Burshaq
Buldyryqtar tósimen súıisedi. Túıiskeni — súıiskeni. Olarda adamdardiki sıaqty erin joq qoı. Biraq, olardyń aımalasýy adamdardikinen artyq. Tósine tósin túıistirip, jup-jumyr, jup-jumsaq moıyndaryn aıqastyryp, birin-biri qasylaǵany, birin-biri qanatymen qaýsyrǵany — biriniń jolynda biri qurban bolyp ketýge ázir ekeniniń nyshany.
Buldyryqtarda erin joq. Adamdar ǵoı erinderimen súlikshe soryp súıisetin. Buldyryqtar da tumsyqtarymen súıkelesedi. Biraq bul qyzyq emes. Aımalasqany ádemi. Qorazy men Mekishi.
Qoraz ben Mekish mahabbat aıyn aımalasýmen ótkizdi. Mahabbat mekeni tóskeıdegi Qyzyl Izenniń jyńǵyly edi. Buryn tóskeıdiń bári Qyzyl Izen patshalyǵy bolatyn. Keıinnen óńkıgen dáý traktordyń túreni tústi de, qara buıra topyraqqa aınaldy. Qyzyl Izen tek tereń ózektiń jaǵalaýynda ǵana jal-jal bolyp qaldy. Jaǵalaýynda ǵana. Qyzyl Izen ózektiń ishine jolamaıdy. Sirá, Táńirtaýdyń selinen seskenetin bolar. Kóktemde sel ózekti qýalaı tasyp Izen turmaq, tastaı qatty Tobylǵynyń ózin tamyrymen qoparyp, aǵyzyp áketedi.
Osydan keıin Qyzyl Izende aqyl joq dep aıtyp kór.
Adamdar maqtanshaq. Jer betinde aqyldy tek biz ǵana dep oılaıdy.
Sóıtip dáý traktor buldyryqtardyń keń órisin taryltty. Endigi qonysy jar basyndaǵy jaǵalaý ǵana. Qyzyl Izen sonda ǵana ósedi. Qyzyl Izenniń búrshigi — buldyryqtyń nany. Oǵan endi tamaqtyń taǵy bir túri qosyldy. Jyrtylǵan qara buıra topyraqqa kúzdik bıdaı tuqymy sebiledi. Bul endi buldyryqtardyń soǵymy dese de bolady. Ras, alǵashynda bul bıdaıdy shoqyǵan buldyryqtardyń basy aınalyp, araq ishken adamdardaı táltirektep, qysqa qanattarymen jer sabalap, qulap qalyp júrdi. Keıin-keıin úırenip ketti. Álde tuqym bıdaıdy ýmen dárileýge adamdardyń dármeni kelmeı qaldy ma, kim bilsin.
Endi bıyl myna kóktemde sol kúzdik bıdaı dúrkirep shyǵyp, bas tartyp, masaq shyǵara bastady. Buldyryqtarǵa Qudaı bereıin-aq dep tur. Buıyrtsa. Balapandary jem shoqýǵa jaraǵan kezde ańyzaqqa jaıylyp, qysqa deıin domalanyp, qomdanyp-aq qalady.
Qoraz ben Mekish mahabbat aıynyń jemisi — on bir jumyrtqa. Árqaısysynyń úlkendigi kishigirim taýyqtyń jumyrtqasyna jeteǵabyl. Taýyqtikinen kishileý. Bódenenikinen úlken. Kógildir. Sekpili joq. Bódene ǵoı sekpil jumyrtqa týatyn. Sodan soń kádimgi jaýshymshyq. Jaýshymshyqtyń jumyrtqasyn jegen balanyń betin sekpil basyp ketedi. Ásirese, murnynyń ústin.
Buldyryqtyń jumyrtqasy taza kógildir. Taza jumyrtqa taza mahabbattan týady. O, Qoraz ben Mekish birin-biri qalaı aımalaıdy deseńshi! Sol kezde olardyń qaýyrsyndary shuǵyla shashyp, kempirqosaqsha qulpyryp keter edi. Jaıshylyqta sursha qustardyń qaýyrsyndary mahabbat sátinde birese qyzǵyltym, birese jasylsha tartyp, endi birde sarǵyshtanyp, kúlgin-kóktenip, aspan tústes kógildirlenip, san qubylyp, Qudirettiń ózi arnaıy kózin qadap turǵandaı, sol kózden san boıaýly nur tógilgendeı, sol nurǵa myna buldyryqtar shomylyp jatqandaı bolar edi.
Al, shoshańdaǵan jaýshymshyqtarda ondaı lázzat joq. Qaýyrsyndary da qulpyrmaıdy. Qas qaǵym sátke shoshań etip, birin-biri ýmajdaıdy da, qyp-qysqa qaýyrsyndaryn qobyrata silkip-silkip alyp, ekeýi eki jaqqa usha jóneledi. Buldyryqtarsha uzaq aımalasyp, aınalyp-tolǵanbaıdy. Tebirenbeıdi. Sondyqtan da sekpil jumyrtqalardan ómiri toımaıtyn, saryjıek aýyzdaryn arandaı ashyp, shıqyldaıtyn ashkóz balapandar shyǵady.
Biraq, jaýshymshyqtar buldyryqtardan aqyldyraq. Uıalaryn úılerdiń buǵatyna, japsardaǵy sańylaýlarǵa salady. Jaýyn ótpeıdi, daýyldan qoryqpaıdy. Mahabbaty sarańdarǵa Qudaı qýlyqty kóbirek beredi.
Al, buldyryq baıǵus ásershil. Uıasy ashyq aspannyń astynda. Jeldiń ótinde, neshe alýan jaýdyń betinde. Oǵan kim ósh emes?! Jylan da ósh. Aspanda kúni boıy qalyqtap, qanattaryn samarqaý qaǵyp qoıyp, kózin jerden almaıtyn qustyń súmelegi Quladyn da ósh.
Ash bolsa, buldyryqty bas salýǵa, jumyrtqasyn jep qoıýǵa Kók bóri — Qasekeńde arlanbaıdy. Qasekeńe laıyqtysy jas qulyn nemese quıryǵy tegenedeı semiz qoı emes pe. Joqshylyq shirkin ne istetpeıdi. Bóri basymen keıde buldyryq aýlaýǵa májbúr.
Al, qazy jep, qymyz iship, kekirik atqan adamdarǵa ne jetpeıdi? Ermek kerek. Qyzyq kerek. Myltyǵyn shoshańdatyp máshınelerin, motosıklderin tyryldatyp, olar da Tóskeıdi kezip júredi. Buldyryqtar bul kezde jermen-jeksen bolyp buǵyp jatpasa — qıyn.
Buldyryq kezdespeı, yza bolyp, ashý qysqan adamdar aspandaǵy Quladyn qusty ata bastaıdy. Qansha keshshe bolsa da, Quladynǵa da jan kerek, qanattaryn jyldam qaǵyp, oq jetpeıtin bıikke kóterilip ketedi.
Quladyndy da ata almaǵan «ańshylar» araqty iship-iship daryldasyp, gújildesip, bosaǵan bótelkelerdi márege qoıyp, patronǵa talasyp, tars-turs ata bastaıdy.
Myltyq atylǵan saıyn jumyrtqa basyp jatqan Buldyryq selk-selk etip, buǵa túsedi.
Amalyn taýyp, adamdardan da qutylarsyń-aý... Túlki jaman. Túlki sum kúndizdi qoıyp, túnde de tynym tappaıdy-aý. Qý qulqyn ne istetpeıdi. Áıtpese, tobylǵynyń túbine ıirile jata qalyp, istik tumsyǵyn baýyrǵa tyǵyp alyp, shyryn uıqyǵa ketken qandaı. Joq. Túlki túnde de jortady. Bul kezde buldyryqtyń kóp jaýlary: adamdar da, jylan da, Quladyn da uıqyǵa ketedi. Kóbisi tús kórip jatady. Tústerinde buldyryqtyń laǵyl tastaı qyp-qyzyl, jyp-jyly qanyn, jup-jumsaq, náp-názik, shyryn etin kóredi.
