Din týraly ne bilemiz?
Din týraly ne bilemiz?
Maqsaty: Dinimiz týraly kóbirek málimet berý; qoǵamdy tárbıeleýde haq dinniń durystyǵyna senip, dáripteý; tirshilikte onyń asyl qundylyqtaryn durys paıdalana bilýge baýlý.
Túri: kezdesý keshi
Ádis – tásili: suraq - jaýap, oıtalqy, toptastyrý
Pánaralyq baılanysy: tarıh, dintaný, ádebıet
Barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ. Kirispe sóz
KR Konstıtýsıasy
19 - bap. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
Oqýshylardyń din jónindegi bilimderin baıqaý:
1. Din degenimiz ne?
2. Qandaı dúnıejúzilik dinder bar?
3. Din qazirgi qoǵamda qandaı oryn alady?
4. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda din týraly ne aıtylǵan?
5. Dinniń adamnyń rýhanı ómirindegi orny nemen anyqtalady?
6. Dinniń adam balasyn biriktirýdegi róli.
Din degenimiz - ejelden kele jatqan mádenıet túriniń biri. Ekinshi sózben aıtsaq, din adamgershiliktiń, qaıyrymdylyqtyń, izgiliktiń, meıirbandylyqtyń myqtap ornyǵýyna kómektesýde. «Qıanat qylma, urlyq isteme, kisi aqysyn jeme, kúshtiler álsizderge ústemdik jasamasyn, jetim jesirge, qarip - qasirge qorǵan bol, aq bol, a dal júr», deıdi din.
Din degenimiz – álemdi baılanystyratyn kúsh Allanyń barlyǵyna senim. Dinniń basty belgisi – adamnyń aqyl - oıy, sezim músheleri qabyldaı almaıtyn bolmys retinde sený jáne ony moıyndaý. Dinniń basty maqsaty – adamnyń rýhanı jetilýi jáne onyń Jaratýshy Qudaımen baılanysyn ornat.
Dinder týraly túsinik berý: Adam balasynyń tarıhynda kóp taraǵan dúnıe júzilik dinder: býddızm, hrıstıan, ıslam. (kartadan dinderdiń taralý aımaǵyn kórsetý)
1. Býddızm – álemdik dinderdiń ishindegi eń ejelgisi (b. z. d VI ǵ.) bolǵanymen bul dindi ustanýshylardyń sany hrıstıandar men musylmandarǵa qaraǵanda áldeqaıda az.
2. Hrıstıan dini – álemdik dinder arasyndaǵy sany jaǵynan basym. Bul dinge senýshiler 2/5 bóligin quraıdy. Hrıstıan dini úsh topqa bólinedi: Pravoslavıe, Katolık, Protestant
3. Islam – salystyrmaly túrde jańa din bolsa da, barlyq derlik dúnıe bólikterine taralǵan. Súnnıttik, shııttik aǵymdarynan turady. Dúnıejúziniń 120 elinde musylman meshitteri men qaýymdastyqtary bar.
Islam dininiń negizi 610 jyly Arabıa túbeginde qalandy. Islamnyń dúnıe júzine keń taralýyna alǵashqy kezde Arabtardyń jaýlap alý soǵystary men saýda qatynastary yqpal etti. Vİ – Vİİ ǵasyrlarda Arabtar mádenıeti kishi Azıa men Úndi ózeni boıyna soltústik Afrıkaǵa taralsa X ǵasyrda ıslam qazirgi Iran, Irak, Orta Azıa jerlerine kelip jetti. Islam dininiń qaǵıdalarynda musylmandardyń bilim alýǵa umtylysy jańa jerlerge saıahat jasaýy quptalady. Arab saıahatshylary saýda kerýenderimen birge kóptegen alys - alys elderge baryp, ıslam mádenıetiniń keńinen taralýyna sebepshi boldy. Musylmandar úshin Saýd Arabıasyndaǵy Mekke (Muhammed Paıǵambardyń dúnıege kelgen jeri) jáne Mádıneniń (Paıǵambardyń jerlengen jeri) orny erekshe. Osy qalalarǵa qajylyq saparǵa baryp – kelý musylmannyń paryzy bolyp sanalady.
