Sózderdiń baılanysý tásilderi
7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sózderdiń baılanysý túrleri (prezentasıa)
Sabaqtyń mindeti: Sózderdiń baılanysý túrleri jaıly alǵan bilimderin ǵylymda bolyp jatqan sońǵy jańalyqtarmen tolyqtyryp, zertteýshilik qabiletterin ushtaý.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsaty: Ótken taqyryptar boıynsha oı qoryta otyryp, jattyǵýlarmen jumys júrgizý, oqýshylardyń alǵan bilimderin pysyqtaý, teorıalyq bilimderin pikirtalas arqyly praktıkamen ushtastyrý;
2. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń aýyzsha jáne jazbasha tildik stılderin damytý, oılaý óristeri men dúnıetanymdyq kózqaras sheńberlerin keńeıtý. Shyǵarmashylyq iskerlikterin arttyrý.
3. Tárbıelik maqsaty: Jaqsy qasıetterge, adamgershilikterge baýlý. Jaqsy oqyp, úlgili, bilimdi bolýǵa, dostyqta adal bolýǵa shaqyrý.
Sabaqtyń túri: dástúrli, konferensıa sabaq
Sabaqtyń ádisi: pikirtalas, suraq - jaýap, analız - sıntez, jattyǵýlarmen jumys ádisi;
Sabaqtyń kórnekiligi: sabaqtyń barysyna qurylǵan slaıdtar, tapsyrmalar jazylǵan qaǵazdar, kespe - kartochkalar, ár túrli syzbalar;
Pánaralyq baılanys: qazaq ádebıeti;
Oqytý tehnologıalary: syn turǵysynan oılaý, deńgeılep - saralap oqytý;
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
a) sálemdesý;
á) Kezekshi esebi;
b) oqý qural - jabdyqtaryn, sabaqqa qajetti quraldardyń bolýyn qadaǵalaý;
v) oqýshylardyń zeıinin sabaqqa burý;
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
İİİ. Jańa sabaq.
1. Sabaqtyń taqyryby, maqsaty, mindeti jáne barysymen tanystyrý.
2. Muǵalimniń kirispe sózi: - Búgingi sabaqta sózderdiń baılanysý túrleri jaıly alǵan bilimderimizdi qorytyp, ózindik kózqarastarymyzdy ortaǵa salatyn bolamyz. Sabaǵymyz konferensıa túrinde ótetindikten aldymen qatysý ǵalymdar men tilshini tanystyryp óteıik. Odan soń ǵalymdardyń pikirin tyńdap, jattyǵýlarmen jumys isteımiz.
3. Tanystyrý sáti.
1. Bilemin bóliminde ótken taqyryptardy qaıtalap, erejelerdi eske túsiremiz, deńgeılik tapsyrmalardy oryndaımyz.
A) Qaıtalaý suraqtary
Sıntaksıs neni zertteıdi?
Qazaq tiliniń qaı salasyn ótip jatyrmyz?
Sóz tirkesiniń kúrdeli sózder men turaqty tirkesterden aıyrmashylyqtaryn ata
Sóz tirkesi degenimiz ne?
Sóz tirkesiniń aıryqsha belgilerin ata
Sóz tirkesiniń baılanysý tásilderin ata
Sóz tirkesiniń túrleri qalaı anyqtalady?
Á) Deńgeılik tapsyrmalar:
I – deńgeıge: etistikti sóz tirkesterin taýyp jazyńdar
II – deńgeıge: Janasý, qabysýdy taýyp taldańdar.
III – deńgeıge: Matasýdy tabý.
Shoń jolshybaı Baıanaýylǵa soqty. Potanın bıdi kók kózi kúlimdep qarsy aldy. Amandyqtan soń Shoń tóńiregine kóz saldy. Byltyrǵydan góri qurylysqa eleýli eshteńe qosyla qoımaǵandaı. Eki úıdiń irgesi kóterilipti. Olardyń qatarynan bes - alty adam taǵy jer qazyp jatyr. Bıiktigi altybaqandaı tórt aıaqty tuǵyrlar ústinde bóreneni taqtaıǵa tilip jatyr. Anadaı jerdegi qalqan astynda súrgilengen taqtaılardy jeke qalap qoıypty.