Solaı. Bul dúnıe solaı jaratylǵan: shyryn bolsań — jep qoıady. Ashshy bolsań túkirip tastaıdy. Qudaı buldyryqtyń etin shyryn etip jaratqan.
Sum túlki buryn bul shyrynnyń dámin alǵan. Buldyryqtyń qyp-qyzyl, jyp-jyly qanynan basy aınalyp, mas bolǵan. Kúıgen aǵashtyń kómirindeı, qap-qara, súp-súırik tumsyǵyna buldyryqtyń úlbirek mamyǵy jabysyp, murnyn qytyqtap, túshkirip-túshkirip alatyn.
Osy bir asqan asyl shaq esine túskende túlki bátshaǵardyń silekeıi shubyryp-aq ketedi.
Biraq Qudaı saqtady. Bul túnnen Qoraz ben Mekish aman shyqty.
Alaý shapaqtanyp tań atty. Mekishtiń mamyq tósiniń astyndaǵy on bir jumyrtqa, tún salqyn bolsa da tońazyǵan joq. Jyp-jyly. On birdiń ony jybyrlaǵandaı bolady. Muny tek Mekish qana sezedi. On birdiń bireýi ǵana melshıip jatady. Ol tipti jylymaıtyn da sıaqty. Ol tipti Mekishtiń torǵyn denesine sýyq tastaı bata bastaıdy.
Tań ata Mekish sol on birinshi jumyrtqany tumsyǵymen abaılap ıterip-ıterip, peıishtiń qoıynyndaı jyp-jyly uıadan shyǵaryp tastady. Al, Qoraz bolsa, álgi sadaqany ary-beri aýdaryp, aqyry qap-qatty tumsyǵymen doldana shoqyp-shoqyp, jaryp tastady. Kógildir qabyrshyqtan tarǵyl tasqa iriń sıaqty jalqyq jyljyp aǵa berdi.
Sirá, mahabbat qalǵyp ketken kezde, yqylassyzdan, lajsyzdan jaratylǵan jumyrtqa bolar. Alaýlaǵan, arman qysqan, asaý mahabbatsyz jaratylǵan jumyrtqa aman qalǵan on tuqymnyń sadaqasyna tatysa bolǵany...
Óńkıgen dáý traktor Tóskeıdi daryldaı jańǵyryqtyryp, ań-qus, jan-janýardyń záresin alǵan aıdaýdaǵy kúzdik bıdaı bas shyǵaryp, dán alyp, dúmbil tartyp sarǵaıa bastaǵan kez. Alla jar bolsa, bıdaıǵa oraq túspekshi.
Meıirimi mol Qudaı Tóskeıge rahymyn tógip, kún qyzyp, aınala tóńirek ádemi áýezge tolǵan mezgil. Bir shókim bulty joq, kókpeńbek aspan asty jyrǵa toly. Boztorǵaı bitken aspan astynda, zaý bıikte salbyrap turyp, bozańdaǵy kódeden soqqan uıasynan kóz almaı shyryldap, uıadaǵy jumyrtqalaryn ánmenen terbetedi.
Keıbir adamdardan góri Boztorǵaı danagóı. Keıbir kelinshekter aıaǵy aýyrlap júrse de, jeńiltektigin qoımaı araq iship, temeki tartyp, shoshańdaı ma-aý, bıleı me-aý. Baj-baj etip án salǵan bola ma-aý. Alapes dıýdyń aqyrǵanyndaı mýzyka tyńdaı ma-aý...
Esirgennen essiz bala týady.