Dinder halyqty qamtýy jóninen: halyqtyq – taıpalyq, ultaralyq, álemdik bolyp ta bólinedi.
Imandy adam jáne ımansyz adam qasıetterin toptastyrý: ózimshil, kúnshil, paıdakúnem, menmen, tákappar, sýaıt adamdy ımansyz adam dep ataıdy. Sondyqtan adamnyń asyl qasıetiniń – adamgershilik, jaqsylyq, erlik, qarapaıymdylyq, kishipeıildilik, adamdyq, ádildik shynshyldyq uıattylyq jıyntyǵyn ımandylyq deımiz.
Dúnıejúzilik dinderdiń qaısysy bolsyn jaratýshyny nasıhattaıdy, adamdy ımandylyqqa baýlıdy. Qazaqstan kóp ultty ǵana emes, sondaı - aq kóp dindi el. Dinniń orasan zor adamgershilik qýaty respýblıkanyń ómirinde biriktirýshi ról atqarýǵa tıis jáne atqara alady.
Iİİ. Islam dini – Qazaqtyń rýhanı negizi
Quran Kárimde Paıǵambarymyzǵa 23 jyl boıy túsirilip otyrǵan
30 paradan, 114 súre men 6236 aıattan turady. Onda 77934 sóz, 325743 árip bar.
Paıǵambarymyz Muhammedtiń bilim jáne tárbıe týraly aıtylǵan hadısterinen:
Imandylyqtyń shynaıy tórine tórt nárse arqyly jetýge bolady delingen. Olar: shydamdylyq, shúkirshilik, Allaǵa shyn peıilmen senýshilik, barlyq iste de Allaǵa júginýshilik.
Bir saǵat boıy bilim ıgerý bir túndi jalbarynýmen uıqysyz ótkizgennen artyq. Bir kún boıy bilim úırený úsh aı qosymsha oraza tutqannan jaqsyraq.
Bilim úırený ǵıbadattan da artyq jáne ol dinniń tiregi.
Tártipshildik – turmystyń jartysyna, dostasý – aqyldyń jartysyna, ýaıymshyldyq – káriliktiń jartysyna teń.
İlimdi úırenip, odan soń ony basqalarǵa úıretpeý, mol dúnıe jyıyp, ony keregine jaratpaı kómip qoıǵanmen birdeı.
Apta kúnderi týraly túsinik berý:
Qazaqtyń ár kúni qasıetti:
Dúısenbi – saýda jasaýǵa saparǵa shyǵýǵa qolaıly kún.
Seısenbi – “qandy kún”.
Sársenbi – dushpanǵa qarsy tıgen kún, sátti kún
Beısenbi – “jaqsy kún” Tilegen tilek qabyl bolady.
Juma – Adam Ata jaratylǵan, paıǵambarlar nekelesken kún.
Senbi – seıil kún.
Jeksenbi – kúni bastalǵan jumys tez ári sapaly bitedi.
Seısenbi kúni Alla taǵala jer júzine jap - jasyl ósimdikterdi jaratty. Bul kúni aǵash egýdiń saýaby mol da qısapsyz bolmaq.
Seısenbi — kúlli adam balasynyń uly anasy Haýa ana qaıyz qanyn kórgen kún. Mahabbat qyzǵanyshynan Adam atanyń balalary — Qabyl baýyry Ábildi qyzyl qanǵa boıap óltirgen kún. Ibrahım eli qasıetti Sıyqtyń túbine jetip, qanǵa boıap óltirgen kún.
Sahabalardyń biri Allanyń elshisi Muhammed paıǵambardan “Seısenbi kúni qandaı kún?”- dep suraǵanda. “Qandy kún”, “Qan tógilgen kún” - dep jaýap qaıyrǵan eken.
