InfoHub Logo

Sabaq taqyryby: §15. Búkilálemdik tartylys zańy
(Prezentasıasymen)
Sabaq maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa búkilálemdik tartylys zańy týraly mysaldar keltire keń kólemde maǵlumat berý, mazmundy esepter shyǵarýǵa paıdalana alý iskerligin jetildirý.
Tárbıelik: Oqýshylardy jaýapkershilikke, uqyptylyqqa, jan-jaqtylyqqa tárbıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń zeıinin, zerdesin, logıkalyq oılaý
qabiletterin, shapshańdyqtaryn damytý.
Sabaq túri: ashyq sabaq.
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, oı qozǵaý, esepter shyǵarý.
Pán aralyq baılanys: matematıka, geometrıa, astronomıa.
Sabaqtyń qurylysy:
1) qyzyǵýshylyqty oıatý
2) maǵynasyn ajyratý
3) oı - tolǵanys
Qoldanylatyn quraldar: kespe qaǵazdary, ınteraktıvti taqta.

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
II. Úı tapsyrmasyn suraý «Blıs týrnır»
III. Jańa sabaqty túsindirý
İV. Jańa sabaqty bekitý
V. Qorytyndy «Shıratý»
VI. Baǵalaý
Vİİ. Úı tapsyrmasy
I. Uıymdastyrý kezeńi
1) oqýshylarmen sálemdesý
2) oqýshylardy túgendeý
3) oqýshylardy sabaqqa daıyndaý
İİ. Úı tapsyrmasy

İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
§ 15. Búkilálemdik tartylys zańy.
1. Sheksiz álem keńistiginde de, jerde de, kez - kelgen deneniń arasynda áreket etetin ózara tartylys kúsh búkil álemdik tartylys kúshteri nemese gravtasıalyq kúshteri dep ataıdy.
B. Á. T. zańyn ǵylymǵa alǵash engizgen Isaak Núton. Oǵan sebep bolǵan oqıǵa - Nútonnyń basyna almanyń qulaýy. Tek jer ǵana emes, kúnde basqa planetalardy ózine tartady.
I. Kepler, R. Gýk – eki deneniń arasyndaǵy tartylys kúshi olardyń araqashyqtyǵynyń kvadratyna keri proporsıonal..
Núton I. Kepler ashqan planetalar qozǵalysynyń zańdaryn paıdalanyp, búkil álem tartylys zańyn ashty.
2. Aıdyń jerdi aınalý perıody T=27, 3táýl.=2, 4*106
Jerdiń Aıǵa deıingi qashyqtyq R=384000km
Sentrge tartqysh údeý.
3. Tartylys kúshi tartylatyn eki deneniń massasyna da proporsıonal: