InfoHub Logo

Ádebıetimizdiń aıtýly ókili Sherhan Murtaza- ár shyǵarmasynda ómir shyndyǵyn  shynaıy sýretteı bilgen sheber qalamger.  Jazýshy qalamynan týǵan «Qyzyl jebe», «Beseýdiń haty», «Stalınge hat», «Qara marjan», «Júrekke ájim túspeıdi» syndy týyndylarynyń qaı-qaısysy bolmasyn, oqyrmannyń ystyq lebizine ıe bolǵan kesek shyǵarmalar. Ásirese, kópshiliktiń kóńilinen shyǵa bilgen «Bir kem dúnıeniń» orny tipten bólek. Bul týyndysynda jazýshy ómir jolyndaǵy  kórgen-bilgenderin,  kóńil túkpirindegi oılaryn búkpesiz baıandaǵan. Mundaǵy az sózben kóp nárseni ańǵartatyn árbir oı-tolǵanysynyń negizgi túıini «bir kem dúnıege» kelip tireledi. 

Máselen, myna bir úzindide:
Óz paıdańdy oılama,
El paıdasyn oıla!
Óz paıdań sonyń ishinde.
Biraq bári solaı oılamaıdy ǵoı.
Bir kem dúnıe,-dep, qara basynyń qamynan ári asa almaıtyn, elge tıtteı de paıda keltirýdi oılatpaıtyn ózimshildikti jetkizedi.

Sondaı-aq, «Ashý bar jerde aqyl turmaıdy»,-depti Tóle bı. Adamdardyń kóbi ashýshań. Aqyl qaıdan bolsyn. Bir kem dúnıe» degen oı-tolǵanysynyń astarynda da tereń mán jatqanyn ańǵarý qıyn emes. Ashý-dushpannyń  túbi jaqsylyqqa aparmaıtynyn meńzep turǵanyn baıqaımyz.

«Adamnyń júreginen ot kórinip turatyn bolsa...
Jaqsy adamdiki juldyzdaı jarqyrap tursa...
Jaman adamdiki kúńgirt, qaraıyp tursa...
Sonda aıyrý ońaı bolar edi. Jaqsyǵa jaqyndar ediń, jamanǵa jolamas ediń.
Ókinish: ondaı belgi joq. Taný qıyn. Bir kem dúnıe...»
Bul úzindide avtor jaqsyny jamannan, aqty qaradan aıyrý qıyndap bara jatqan  búgingi kúnniń ózekti máselesin  sóz etedi. 

Osy tárizdi «Shoshqa tiken», «Maqulbektiń qara aty», «Tunjyr tuman», «Talant satylmaıdy», «Adal men aram tarazysy» bólimderinde adam boıyndaǵy qyzǵanysh, qatigezdik, aramdyq, ashkózdik syndy jaǵymsyz qasıetterdi sóz etip, olardyń qoǵamda beleń alǵanyn  astarly túrde jetkize bilgen. Al «Dýananyń jıren qasqasy», «Nysap», «Qur alaqan» atty úzindilerde  kórseqyzarlyq pen toıymsyzdyqtyń, nysapsyzdyqtyń  saldaryna mysal keltire otyra, oqyrmanyn  bul qasıetterden   aýlaq bolýǵa shaqyrady. 

Qalamgerdiń osy bir shyǵarmasyn oqı otyryp, onyń kólemi qysqa bolsa da, mán-mazmuny asa tereń, berer ónegesi mol, oqyrmandy oılandyrmaı qoımaıtyn tuǵyry bıik týyndy ekenine kóz jetkizesiz. Shyǵarmanyń árbir úzindisinen ómirdi, bálkim, ózińizdi tanyp, osynaý dúrbeleń dúnıeniń kemshiń tustaryna avtormen birge kóz júgirtip, avtormen birge kúrsinesiz. 

Artyna ólmes mura qaldyrǵan Sh.Murtazanyń «Bir kem dúnıe» týyndysy meniń ǵana emes, ómir syryn túsingisi kelgen barsha oqyrmannyń izdep júrip oqıtyn súıikti shyǵarmasy ekeni daýsyz.

---