıda bolatyn tor (gradýs tory).
7. Belgili bir jerdegi aýa raıynyń kóp jyldyq ortasha jaı-kúıi(klımat).
8. Jer betinde ólshengen qashyqtyqty qaǵaz betine túsirý úshin kishireıtý dárejesi (masshtab).
9. Taýlar bıiktigine qaraı neshege bólinedi. (3)
10. Jer sharynda qansha jylý beldeýi bar. (5)
“Azımýt” tobyna
1. Planetalardyń kún tóńiregindegi joly (orbıta)
2. Azımýt túsbaǵdarynyń 180 qaı baǵytqa sáıkes keledi (ońtústik)
3. Jer betindegi kez-kelgen núkteniń basqa núkteden bıiktik aıyrmasy (salystyrma bıiktik)
4. Kartalar masshtabyna qaraı neshege bólinedi (3).
5. Jerdiń sý qabyǵy (gıdrosfera)
6. Soltústik jáne ońtústik jarty sharlardaǵy 66, 5 endik arqyly júrgizilgen parallelder (polár sheńberi)
7. Qurlyqtyń teńizge, kólge suǵyna kirip turǵan, úsh jaǵynan sýmen qorshalǵan bóligi (túbek)
8. Ózenniń aǵyp shyǵatyn jeri (bastaý)
9. Bıiktigi 400m-den 1000m-ge deıingi taýlar qandaı taýlar (alasa taýlar)
10. Absolút bıiktigi 200m-den aspaıtyn jazyq (oıpat)
Tórtinshi kezeń “Syr sandyq”
Oqýshylardyń aldaryna sandyqsha qoıylady, ishinde tapsyrmalar berilgen. Oqýshylar tapsyrmany jyldam oryndaýlary kerek.
Sandyqshadaǵy tapsyrmalar: jyldyq ortasha temperatýrany eseptep shyǵarý;
shartty belgilerdi anyqtaý;
kartadan bir núkteniń koordınatasyn tabý.
Besinshi kezeń “Oılan tap”.
Oqýshylardyń aldaryna karta qıyqtary beriledi, sony qurastyrýlary kerek
Altynshy kezeń “Kim jyldam”
İlinip turǵan shardyń ishinde muhıttarǵa baılanysty tapsyrmalar berilgen. Ár toptan 1 oqýshy shyǵyp shardy jaryp, ishindegi tapsyrmany kartadaǵy ár muhıtta ilinip turǵan óz tobynyń aty jazylǵan qaltashaǵa salady, ornyna kelip otyrǵannan keıin kelesi oqýshy shyǵady. Oıyn ilinip turǵan sharlar bitkenshe jalǵasa beredi. Shar bitkennen keıin ár toptyń qaltashasyndaǵy tapsyrmalar tekseriledi.
1. Jer sharyndaǵy eń úlken; ári eń tereń muhıt. (TYNYQ)
2. 1520-1521 jyldary dúnıe júzin aınalý saıahaty kezinde Tynyq muhıtyn alǵash ret júzip ótken ǵalym: F. Magellan.
3. Bul muhıtta iri araldar kóp, taǵy bir ereksheligi basqa muhıttarǵa qaraǵanda eń shaǵyny jáne taıaz bolyp keledi. (Soltústik muzdy muhıty)
4. Eń jyly ári eń tuzdy muhıt (Úndi muhıty)
5. Muhıt bólikterin atańyz (teńiz, shyǵanaq, buǵazdar)
6. Soltústik polárlik aımaqtan ońtústik polárly aımaqqa deıin sozylyńqy jáne asa mańyzdy keme joldary ótedi. (Atlant)
7. Dúnıejúzilik muhıt búkil jer betiniń qansha paıyzyn alady (71)
8. Gıdrosfera dep neni aıtady (muhıttar, teńizder, ózender, kólder, muzdyqtar, jer asty sýlary)
9. Teńizderdiń qandaı túrlerin bilesińder. (shetki, ishki)
10. Dúnıejúzilik sý aınalymynyń mańyzy nede
11. Shyǵanaq degenimiz ne (muhıttyń n/e teńizdiń qurlyqqa suǵyna enip jatqan bóligi.
12. Buǵaz degenimiz ne (eki jaǵynan materıkter n/e araldar jaǵalarymen shektelgen ensiz sý aıdyny)
You Might Also Like
-
Qazaly aýdany Bekarystan bı aýyly