B) Oqýlyqpen jumys. 247 jattyǵý
Mátindi túsinip oqyńyzdar. Abylaıdyń túsi ne jaıynda? Qaramen jazylǵan sózder qandaı baılanysý tásilimen baılanysqan? Eske túsirińizder.
Úlgi: Buqarany alamyn – jalǵaý arqyly baılanysqan sóz tirkesi (meńgerý)
2. Zertteı alamyn bóliminde úıge berilgen jeke tapsyrmalar tyńdalyp, sýrettermen jumys jasalynady.
A) Tilshi: Ǵalym Máýlen Balaqaev “Qazirgi qazaq tili” atty eńbeginde sózderdiń baılanysý týrlerin qalaı sıpattaıdy?
Á) Ǵalymdar pikirleri:
Qıysýtanýshy ǵalymdar:
Matasýtanýshy ǵalymdar:
Meńgerýtanýshy ǵalymdar:
Qabysýtanýshy ǵalymdar:
Janasýtanýshy ǵalymdar:
B) Sýrettermen jumys.
3. Bilgim keledi bóliminde tilshi suraqtar men test suraqtary bolady.
A) Tilshi:
Qıysý sóz tirkesine jata ma, álde jalań sóılemge jata ma?
Matasý men meńgerýdi keıbir ǵalymdar bir dep qarastyrady, osy durys pa?
Qabysý man janasýdy qosyp bir sózderdiń baılanysý tásilderin jasaýǵa bola ma?
Á) Test suraqtary:
1. Etistikti tirkesti tabyńyz.
A) Jaqsynyń ashýy. C) Jamannyń ashýy
B) Basy jetkenshe D) Jamannyń basy
2. Turaqty sóz tirkesin kórsetińiz:
A) Darhan dala C) Muzǵa otyrǵyzyp ketý
B) Ǵumyrnama D) Kedeı - kepshik
3. 4. Qandaı baılanys túri: Men estidim.
A) Matasý C) Qıysý
B) Janasý D) Meńgerý
5. Meńgerýdi tap:
A) Synǵa tústi C) Aman keldi
B) Bizdiń ólke D) Keń dala
6. Baılanys túrlerine qatysty taldaýdyń qaısysy durys emes?
A) Toǵyz adam – qabysý C) Oqýǵa laıyq – meńgerý
B) Keń bólme – janasý D) Alataýdyń Jambyly - matasý
7. Berilgen retine qaraı sóz tirkesteriniń baılanysý túrin anyqta: Aǵashtyń butaǵy, hat alý, qalyń orman.
A) Matasý, qabysý, janasý C) Qabysý, meńgerý, janasý
B) Meńgerý, qıysý, qabysý D) Matasý, meńgerý, qabysý
8. Esimdi tirkesti tap.
A) Úlken úı. C) Taǵy da keldi.
V) On shaqty. D) Onǵa jýyq.
4. “Bildim” bóliminde: Jattyǵýlar:
1. Sóz tirkesterin jaz.
I deńgeı: “Oılan”
1. Zat esim+zat esim. 2. Syn esim+zat esim. 3. San esim+zat esim
II deńgeı: “Tap”
1. Esimdik+zat esim. 2. Septeýlik shylaý + etistik. 3. Zat esim+etistik
III deńgeı: “İzden”
1. Ústeý+etistik. 2. Syn esim + etistik. 3. San esim + etistik.
2. Sóz tirkesteriniń túrlerin ajyratyńdar.
Qara tory. Ketip qaldy. Úıde qaldy. Sary ala qoı. Jumǵan aýzyn ashpaý. On segiz. Jetpis jyl. Asyǵyp - úsigip keldi. Sirkesi sý kótermeıdi. Móldir sý.
3. Sózderdiń baılanysý túrlerin tabyńdar.
Byltyr tapsyrdy. Álsin qulaq túredi. Bilgenge marjan. Eki dos. Bizdiń aýyl. Sen tanyssyń. Alǵashqy oılar. Qashyqtyq eńbegi. Ýaqyttan ozǵan. Sender sóıleńder.