Al, Boztorǵaı jumyrtqasyn ádemi ánmen áldıleıdi. Bolashaq balapandaryna ándi aspanda turyp úıretedi.
Qoraz Izenniń arasynan ustap alǵan jap-jasyl semiz shegirtkeni Mekishtiń aýzyna sala berip, moınyna úıkelip, aınalyp-tolǵanǵanda, jumyrtqalar jybyr-jybyr etip, burynǵydan góri dármendirek qozǵalyp qoıdy. Áke meıirimi Ana arqyly jumyrtqalarǵa da áser etkendeı.
Qudaı qalasa, jumyrtqa saýytyn jaryp, balapan jaryq dúnıege shyqpaqshy. Alla jar bolyp, az ǵana ýaqyt beıbit kún berse... Sondyqtan da Mekishke semiz shegirtke kóp kerek. Balapan basyp shyǵarǵan soń Mekish óz qaljasyn ózi taýyp jeıdi.
Mekish sol sátti armandap jatady. Sátin salsa, Izenniń dáni de pisetin kez taıaý. Perýza tastaı jáýdirep Shashyratqy gúl sheshek atty. Kıikoty men Kókemaraldyń gúldeýinen Peıishtiń ıisi ańqıdy. Jabaıy jońyshqanyń jupary jer betindegi sasyqty alastap jatqandaı. Bal arasynyń mereke aıy týǵan shaq.
Buldyryqpen kórshi qonǵan Saryala qaz kórinbeı qaldy. Meıirimsiz oqtan aman bolsa, balapan basyp jatqan shyǵar. Dýadaqtar, sirá, Keregetas oıpanyna ketken bolar. Olar da balapan qamymen áýre ǵoı. Buldyryqtan góri Dýadaqqa qıynyraq. Kózge tez shalynady.
Táńirtaýdyń Naızakók shyńynyń ushyna ilinip qalǵan taýdyń jyrtyq-jyrtyq ala týyndaı bolyp, kepıeti kelispegen bir túkis bult kórindi. Osy bulttan alǵash sekem alǵan Boztorǵaı bolatyn. Óıtkeni ol bıikte-bıikte edi ǵoı. Boztorǵaı jyry jym boldy. Bıikte júrgen jalqaý Quladyn da bir jaqqa bezip ketti. Izen arasyndaǵy kók qasqa semiz shegirtke de shyryldaǵanyn qoıa qoıdy. Jyltyńdap odan-budan mal taýyp júrgen sur tyshqandar inderine kirip ketip, lezde joq boldy. Ózinen úlken balyqkózdi jaıymen súıretip kele jatqan Qumyrsqa kenet ıleýine qaraı jantalasa asyqty. Ersili-qarsyly shubyrǵan aqyldy Qumyrsqalar, endi bári ıleýge qaraı jóńkildi.
Toqymdaı ǵana túkis bult Naızakókti lezde kórsetpeı jiberdi. Batys álemin áp-sátte jaýlap aldy.
Buldyryqtyń da qumyrsqa ǵurly mıy bar. Kúni boıy jem tasýmen áýre bolǵan Qoraz aıaýly Mekishiniń janyna kelip jata qaldy. Tipti qyp-qysqa qanatymen Mekishtiń jup-jumyr jonyn jappaqshy da boldy.
Qudireti kúshti Qudaı Buldyryqtyń qanatyn nege osynshama qysqa jaratty eken. Nesine aıady eken. Sonaý Táńirtaýdyń tósinde ushqan Tastúlek qyrannyń qanatyn bermeı-aq qoısyn. Qalbań-qalbań etken Quladyn qustyń qaýyrsynyn berse de jetip jatyr edi ǵoı. O, Qudaı, sonshama párýana, sonshama taza, sonshama qanaǵatshyl, mahabbatqa meılinshe adal Buldyryqtan bir qarys artyq qaýyrsyndy nesine aıadyń?! Eshkimge, esh nársege zábiri joq, zıany joq maqulyqty nege munsha kemtar ettiń?! Qanaǵatsyzdan qanaǵatshyldy aıyrsań qaıtedi. Júr ǵoı anaý tómende jatqan aýylda neshe alýan aıqaılaǵan taýyq qorazdary. Taýyqtar — tarynyń quly. Asyrandy, basybaıly, táýeldi beısharalar. Al, qorazdary, kerdeń ári qomaǵaı. Bir qoraz bir úıir mekishterdiń jalǵyz baıy. Toıymsyz. Óz úıiri azdaı kórshi úıirdiń mekishterine de qyzyǵyp, kózi qylılanyp, qulqyn qaǵyp, qaǵynyp turady.