Qazaqtardyń seısenbi kúndi sátsiz kún dep saparǵa shyqpaı jatýy, úlken júmystardy istemeýi, keleli isterdi bastamaýy bálkim “Qan tógilmesin”, “İsterimiz sátsiz bolyp qalmasyn”, “Bul kúni jol tuıyqtalyp turady” degen nanymnyń arǵy alys astarynda paıǵambarlar zamanyndaǵy oqıǵalarmen sabaqtasyp jetken jeteli syrdyń jebeýindegi jetistik bolsa kerek.
Seısenbi kúni — tyrnaq alýǵa bolmaıdy, ókpe - renish týylýy múmkin, qol qysqaryp, kedeılik basýy, jol qysqaryp, tuıyqtalýy ǵajap emes. Shash aldyrýǵa bolmaıdy, basqa qaýip - qater tónýi osydan bolar.
İV. Qorytyndy:
Muqaǵalı Maqataev
Qaımaǵy buzylmaǵan qaıran dinim,
Qaımaǵyń byt-shyt boldy qaıdan búgin?!
Qubylaǵa bet alyp qol qýsyryp,
Sájdege bas qoıatyn qaıda kúnim?
Satpaımyn, satqan emen dinimdi men,
Ólmeıtin, óshpeıtuǵyn kúnim bilem.
Tappaıtyn kúnde tynym, túnde tynym,
Musylman Muhammedtiń úmbetimin.
Islam dini – ultymyzdyń basty rýhanı jáne el bolyp, tamyrymyzdy tereńge jaıýymyzdyń negizi, ata – babamyzdyń ustanǵan, qaster tutqan joly retinde qurmetke laıyq.
Neni úırendiń? Ne qyzyqty boldy? Ne bildiń?
Suraqtaryna jaýap berý arqyly oqýshylar búgingi sabaqqa keri baılanys jasaıdy.
SHQO, Aıagóz aýdany, Órken aýyly
“S. Nuǵmanov atyndaǵy jalpy bilim beretin orta mektep” KMM
Bastaýysh klass muǵalimi Karıbaeva Janargýl Almanovna
Maqsaty: Dinimiz týraly kóbirek málimet berý; qoǵamdy tárbıeleýde haq dinniń durystyǵyna senip, dáripteý; tirshilikte onyń asyl qundylyqtaryn durys paıdalana bilýge baýlý.
Túri: kezdesý keshi
Ádis – tásili: suraq - jaýap, oıtalqy, toptastyrý
Pánaralyq baılanysy: tarıh, dintaný, ádebıet
Barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ. Kirispe sóz
KR Konstıtýsıasy
19 - bap. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
Oqýshylardyń din jónindegi bilimderin baıqaý:
1. Din degenimiz ne?
2. Qandaı dúnıejúzilik dinder bar?
3. Din qazirgi qoǵamda qandaı oryn alady?
4. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda din týraly ne aıtylǵan?
5. Dinniń adamnyń rýhanı ómirindegi orny nemen anyqtalady?
6. Dinniń adam balasyn biriktirýdegi róli.
Din degenimiz - ejelden kele jatqan mádenıet túriniń biri. Ekinshi sózben aıtsaq, din adamgershiliktiń, qaıyrymdylyqtyń, izgiliktiń, meıirbandylyqtyń myqtap ornyǵýyna kómektesýde. «Qıanat qylma, urlyq isteme, kisi aqysyn jeme, kúshtiler álsizderge ústemdik jasamasyn, jetim jesirge, qarip - qasirge qorǵan bol, aq bol, a dal júr», deıdi din.
Din degenimiz – álemdi baılanystyratyn kúsh Allanyń barlyǵyna senim. Dinniń basty belgisi – adamnyń aqyl - oıy, sezim músheleri qabyldaı almaıtyn bolmys retinde sený jáne ony moıyndaý. Dinniń basty maqsaty – adamnyń rýhanı jetilýi jáne onyń Jaratýshy Qudaımen baılanysyn ornat.
