InfoHub Logo

6 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Dara jáne kúrdeli san esimder. (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik maqsaty: San esim týraly túsinikterin ary qaraı tolyqtyrý, san esimderdiń quramyna qaraı dara jáne kúrdeli bolyp bólinetinin túsindirý, kúrdeli san esimderdiń jasalý erekshelikterin tanytý;
Damytýshylyq maqsaty: Oılaý belsendiligi men tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn damytý, oı qorytyp naqty sheshim jasata bilý, shyǵarmashylyq izdenisterin arttyrýǵa yqpal jasaý;
Tárbıelik maqsaty: Adam ómirindegi sandardyń mańyzdylyǵyn jete túsindirip, ómirmen baılanys arqyly týǵan halqynyń ónerin súıip ósýge baýlý, eńbeksúıgishtikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, izdenis, baıandaý, taldaý, t. b.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, beıne sújet,
Pánaralyq baılanys: matematıka, tarıh, ádebıet.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý:
1. Sálemdesý, synyptyń sabaqqa qatysyn tekserý.
2. Synyp tazalyǵyna kóńil bólý.
3. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn, qural - jabdyqtarynyń barlyǵyn qadaǵalaý.

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
Úıge, a) san esim týraly túsinikti oqýǵa berilgen bolatyn. Analız - sıntez tásili arqyly san esim týraly bilimderi pysyqtalady.
Sandardy tańdaý arqyly suraqtarǵa jaýap beredi.
1. San esim degenimiz qandaı sóz taby?
2. San esim qandaı suraqtarǵa jaýap beredi?
3. San esim qaı sóz tabymen tikeleı tirkesip, qoldanylady?
4. San esimder sóılemde qandaı qyzmet atqarady?
5. San esimderdiń zat esimsiz jumsalýyn mysal keltirińder?
á) Al endi, san esimder qatysqan maqal - mátelderdi ortaǵa salyńdar.
Oqýshylardyń jaýaptary:
1. Bilgenim – bir toǵyz, bilmegenim toqsan toǵyz.
2. Jigitke jetpis óner de az.
3. Jeti ret ólshep, bir ret kes.
4. Otyz eki tisten shyqqan sóz, otyz rýly elge taraıdy.
5. On úshte otaý ıesi
6.
Úı tapsyrmasy men jańa sabaqtyń baılanysy: Oqýshylar, 99, 32, 25 aıtqan oqýshylar oń jaqqa, 7, 1 san esimderi bar maqaldardy aıtqan oqýshylar sol jaqqa shyǵyńdar.
Mıǵa shabýyl jasaý. Oqýshylar, men nege senderdi osylaı bóldim? Qalaı oılaısyńdar?
Árıne, durys aıtasyńdar. Endeshe búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby – Dara jáne kúrdeli san esimder.

İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
1. Taqyryp syryn ashý (1 slaıd)
San esimder quramyna qaraı dara san esim jáne kúrdeli san esim bolyp bólinedi.
Bir túbirden quralǵan negizgi jáne týyndy san esim dara san esim dep atalady.
Mysaly, on, eki, bes, myń – negizi san esimder;
ondaǵan, myńdaǵan, altynshy, ekeý – týyndy san esimder.

Eki ıa odan da kór túbirdiń tirkesinen nemese qosarlanýynan jasalǵan san esim kúrdeli san esim dep atalady.
Mysaly, eki myń on úsh, 25 t. b.
Sózderdiń qosarlaný men qaıtalanýy arqyly jasalǵan kúrdeli san esimder defıs (-) arqyly jazylady.
Mysaly, qyryq - elý, alpys - jetpis,

2. Dáptermen jumys:
159 jattyǵý. Mátinniń quramynan dara san esimderdi bir bólek, kúrdeli san esimderdi bir bólek eki baǵan etip jazyńdar.
Úlgi, dara san esimder kúrdeli san esimder
júzinshi, besinshi, úshinshi, myń toǵyz júz qyryq ekinshi
Tapsyrma tekserilip bekitiledi.

3. «Sergitý» oıyny. Dara san esimderdi ataǵanda oń qoldaryńdy kóteresińder, kúrdeli san esimderdi ataǵanda eki qoldaryńdy birdeı kóteresińder.
Ekinshi, qyryq - elý, toǵyz júz bir, jeteý, júzdegen, úsh - úshten, beseý, on bútin júzden elý bir, toqsan, júz shaqty.