Bir kem dúnıe. Buldyryqtyń bir kemdigi — qanatynyń bir-aq tutamdyǵy. Osyny aıtyp Buldyryq Táńirge minájat etse, Kók Aspan oǵan:
— Táıt, tásirsiz! Sen turmaq Adamda da qanat joq. Qaıta sende bir tutam bolsa da tamtyq bar. Táýba qyl! — dep jekip tastaıdy.
Kenet Táńirtaý qulaǵandaı, Aspan qarsh etip, qaq jarylyp, naızaǵaı ot jylandaı ıreleńdep, kún kúrkirep azynap qoıa bergende, Buldyryqtyń astyndaǵy Qara Jer dir-dir ete qaldy. Jumyrtqalar shoshynyp, shorshyp ketti de birinen soń biri jarylyp, Mekishtiń baýyry shıq-shıq etken balapanǵa tolyp shyǵa keldi. Buryn balapandar jaryqqa bir-birlep shyǵar edi, mynaýsy sumdyq boldy. On balapan birden shyqqanda Mekish baıǵus qaısysynyń sharanasyn tazartaryn bilmeı qatty sasty. Mundaı iske ıkemi joq Qoraz qorbańdap, Mekishti shyr aınala berdi. Shelektep quıǵan nóserden qorǵaımyn dep kelte qanatyn barynsha jaıyp qobyratty.
Shelektep quıǵan jańbyr myna jaǵdaıda jamanat bolsa da aınalaıyn eken. Artynsha Buldyryqtyń óziniń jumyrtqasyndaı burshaq urǵanda Qoraz sorly qysqa qanatymen Mekishtiń basyn qymtap-aq baqty. Biraq kelesi sátte álgi jumyrtqadaı muz burshaq óziniń basyna tıip, tars ete túskende Qoraz eki-úsh aýnap túsip, qyljıdy da qaldy. Qysqa qanat pen baýyr mamyǵy typ-tyǵyz-aq edi, biraq barmaqtaı basty Qudaı tyqyr jaratqanyn qarasańshy.
Mekish miskin jumyrtqadan jańa shyqqan balapandaryn baýyr mamyǵyna basyp-aq baqty. Burshaq tımesin dep basyn tuqshıtyp, qanatynyń astyna tyǵyp jiberdi. Basyndy saqta, miskin, basyńdy saqta.
Basyn saqtaı almaǵan Qoraz eki-aq adym jerde qyljıyp qaldy. Qaıtalaı tıgen burshaqtan Qorazdyń mıy shashylyp ketti. Ony kórýge Mekishtiń shamasy kelgen joq. Áli jalqyǵy keppegen balapandardy qalaı aman alyp qalamyn dep jantalasty.
Qoraz ben Mekish bir-birinsiz tiri júre almaıtyndaı. Endi Mekish sol shyǵarǵa ǵana jany bólek Qorazdyń jansyz jatqanyn kóre de almady. Jónsiz, josyqsyz surapyldyń qurbany bolǵan jan-joldasyn Buldyryqsha joqtaı da almady.
Burshaq degen kádimgi adam jeıtin burshaqtyń kólemindeı ǵana bolýshy edi. Al, mynaý... burshaqtan góri Aspan atqylaǵan snarádtaı bir soıqan boldy.
