InfoHub Logo

Atyraý oblysy, Qulsary qalasy, Jylyoı aýdany,
№1 jalpy orta bilim beretin mekteptiń fızıka páni muǵalimi
Boranbaeva Kamıla

Fızıka 7 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Deneniń salmaǵy. Salmaqsyzdyq
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylarǵa salmaq, aýyrlyq kúshi men salmaq arasyndaǵy aıyrmashylyq, salmaqsyzdyq, asqyn salmaq týraly túsinik berý, oqýshylardyń óz betimen bilim alýyna jaǵdaı jasap, tanym belsendiligin arttyra otyryp, taqyryptyń mazmunyn ashý
2. Mysaldar keltire otyryp, oqýshy oıyn damytý, ǵylymı oı qorytyndylaryn jasaýǵa jeteleý, alǵan bilimderin sapalyq sıpattaǵy esepter men jaýaptar izdestirýge qoldana bilýge daǵdylandyrý.
3. Adamgershilikke, uqyptylyqqa, eńbekke baýlý, jaýapkershiligin arttyrý, ǵylymı dúnıetanymyn qalyptastyrýǵa tárbıeleý
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, leksıa, suraq - jaýap.
Sabaqqa qajetti qural - jabdyqtar: elektrondy oqýlyq, dınomometr, qum salynǵan qapshyq, kompúter slaıdtar, plakattar, sýretter.

Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1. Sálemdesý;
2. Oqýshylardy túgendeý;
3. Synyp bólmesiniń tazalyǵyn tekserý;
4. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý (jumys orny, otyrystary, syrtqy túrleri);

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý «Ushqyr oıdan – utymdy jaýap»
1. Suraqtarǵa ınteraktıvti taqta arqyly jaýap berý
1. Búkil álemdik tartylys degenimiz ne?
2. Qandaı kúsh aýyrlyq kúshi dep atalady?
3. Denege áreket etetin aýyrlyq kúshi men onyń massasynyń arasyndaǵy qatynasy qandaı?
4. Deneniń massasyn dınamometr kómegimen anyqtaýǵa bola ma?
5. Kún júıesiniń qaı planetasynda denege áreket etetin aýyrlyq
6. kúshiniń shamasy kóbirek?
7. Nelikten denelerdiń Aıǵa tartylýy Jerdegige qaraǵanda az?
2. Úıge berilgen esepti tekserý

İİİ. Jańa sabaq
1. Aýyrlyq kúshi. Deneniń salmaǵy (Leksıa)
2. Dene salmaǵynyń denege áser etetin aýyrlyq kúshinen aıyrmashylyǵy (elektrondyq oqýlyq arqyly túsindirý), quraldardy paıdalanyp tájirıbe jasap kórsetý
3. Salmaqsyzdyq. Asqyn salmaq
4. Denelerdiń jerge tartylý kúshin aýyrlyq kúshi dep ataımyz. Aýyrlyq kúshimen katar salmaq uǵymy da jıi qoldanylady. «Salmaq» sózi bárimizge jaqsy tanys. Alaıda kóp jaǵdaıda aýyrlyq kúshi men salmaqty jıi shatastyrady. Salmaq degenimiz ne?
5. Tirek ústinde turǵan deneni qarastyraıyq. Denege bul jaǵdaıda da aýyrlyq kúshi áreket etedi, al onyń qulaýyna tirek kedergi jasaıdy. Bul kezde dene men tirek ózara árekettesedi. Dene ózi jatqan tirekti qysyp basady. Bul kúsh deneniń salmaǵy bolyp tabylady. Ádette salmaqty R árpimen belgileıdi. Dene jipke, aspaǵa, jalpy. İlinip qoıylsa da dál solaı bolady. Sonymen, deneniń tirekke nemese aspaǵa áreket etetin kúshi deneniń salmaǵy dep atalady. Eger dene gorızontal ornalasqan, ári jerge qatysty qozǵalmaıtyn tirek ústinde jatsa, onda deneniń salmaǵy oǵan áreket etetin aýyrlyq kúshine dálme - dál keledi. Sonda R=Ǵ, ıaǵnı P=mg, sondyqtan aýyrlyq kúshi men salmaqty jıi shatastyrady. Alaıda Bul ártúrli kúshter ekenin jáne ártúrli denege túsiriletindigin eskerý qajet: aýyrlyq kúshi qarastyrylatyn denege, al salmaq dene ornalasqan irekke túsedi.
• Deneniń tirekke nemese aspaǵa áreket etetin kúshi deneniń salmaǵy dep ataldy.
• Aýyrlyq kúshi qarastyratyn denege, al salmaq dene ornalasqan tirekke túsiriledi.
• Eger dene gorızontal ornalasqan, ári jerge qatysty qozǵalmaıtyn tirek ústinde jatsa, ondadene salmaǵy áreket etetin aýyrlyq kúshine dálme - dál keledi.
P=FA= mg

IV. Jańa sabaqty bekitý
İ. Baqylaý suraqtary
1. Deneniń salmaǵy degenimiz ne?
2. Deneniń salmaǵy men aýyrlyq kúshiniń arasyndaǵy qandaı aıyrmashylyq bar?
3. Qandaı jaǵdaıda dene salmaqsyzdyq kúıde bolady?
4. Salmaqsyzdyq sebebi nede?
İİ. Venn dıagramsy