InfoHub Logo

Darynda balalardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý

Qazaqstannyń orta bilim júıesiniń aldyna búkil adamzattyq qundylyqtar, ulttyq rýhanı muralar, adamgershilik pen izgilik, eljandylyq tuǵyrnamasynda qalyptasqan, ózine - ózi senimdi, ǵylymı - teorıalyq bilimdiligi men tájirıbelik qabiletteri arqyly kúrdeli álemdik, ómirlik ári áleýmettik keńistikke erkin ene alatyn qasıetterge ıe daryndy tulǵa tárbıeleý mindeti qoıylyp otyr.
Jańa ǵasyrda jańa zamanǵa laıyq tulǵa retinde qalyptasqan, óz kózqarasyn júıeli taldaı biletin óz ómirine qorshaǵan ortaǵa syn kózben qaraıtyn jetkinshek jastardy daıarlaý – bizdiń ustazdyq paryzymyz.
Qazirgi kezeńdegi qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimderiniń mindeti jas býyndy sóz ónerine baýlı otyryp oqytýdyń shyǵarmashylyq sıpatyn kúsheıtý, balanyń jeke qabileti men áleýmettik belsendiliginiń damýyna jol ashý, shyǵarmashyl daryndy tulǵa qalyptastyrý. Shyǵarmashylyq tulǵa basqalardan óz isine degen senimdiligimen, qıal ushqyrlyǵymen, tanymdyq qyzyǵýshylyǵymen, ádemilikti sezine bilýmen, ózgeshe shabytymen erekshelenedi.
Daryndy balalar mektep baǵdarlamasyn jyldam meńgeredi. Zerektik, baıqaǵyshtyq qasıetteri joǵary bolady. Olardyń kópshiligi óz ýaqyttaryn shyǵarmashylyq jumysqa arnaıdy. Sýret salady, óleń jazady.

J. Aımaýytovtyń pikirinshe, adam ómirge ózindik tabıǵı qasıetterimen, qabiletterimen keledi. Al balanyń boıyndaǵy týa bitken qasıetterdi damytatyn – oqytý men tárbıe.
«Neǵurlym balanyń qabileti men talantyn damytýǵa erterek kóńil bólinse, soǵurlym ony tolyq ashýǵa múmkindik týady. Bala boıyndaǵy erekshe qasıetterdi oǵan jaqyn jasy úlkender durys, jetkilikti baǵalamasa, onyń «ózgeler sıaqty» bolyp qalyp qoıýy múmkin» deıdi amerıkandyq ǵalymdar.

Rýhanı baı, jan - jaqty damyǵan daryndy jeke tulǵadaǵy eń basty qasıetterdiń biri til baılyǵy der edik, óz oıyn naqty tereń maǵynaly ári kórkem jetkize biletin, sheshen de oıly sóıleı biletin, Abaısha siltegende júrekke jyly tıetin, «aınalasy tep - tegis jumyr keletin» sóz qudiretin ıgergen adamdarda tulǵalyq qasıet bolady.

Qazirgi tańda álemdik oqý úrdisiniń ózegi – jańa tehnologıalar ekeni belgili. Árbir tehnologıa ózindik jańa ádis - tásilderimen erekshelenedi. Ádis - tásilderdi muǵalim izdenisi arqyly oqýshy qabiletine, qabyldaý deńgeıine qaraı iriktelinip, qoldanylady. Tıimdi, paıdalylaryn jetildire túsedi. Kórnekti pedagog V. A. Sýhomlınskıı «Sabaq jasóspirimderdiń ıntellektýaldy ómirine qur ǵana sabaq bolyp qoımas úshin ol qyzyqty bolýy shart. Osyǵan qol jetkende ǵana mektep jasóspirimder úshin rýhanı ómirdiń tilegen oshaǵyna, muǵalim osy oshaqtyń qurmetti ıesi men saqtaýshysyna aınalady» dep aıtqan. Óıtkeni jaı ǵana sabaq qunarsyz taǵam sekildi adam boıyna juqpaıdy. Qyzyqty sabaqtar muǵalimniń ashqan jańalyǵy, ózindik qoltańbasy, ádistemelik izdenisi, qoldanǵan ádis - tásilderi arqyly erekshelenip, shákirt júreginen oryn alady.
Ózim sabaq barysynda álemniń 18 elinen synaqtan ótkizilgen «Oqý men jazýdy syn turǵysynan oılaýdy damytý» tehnologıasynyń ádis - tásilderin qoldanamyn.

Oqý men jazýdy syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasy qyzyǵýdy oıatý, maǵynany taný, oı - tolǵanys kezeńderinen turady. Qyzyǵýdy oıatý kezeńi – burynǵy biletin men jańa bilimdi ushtastyrý. Iaǵnı sabaqta qarastyrylǵaly turǵan másele jaıly oqýshy ne biletinin aıqyndaýdan bastalady. Osy arqyly oıdy qozǵaý, oıatý mı qyrtysyna titirkengish arqyly áser etedi. Osy kezeńde men «Toptaý» (asosıasıa) ádisin qoldanamyn. Toptaý ádisi arqyly oqýshy oıyn qozǵap, qyzyǵýyn arttyramyn. Bunda ár oqýshy óziniń tanym belsendiligin kórsete aldy.
Baǵdarlamanyń ekinshi kezeńinde (maǵynany taný) oqýshy jańa aqparatpen tanysady, taqyryp boıynsha tapsyrmalar oryndaıdy. Oqýshynyń óz betimen jumys jasap, belsendilik kórsetýine jaǵdaı jasalady.