4. Mátinnen matasa baılanysqan sóz tirkesin anyqtańyz.
Talaı kún boıynda ilbýmen ǵana júrip, Jıdebaı tusyna jetken Qunanbaı qosy san jaǵynan birtalaı kemip qapty. Ásirese, shoshytatyn jylqynyń túsi. Neler atpal aıǵyrlar men saqa bılerdiń ózi de alty aılyq aýrýdan turǵandaı, kóleńkesi ǵana qalǵan. Júnderi uzaryp, úrpıgen. Aıaqtary jýandap, súıek - súıegi adyraıyp ketipti. Taramys, shandyr ataýlysynyń bári bilinip tur (M. Á.).
5. Mátinnen meńgerýdi tabyńyz.
Jas mal bolǵanda júriske myqty, astynan ıt ótip jatsa da, jymyrań qaqpaıtyn minezdi jylqyny Erik jan joldasyndaı jaqsy kóretin. Qulyn kezinen qundaqqa oraǵandaı mápelep ósirdi, shoshań eter jerge shoqyraqtatpaı, osyndaı azamat taqymy, arǵymaq arqasy synalar uzaq ta eńký - eńký saparǵa saqtaıtyn. Ázirge ekeýi de syr aldyrǵan joq. Mańdaı men saýyrdan sorǵalaǵan bir kúngi ter degen ne, táıiri, erteń - aq jaılaýǵa qaıtyp barǵan soń, ekeýi qarǵa aýnaǵan túlkideı túrlenip shyǵa kelmeı me?! (O. B.).
IV. Sabaqty bekitý: Bul kezeńde oqýshylar ana taqyrybynda maqal - mátelder aıtyp, olardyń quramynda kezdesken baılanysý túrlerin taýyp aıtady.
V. Sabaqty qorytý.
VI. Úıge tapsyrma:
Mindetti deńgeı: “Kóktemniń aıshyqty sátteri” mátin jazý.
Múmkindik deńgeıi: Janasa baılanysqan sóz tirkesteriniń astyn syzý.
VII. Baǵalaý kezeńi
Sabaqtyń taqyryby: Sózderdiń baılanysý túrleri (prezentasıa)
Sabaqtyń mindeti: Sózderdiń baılanysý túrleri jaıly alǵan bilimderin ǵylymda bolyp jatqan sońǵy jańalyqtarmen tolyqtyryp, zertteýshilik qabiletterin ushtaý.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsaty: Ótken taqyryptar boıynsha oı qoryta otyryp, jattyǵýlarmen jumys júrgizý, oqýshylardyń alǵan bilimderin pysyqtaý, teorıalyq bilimderin pikirtalas arqyly praktıkamen ushtastyrý;
2. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń aýyzsha jáne jazbasha tildik stılderin damytý, oılaý óristeri men dúnıetanymdyq kózqaras sheńberlerin keńeıtý. Shyǵarmashylyq iskerlikterin arttyrý.
3. Tárbıelik maqsaty: Jaqsy qasıetterge, adamgershilikterge baýlý. Jaqsy oqyp, úlgili, bilimdi bolýǵa, dostyqta adal bolýǵa shaqyrý.
Sabaqtyń túri: dástúrli, konferensıa sabaq
Sabaqtyń ádisi: pikirtalas, suraq - jaýap, analız - sıntez, jattyǵýlarmen jumys ádisi;
Sabaqtyń kórnekiligi: sabaqtyń barysyna qurylǵan slaıdtar, tapsyrmalar jazylǵan qaǵazdar, kespe - kartochkalar, ár túrli syzbalar;
Pánaralyq baılanys: qazaq ádebıeti;
Oqytý tehnologıalary: syn turǵysynan oılaý, deńgeılep - saralap oqytý;
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
a) sálemdesý;
á) Kezekshi esebi;
b) oqý qural - jabdyqtaryn, sabaqqa qajetti quraldardyń bolýyn qadaǵalaý;
v) oqýshylardyń zeıinin sabaqqa burý;
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
İİİ. Jańa sabaq.