Dinder týraly túsinik berý: Adam balasynyń tarıhynda kóp taraǵan dúnıe júzilik dinder: býddızm, hrıstıan, ıslam. (kartadan dinderdiń taralý aımaǵyn kórsetý)
1. Býddızm – álemdik dinderdiń ishindegi eń ejelgisi (b. z. d VI ǵ.) bolǵanymen bul dindi ustanýshylardyń sany hrıstıandar men musylmandarǵa qaraǵanda áldeqaıda az.
2. Hrıstıan dini – álemdik dinder arasyndaǵy sany jaǵynan basym. Bul dinge senýshiler 2/5 bóligin quraıdy. Hrıstıan dini úsh topqa bólinedi: Pravoslavıe, Katolık, Protestant
3. Islam – salystyrmaly túrde jańa din bolsa da, barlyq derlik dúnıe bólikterine taralǵan. Súnnıttik, shııttik aǵymdarynan turady. Dúnıejúziniń 120 elinde musylman meshitteri men qaýymdastyqtary bar.
Islam dininiń negizi 610 jyly Arabıa túbeginde qalandy. Islamnyń dúnıe júzine keń taralýyna alǵashqy kezde Arabtardyń jaýlap alý soǵystary men saýda qatynastary yqpal etti. Vİ – Vİİ ǵasyrlarda Arabtar mádenıeti kishi Azıa men Úndi ózeni boıyna soltústik Afrıkaǵa taralsa X ǵasyrda ıslam qazirgi Iran, Irak, Orta Azıa jerlerine kelip jetti. Islam dininiń qaǵıdalarynda musylmandardyń bilim alýǵa umtylysy jańa jerlerge saıahat jasaýy quptalady. Arab saıahatshylary saýda kerýenderimen birge kóptegen alys - alys elderge baryp, ıslam mádenıetiniń keńinen taralýyna sebepshi boldy. Musylmandar úshin Saýd Arabıasyndaǵy Mekke (Muhammed Paıǵambardyń dúnıege kelgen jeri) jáne Mádıneniń (Paıǵambardyń jerlengen jeri) orny erekshe. Osy qalalarǵa qajylyq saparǵa baryp – kelý musylmannyń paryzy bolyp sanalady.
Dinder halyqty qamtýy jóninen: halyqtyq – taıpalyq, ultaralyq, álemdik bolyp ta bólinedi.
Imandy adam jáne ımansyz adam qasıetterin toptastyrý: ózimshil, kúnshil, paıdakúnem, menmen, tákappar, sýaıt adamdy ımansyz adam dep ataıdy. Sondyqtan adamnyń asyl qasıetiniń – adamgershilik, jaqsylyq, erlik, qarapaıymdylyq, kishipeıildilik, adamdyq, ádildik shynshyldyq uıattylyq jıyntyǵyn ımandylyq deımiz.
Dúnıejúzilik dinderdiń qaısysy bolsyn jaratýshyny nasıhattaıdy, adamdy ımandylyqqa baýlıdy. Qazaqstan kóp ultty ǵana emes, sondaı - aq kóp dindi el. Dinniń orasan zor adamgershilik qýaty respýblıkanyń ómirinde biriktirýshi ról atqarýǵa tıis jáne atqara alady.
Iİİ. Islam dini – Qazaqtyń rýhanı negizi
Quran Kárimde Paıǵambarymyzǵa 23 jyl boıy túsirilip otyrǵan
30 paradan, 114 súre men 6236 aıattan turady. Onda 77934 sóz, 325743 árip bar.
Paıǵambarymyz Muhammedtiń bilim jáne tárbıe týraly aıtylǵan hadısterinen:
Imandylyqtyń shynaıy tórine tórt nárse arqyly jetýge bolady delingen. Olar: shydamdylyq, shúkirshilik, Allaǵa shyn peıilmen senýshilik, barlyq iste de Allaǵa júginýshilik.
Bir saǵat boıy bilim ıgerý bir túndi jalbarynýmen uıqysyz ótkizgennen artyq. Bir kún boıy bilim úırený úsh aı qosymsha oraza tutqannan jaqsyraq.