Osy kezde boz-boran burshaqtyń arasynan «Ýazık» mashınasy kórindi. Bul mashınany Buldyryq burynnan biletin. Daýysynan tanydy. Buryn odan seskenip, buǵyp jatatyn. Endi sol máshıne ózin, balapandaryn qutqarardaı, janyma jaqyndap kelse eken, bizdi qutqarsa eken dep tiledi. Tasyrlaı tıgen burshaqtan «Ýazıktiń» mańdaı shynysy shytynaı-shytynaı tesilýge aınalypty.
Buldyryqtyń tilegi bolmady. Mashınanyń ishindegi adam syrtqa shyqpady. Jaıqalyp turǵan kúzdik bıdaıdyń býaz masaqtary pyshaqpen keskendeı qyrqylyp qalǵanyn kórgende Shaǵyn sharýashylyq bastyǵynyń kózinen jas seldeı aqty.
— A, Qudaı, ne jazdyq saǵan? — dedi máshıne ishinde otyryp. — Arqa etimiz arsha, borbaı etimiz borsha bolyp, murnymyzdan qan ketip júrip, qaryzǵa batyp ekken eginimiz edi, endi ne boldyq? — dedi óksip-óksip.
— Betine qarap otyrǵan bar baılyǵymyz osy edi, endi qara qazanǵa qara sý quıyp, tas qaınatamyz ba, neǵylamyz, ýa, Qudaı?! — dep aspanǵa qarap ash qasqyrsha ulydy.
Burshaq lezde pyshaq keskendeı sap boldy. Álgide álem-tapyryq tartqan qara bult jany shyǵa tolǵatyp, jumyrtqadaı sansyz burshaq týǵan soń, endi aq maqtadaı úlbirep baryp, qaljalap jatqandaı, Táńirtaýdyń basyna arqasyn súıedi.
Qara joldyń boıyndaǵy zırat jaqtan aq bý shýdalana kóterilip, adamsha til qatty:
— E, beıshara urpaq! Qudaıdy jazǵyrma. Aldymen ózińe qara. Adamdaryńa qara, — dedi taý jańǵyryqtyra kúńirenip. — Qudaıdy qınalǵanda ǵana esińe alasyń. Jaıshylyqta jalynbaısyń. Alystaǵy Qudaı turmaq, kúnde túbinen óziń ótip júrgen myna zırattyń tusyna sál toqtap duǵa da qylmaısyń. Adamdaryń azǵyn. Araqtan basqa asty tamaq dep bilmeıdi. Qarttaryń saqaldaryna súrinip júrip, saıtannyń sidigi sińgen sýsyndy atasynyń asyndaı simiredi. Jastaryń bolsa biriniń malyn biri urlap, qasqyrǵa aınaldy. Sonda Qudaıdy ne betińmen jazǵyrasyń?! — dedi.
Shaǵyn sharýashylyq bastyǵy mashınanyń ishinde máńgirip otyrǵanda Kúnshyǵystan araı qaqpa ashylyp, san qulpyryp, Táńirtaý men Araıtaýdyń arasynda Shuǵyla kópir tura qaldy. Qoraz ben Mekish lázzat teńizine shomylǵanda qaýyrsyndary osylaısha shuǵyla shashar edi... Endi sol Buldyryq Qoraz ben Mekishtiń jany Aspanda jaı taýyp, Kempirqosaq-SHuǵylaǵa aınalyp ketken eken.
Sonda da Boztorǵaı qaıtadan shyryldamady. Tek tynymsyz Qumyrsqa ǵana ıleýinen shyǵyp edi, jer betinde siresip jatqan burshaq muzdan óz soqpaǵyn taba almaı, ary-beri túrtinektep, ań-tań bolyp, turyp qaldy. Jyltyń kóz tyshqandar aınala jarylǵan Boztorǵaı jumyrtqalarynyń ısin sezip, bir jaǵynan kódede siresip jatqan kók muzdan seskenip, in aýzynda shoshańdap typyrlaı berdi. Sum Tyshqannyń qudaıy berdi. Tóskeı túgel jarylǵan jumyrtqaǵa malshynyp qaldy.