1. Sabaqtyń taqyryby, maqsaty, mindeti jáne barysymen tanystyrý.
2. Muǵalimniń kirispe sózi: - Búgingi sabaqta sózderdiń baılanysý túrleri jaıly alǵan bilimderimizdi qorytyp, ózindik kózqarastarymyzdy ortaǵa salatyn bolamyz. Sabaǵymyz konferensıa túrinde ótetindikten aldymen qatysý ǵalymdar men tilshini tanystyryp óteıik. Odan soń ǵalymdardyń pikirin tyńdap, jattyǵýlarmen jumys isteımiz.
3. Tanystyrý sáti.
1. Bilemin bóliminde ótken taqyryptardy qaıtalap, erejelerdi eske túsiremiz, deńgeılik tapsyrmalardy oryndaımyz.
A) Qaıtalaý suraqtary
Sıntaksıs neni zertteıdi?
Qazaq tiliniń qaı salasyn ótip jatyrmyz?
Sóz tirkesiniń kúrdeli sózder men turaqty tirkesterden aıyrmashylyqtaryn ata
Sóz tirkesi degenimiz ne?
Sóz tirkesiniń aıryqsha belgilerin ata
Sóz tirkesiniń baılanysý tásilderin ata
Sóz tirkesiniń túrleri qalaı anyqtalady?
Á) Deńgeılik tapsyrmalar:
I – deńgeıge: etistikti sóz tirkesterin taýyp jazyńdar
II – deńgeıge: Janasý, qabysýdy taýyp taldańdar.
III – deńgeıge: Matasýdy tabý.
Shoń jolshybaı Baıanaýylǵa soqty. Potanın bıdi kók kózi kúlimdep qarsy aldy. Amandyqtan soń Shoń tóńiregine kóz saldy. Byltyrǵydan góri qurylysqa eleýli eshteńe qosyla qoımaǵandaı. Eki úıdiń irgesi kóterilipti. Olardyń qatarynan bes - alty adam taǵy jer qazyp jatyr. Bıiktigi altybaqandaı tórt aıaqty tuǵyrlar ústinde bóreneni taqtaıǵa tilip jatyr. Anadaı jerdegi qalqan astynda súrgilengen taqtaılardy jeke qalap qoıypty.
B) Oqýlyqpen jumys. 247 jattyǵý
Mátindi túsinip oqyńyzdar. Abylaıdyń túsi ne jaıynda? Qaramen jazylǵan sózder qandaı baılanysý tásilimen baılanysqan? Eske túsirińizder.
Úlgi: Buqarany alamyn – jalǵaý arqyly baılanysqan sóz tirkesi (meńgerý)
2. Zertteı alamyn bóliminde úıge berilgen jeke tapsyrmalar tyńdalyp, sýrettermen jumys jasalynady.
A) Tilshi: Ǵalym Máýlen Balaqaev “Qazirgi qazaq tili” atty eńbeginde sózderdiń baılanysý týrlerin qalaı sıpattaıdy?
Á) Ǵalymdar pikirleri:
Qıysýtanýshy ǵalymdar:
Matasýtanýshy ǵalymdar:
Meńgerýtanýshy ǵalymdar:
Qabysýtanýshy ǵalymdar:
Janasýtanýshy ǵalymdar:
B) Sýrettermen jumys.
3. Bilgim keledi bóliminde tilshi suraqtar men test suraqtary bolady.
A) Tilshi:
Qıysý sóz tirkesine jata ma, álde jalań sóılemge jata ma?
Matasý men meńgerýdi keıbir ǵalymdar bir dep qarastyrady, osy durys pa?
Qabysý man janasýdy qosyp bir sózderdiń baılanysý tásilderin jasaýǵa bola ma?
Á) Test suraqtary:
1. Etistikti tirkesti tabyńyz.
A) Jaqsynyń ashýy. C) Jamannyń ashýy
B) Basy jetkenshe D) Jamannyń basy
2. Turaqty sóz tirkesin kórsetińiz:
A) Darhan dala C) Muzǵa otyrǵyzyp ketý
B) Ǵumyrnama D) Kedeı - kepshik
3. 4. Qandaı baılanys túri: Men estidim.