4. “Etnomádenı suraqtar” - aýyzsha jumys túri
Sandarǵa baılanysty halqymyzdyń uǵymynda 1, 3, 5, 7, 9, 40 sekildi sandardyń bárin bir yrymǵa negizdep, kıeli dep eseptegen. Sondyqtan da meniń qoıatyn suraǵym osy tóńirekti qamtıdy.
1. Jeti atańdy ata (ata, áke, bala, nemere, shóbere, shópshek, nemene)
2. Halqymyzdyń kıe tutqan sandaryn ata (7, 9)
3. Úsh arsyzdy ata (uıqy, tamaq, kúlki)
4. Jigittiń úsh jurty (óz jurty, qaıyn jurty, naǵashy jurty)
5. Tórt túlik (qoı, sıyr, jylqy, túıe)
6. Er qarýy bes qarý (naıza, sadaq, shoqpar, qylysh, aıbalta)
7. Qonaqtyń tórt túri (arnaıy, qydyrma, qudaıy, qylǵyma)
8. Úsh báıterek (İlıas, Sáken, Beıimbet)
9. Bes arys (Shákárim, Ahmet, Maǵjan, Mirjaqyp, Júsipbek)
10. Halqymyzdyń san esimderden bastalyp aıtylatyn ulttyq oıyndary qalaı atalady? (toǵyzqumalaq, altybaqan)

5. Beınesújetpen jumys (ıntertaqta)
Artyq bolmas bilgeniń…. Oqýshylar, sender elimizde jáne álemde bolyp jatqan oqıǵalardy qaıdan bile alasyńdar? Árıne, baspasóz quraldary men telehabarlardan. Endeshe qazir senderdiń nazarlaryńa búgingi jańalyqtardan úzindi kórsetemin. Sony muqıat tyńdap shyǵyńdar. Senderdiń este saqtaý qabiletterińdi baıqaý úshin, mynadaı jumys beremin. Beınesújette aıtylǵan jańalyqtan san esimderdi ózderi tirkesken zat esimderimen birge este saqtap, dápterlerińe jazyp alyńdar.
Tapsyrma tekserilip, bekitiledi.

6. Ádebıetpen baılanys.
Halyq aýyz ádebıetinde jáne jekelegen avtorlar shyǵarmalarynda kóptep kezdesetin shyǵarmanyń bir túri – sanamaqtar. Qazir kespe kartochkalardy taratamyn. Kartochkalarda sanamaqtyń bir - bir jolynan jazylǵan. Men belgi bergen kezde san reti boıynsha oqyp shyǵasyńdar.
Bir degenim – bilim alý.
Eki degenim - elin súıý.
Úsh degenim - úlgili bolý.
Tórt degenim - tózimdi bolý.
Bes degenim - birlikte bolý.
Alty degenim - aqyldy bolý.
Jeti degenim - jetistikke jetý.
Segiz degenim - sezine bilý.
Toǵyz degenim - tolǵaný.
On degenim - osynyń bárin oıǵa alý.
Qorytyndy oı tolǵaý.

İÚ. Sabaqty bekitý:
«Maqsutym - til ustartyp, óner shashpaq» degendeı, bul sabaqta Abaı atamyzdy aıtpaı ketýge bolmaıdy. Abaı atamyzdyń «Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń, óleńmen jer qoınyna kirer deneń» demekshi, bizdiń kúndelikti turmysymyzda, toı - dýmandarda aıtylyp júrgen óleń taqyryptarynyń keıbiri sanmen atalady.
Mysaly, qandaı ánderdi bilesińder? (Bir bala, Jıyrma bes, Eki jıren, Bir kelinshek, On alty qyz, Segiz aıaq)

Ú. Sabaqty qorytý.
- Sonymen, san esim degenimiz qandaı sóz taby?
- Qandaı suraqtarǵa jaýap beredi?
- Dara san esimder degenimiz ne?
- Kúrdeli san esimder qalaı jasalady?

Endi jumbaqtardy shesheıik!
1. Muz aıdynda jeti bala,
Asyr sap júr syrǵanap,
Syrǵanamaı eki bala,
Jaǵalaýda tur qarap
Endi osy balanyń
Sanyn aıtsań jaradyń
9. eki aıaq pen eki qol,
Bir aýyz ben bir tiliń,
Nesheý boldy, qane, bol,
Sanap shyǵar kim buryn
12. myna alty aq alma,
Nurbıbi men Janarǵa.
Úsh sarysy – Anarǵa,
Qyzyl alma – Manarǵa.
Qansha sonda bar alma.
13. Sý quıyp em astaýǵa,
Úsh qaz ushty aspanǵa.
Úsh qasqaldaq, bir qazan,
Eki úırek, bir sazan,
Bir kókserke, bir qarǵa,
Aıt, neshe qus ushyp júr,
Nege ekenin túsindir

Úİ. Úıge tapsyrma.
Mindetti deńgeı: Dara jáne kúrdeli san esim týraly túsinik.
Múmkindik deńgeıi: 161 - jattyǵý. San esimderdi qatystyryp, «Bizdiń synyp» degen taqyrypta shaǵyn shyǵarma qurastyryp jazyńdar.
Úİİ. Baǵalaý.