Qara joldan burylyp, qıraǵan egis dalasyna qaraı eki «Jıp» jyljyp keledi. Shaǵyn sharýashylyq bastyǵy solardy kórip, kózi bylaýdaı bolyp, aldarynan shyqty.
Kelgender Gýbernator men Oıaz jáne olardyń nókerleri eken. Gýbernatordyń eki qoly shalbarynyń qos qaltasyna tereń suǵynyp ketipti. Sirá, áldenesi salbyrap túsip bara jatqandaı, qoldaryn qaltalardan shyǵarmady. Shaǵyn sharýa bastyǵy qos qolyn ala júgirgende de áldeqandaı asylynan aıyrylyp qalatyndaı qoldary bosamady.
Burshaq uryp qıratqan qalyń bıdaıǵa qarap turyp, Gýbernator:
— Nado je, — dedi.
Oıaz:
— Apat aıtyp kelmeıdi degen osy, — dedi.
Nókerler qyrqylyp túsken masaqtardy terip alyp, dúmbil dándi aýyzdaryna salyp, bastaryn shaıqap-shaıqap qoıady.
Gýbernator bir qolyn shalbarynyń qaltasynan áreń shyǵaryp, masaqtyń bireýin salmaqtap kórip, Oıazǵa:
— Ný, chto j, bosqa ketpes úshin bul jerge taýyqtardy ákelip baǵý kerek, — dedi.
Oıaz kúleıin dep kúle almady. Shaǵyn sharýa bastyǵy bet-aýzy tútigip, kózi shatynap:
— Búkil oblystan jınamasa, bir aýyldyń taýyǵy taýysa almaıdy, — dedi.
Gýbernator oǵan syzdana qarap:
— Qandaı kómek kerek? — dedi.
— Benzın kerek, solárka kerek, kredıt kerek.
— Egic sezony ótip ketti ǵoı, ol nege kerek?
— Kúzdik salý úshin kerek, par men súdiger úshin...
— Chto takoe kúzdik?
Oıaz Gýbernatordyń jeńinen tartyp qalyp, qulaǵyna birdeńe dep sybyrlady.
Gýbernator:
— A, vot ono chto, — dedi. — Al, súdiger degen ne bále?
— Záb...
Gýbernator ózek jaqqa qaraı betteı baryp, Izenniń arasyna kirip ketti. Qos qolyn da qaltasynan shyǵaryp, álgi bir asyly ornynda ma, joq pa degendeı, shalbarynyń qulpyn ashyp jiberip, sál turdy da, álgisin silkip-silkip, qaıtadan shalbaryna salyp qoıdy. Sonysy túsip qalmasyn dep qolyn taǵy da qaltasyna suǵyp aldy. Buryla berip, tómpeshikteý bop jatqan muzdy ádemi týflıiniń tumsyǵymen túrtip jiberip edi, astynan qımylsyz jatqan Buldyryq kórindi.
— Eı, mynaý ne? Rábchık chto lı? — dep nókerlerine aıqaılady.
Bári de elpeńdep jetip keldi. Nókerlerdiń biri Buldyryqty kelte qanatynan ustap kóterip alyp edi, astynan jybyr-jybyr etip, shala-jansar balapandar qımyldady.
Gýbernator:
— Jal, jal, — dedi, myna rábchık ılı kýropatka tiri bolǵanda atyp alar edik. Janyndaǵy Oıazǵa qarap: — a, mojet tirileri bar shyǵar, a?
Nókerlerine:
— Davaı, bagajnıktegi myltyqty ákel! — dedi.
Shaǵyn sharýa bastyǵy:
— Bútkil Tóskeıde tiri Buldyryq qalǵan joq. Kórmeısiz be bári balapan basyp jatqanda qyrylyp qaldy ǵoı, — dedi qabaǵyn qars jaýyp.