A) Matasý C) Qıysý
B) Janasý D) Meńgerý
5. Meńgerýdi tap:
A) Synǵa tústi C) Aman keldi
B) Bizdiń ólke D) Keń dala
6. Baılanys túrlerine qatysty taldaýdyń qaısysy durys emes?
A) Toǵyz adam – qabysý C) Oqýǵa laıyq – meńgerý
B) Keń bólme – janasý D) Alataýdyń Jambyly - matasý
7. Berilgen retine qaraı sóz tirkesteriniń baılanysý túrin anyqta: Aǵashtyń butaǵy, hat alý, qalyń orman.
A) Matasý, qabysý, janasý C) Qabysý, meńgerý, janasý
B) Meńgerý, qıysý, qabysý D) Matasý, meńgerý, qabysý
8. Esimdi tirkesti tap.
A) Úlken úı. C) Taǵy da keldi.
V) On shaqty. D) Onǵa jýyq.
4. “Bildim” bóliminde: Jattyǵýlar:
1. Sóz tirkesterin jaz.
I deńgeı: “Oılan”
1. Zat esim+zat esim. 2. Syn esim+zat esim. 3. San esim+zat esim
II deńgeı: “Tap”
1. Esimdik+zat esim. 2. Septeýlik shylaý + etistik. 3. Zat esim+etistik
III deńgeı: “İzden”
1. Ústeý+etistik. 2. Syn esim + etistik. 3. San esim + etistik.
2. Sóz tirkesteriniń túrlerin ajyratyńdar.
Qara tory. Ketip qaldy. Úıde qaldy. Sary ala qoı. Jumǵan aýzyn ashpaý. On segiz. Jetpis jyl. Asyǵyp - úsigip keldi. Sirkesi sý kótermeıdi. Móldir sý.
3. Sózderdiń baılanysý túrlerin tabyńdar.
Byltyr tapsyrdy. Álsin qulaq túredi. Bilgenge marjan. Eki dos. Bizdiń aýyl. Sen tanyssyń. Alǵashqy oılar. Qashyqtyq eńbegi. Ýaqyttan ozǵan. Sender sóıleńder.
4. Mátinnen matasa baılanysqan sóz tirkesin anyqtańyz.
Talaı kún boıynda ilbýmen ǵana júrip, Jıdebaı tusyna jetken Qunanbaı qosy san jaǵynan birtalaı kemip qapty. Ásirese, shoshytatyn jylqynyń túsi. Neler atpal aıǵyrlar men saqa bılerdiń ózi de alty aılyq aýrýdan turǵandaı, kóleńkesi ǵana qalǵan. Júnderi uzaryp, úrpıgen. Aıaqtary jýandap, súıek - súıegi adyraıyp ketipti. Taramys, shandyr ataýlysynyń bári bilinip tur (M. Á.).
5. Mátinnen meńgerýdi tabyńyz.
Jas mal bolǵanda júriske myqty, astynan ıt ótip jatsa da, jymyrań qaqpaıtyn minezdi jylqyny Erik jan joldasyndaı jaqsy kóretin. Qulyn kezinen qundaqqa oraǵandaı mápelep ósirdi, shoshań eter jerge shoqyraqtatpaı, osyndaı azamat taqymy, arǵymaq arqasy synalar uzaq ta eńký - eńký saparǵa saqtaıtyn. Ázirge ekeýi de syr aldyrǵan joq. Mańdaı men saýyrdan sorǵalaǵan bir kúngi ter degen ne, táıiri, erteń - aq jaılaýǵa qaıtyp barǵan soń, ekeýi qarǵa aýnaǵan túlkideı túrlenip shyǵa kelmeı me?! (O. B.).
IV. Sabaqty bekitý: Bul kezeńde oqýshylar ana taqyrybynda maqal - mátelder aıtyp, olardyń quramynda kezdesken baılanysý túrlerin taýyp aıtady.
V. Sabaqty qorytý.
VI. Úıge tapsyrma:
Mindetti deńgeı: “Kóktemniń aıshyqty sátteri” mátin jazý.
Múmkindik deńgeıi: Janasa baılanysqan sóz tirkesteriniń astyn syzý.
VII. Baǵalaý kezeńi
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