Bilim úırený ǵıbadattan da artyq jáne ol dinniń tiregi.
Tártipshildik – turmystyń jartysyna, dostasý – aqyldyń jartysyna, ýaıymshyldyq – káriliktiń jartysyna teń.
İlimdi úırenip, odan soń ony basqalarǵa úıretpeý, mol dúnıe jyıyp, ony keregine jaratpaı kómip qoıǵanmen birdeı.
Apta kúnderi týraly túsinik berý:
Qazaqtyń ár kúni qasıetti:
Dúısenbi – saýda jasaýǵa saparǵa shyǵýǵa qolaıly kún.
Seısenbi – “qandy kún”.
Sársenbi – dushpanǵa qarsy tıgen kún, sátti kún
Beısenbi – “jaqsy kún” Tilegen tilek qabyl bolady.
Juma – Adam Ata jaratylǵan, paıǵambarlar nekelesken kún.
Senbi – seıil kún.
Jeksenbi – kúni bastalǵan jumys tez ári sapaly bitedi.
Seısenbi kúni Alla taǵala jer júzine jap - jasyl ósimdikterdi jaratty. Bul kúni aǵash egýdiń saýaby mol da qısapsyz bolmaq.
Seısenbi — kúlli adam balasynyń uly anasy Haýa ana qaıyz qanyn kórgen kún. Mahabbat qyzǵanyshynan Adam atanyń balalary — Qabyl baýyry Ábildi qyzyl qanǵa boıap óltirgen kún. Ibrahım eli qasıetti Sıyqtyń túbine jetip, qanǵa boıap óltirgen kún.
Sahabalardyń biri Allanyń elshisi Muhammed paıǵambardan “Seısenbi kúni qandaı kún?”- dep suraǵanda. “Qandy kún”, “Qan tógilgen kún” - dep jaýap qaıyrǵan eken.
Qazaqtardyń seısenbi kúndi sátsiz kún dep saparǵa shyqpaı jatýy, úlken júmystardy istemeýi, keleli isterdi bastamaýy bálkim “Qan tógilmesin”, “İsterimiz sátsiz bolyp qalmasyn”, “Bul kúni jol tuıyqtalyp turady” degen nanymnyń arǵy alys astarynda paıǵambarlar zamanyndaǵy oqıǵalarmen sabaqtasyp jetken jeteli syrdyń jebeýindegi jetistik bolsa kerek.
Seısenbi kúni — tyrnaq alýǵa bolmaıdy, ókpe - renish týylýy múmkin, qol qysqaryp, kedeılik basýy, jol qysqaryp, tuıyqtalýy ǵajap emes. Shash aldyrýǵa bolmaıdy, basqa qaýip - qater tónýi osydan bolar.
İV. Qorytyndy:
Muqaǵalı Maqataev
Qaımaǵy buzylmaǵan qaıran dinim,
Qaımaǵyń byt-shyt boldy qaıdan búgin?!
Qubylaǵa bet alyp qol qýsyryp,
Sájdege bas qoıatyn qaıda kúnim?
Satpaımyn, satqan emen dinimdi men,
Ólmeıtin, óshpeıtuǵyn kúnim bilem.
Tappaıtyn kúnde tynym, túnde tynym,
Musylman Muhammedtiń úmbetimin.
Islam dini – ultymyzdyń basty rýhanı jáne el bolyp, tamyrymyzdy tereńge jaıýymyzdyń negizi, ata – babamyzdyń ustanǵan, qaster tutqan joly retinde qurmetke laıyq.
Neni úırendiń? Ne qyzyqty boldy? Ne bildiń?
Suraqtaryna jaýap berý arqyly oqýshylar búgingi sabaqqa keri baılanys jasaıdy.
SHQO, Aıagóz aýdany, Órken aýyly
“S. Nuǵmanov atyndaǵy jalpy bilim beretin orta mektep” KMM
Bastaýysh klass muǵalimi Karıbaeva Janargýl Almanovna
You Might Also Like