— Ný, chto j, — dedi Gýbernator. — Onda býtylkalardy atamyz. Nókerlerine qarap, — Tashıte, — dep ıek qaqty.
Gýbernatordyń tilin ıek qaǵysynan túsinetin ańshy tazydaı sýmańdaǵan nókerler araq aýzynan keıde tamshylap, keıde laqyldap aǵatyn tyrna moıyn bótelkelerdi lezde jetkizdi.
— Za ýpokoı dýshı, kak ee, Býldýrýk, chto lı, — dedi Gýbernator.
Shaǵyn sharýa bastyǵy teris qarap ketip edi, Gýbernator:
— Sen ne, senen basqa ne perejıvaıýt, chto lı, al! — dep aqyrdy. Anaý da qyrsyq eken, ishpeı qoıdy. Jańa ǵana zırat jaqtan Aq Býdyń aıqaılap aıtqany áli qulaǵynan ketpegen baıǵus: «Qudaıdyń shyn qaharyna endi ilinetin boldyq-aý», — dep ishine naızaǵaı oty túsip ketip edi.
Nókerler bosaǵan bótelkelerdi ózek jıeginde teńkıip-teńkıip jatqan tastardyń ústine aparyp qaz-qatar tizip qoıdy.
— Bytyraly myltyqpen atýǵa zapreshaıý, — dedi Gýbernator. — Jalǵyz oqpen alystan atamyz. Vo vsem nýjna chestnostı spravedlıvost
Alystan atqandardyń oǵy bótelkege tımeı ketip jatty. Ne tasqa tıedi, ne ústinen asyp ketedi. Tastardan ot shyǵady. Shyrt ete qalady. Tastyń da shybyn jany bar ma kim biledi.
Aqyry Gýbernator bir bótelkeniń byt-shytyn shyǵardy. Onyki dúrbili aýyr vınchester edi. Taý basyndaǵy arqardy atýǵa arnalǵan myltyq.
Gýbernatordyń qurmetine Shaǵyn sharýa bastyǵynan basqanyń bári ulardaı shýyldap tost kóterdi.
Gýbernator aıtty:
— Tak, ne ınteresno, — dedi. — Odan da ana jatqan balapandardy tasqa aparyp tizip qoıyńdar. Báribir mal bolmaıdy. Chto nıbýd jıvoe nado.
Gýbernator aıtty — oryndaldy.
Gýbernatordyń dúrbili myltyǵynan birinshi oq atylǵanda aspanda naızaǵaı jarq ete qaldy. Bular shýyldasyp júrip baıqamaǵan eken. Aspan qatty túksıip, túnerip ketken eken. Kenet tasyrlata burshaq jaýyp kep bersin. O, ǵajap! Úlkendigi jumyrtqadaı burshaqtyń túsi qyp-qyzyl eken. Jerge túskenderi álgide ǵana qyzǵan Kúnniń jylýynan tez erip, qanjylym qyzǵyltym sý jyljyp aǵa bastady.
Shoshyp ketken Gýbernator komandasy «Jıpterine» tez-tez minip, qara jolǵa qaraı qasha jóneldi.
Jyrtyq-jyrtyq áınegin qyp-qyzyl qan jýǵan mashınanyń ıesi álgilerdiń artynan qarap, sileıdi de qaldy.
Bálkim, zulmat kezeń kýásindeı, tasyrań ǵasyr eskertkishi retinde tasqa aınalyp ketetin shyǵar... Myń jyldan keıin arheologtar: «Bul qaı dáýirden qalǵan?» — dep mılary ashıtyn shyǵar...
Arheologtar keıde myń jyl ary, myń jyl beri shatasa beredi. Sonda dıplom satyp alǵan bir akademık: «Bul balbal tas Iısýs Hrıstos týylǵanǵa deıin qoıylǵan», — dep soǵýy da múmkin.
You Might Also Like
