InfoHub Logo

Búgingi tańda Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ultyq Ýnıversıteti elimizdegi aldyńǵy qatarly joǵarǵy oqý oryndarynyń biri. Ýnıversıtet qabyrǵasy 1934 jyly Kırov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtet bolyp ashylǵan. Meniń qazir sóz qozǵaǵym kelip otyrǵan taqyryp óz ýnıversıtetim, sonyń ishinde mamandyǵym jaıly mamandyǵym-dintaný. Bul mamandyqqa oqýǵa túspes buryn kóp oılanyp sheshim qabyldadym. Árıne, mektepti támamdap bolǵannan keıin, jaqsy mamandyq ıesi bolǵyń keledi. Osy dintaný mamandyǵynda oqysam keıin óz mamandyǵym boıynsha jumys taba alamyn ba, dıplomym úıde shań basyp qalmaı ma, degen suraqtar mazalaǵany ótirik emes . Qaıtkenmende, bul Qazaqstanda sál kenjelep jatqan sala ekendigi de ras. Óz oıymdy jınaqtaı kele ata-anammen aqyldasa otyryp osy mamandyqqa qujattarymdy tapsyrdym. Ýnıversıtetke 2018 jyly oqýǵa tústim, qazirgi tańda 3-kýrsty támamdadym. Shynymdy aıtsam, dintaný mamandyǵyna oqýǵa túskenime áste ókinbeımin. Mamandyǵymdy meńgerý barysynda túrli qyzyqtarǵa tap boldym. Búkil dúnıejúzinde ár halyqtyń, tipti ár adamnyń Qudaıǵa degen senimi ár qıly eken. Osyǵan deıin álemde tek 4 din Býddızm, Hrıstıan, Islam, Iýadýzm dinderi bar dep oılap keldim. Bul oıymnyń qate ekendigin oqýǵa túskenimde túsindim. Mamandyqtyqty meńgerý úshin ýnıversıtet qabyrǵasynda barlyq jaǵdaı jasalǵan. Endi osy dintaný mamandyǵynyń Qazaqstanda damýy jaıynda tolyq málimet aıta keteıin. 1991 jyldan bastalǵan jańǵyrý úderisteriniń nátıjesinde el aýmaǵynda kóptegen dinı bilim berý uıymdary (DBBU) ashyla bastady. Buǵan 1992 jyldyń 15 qańtarynda qabyldanǵan QR «Dinı senim bostandyǵy jáne dinı birlestikter týraly» zańy tikeleı áser etti. DBBU qatarynda ıslam, pravoslavıe, katolık, injildik hrıstıan-baptıster, t. b. konfesıalardyń dinı birlestikterine qarasty oqý oryndary boldy. 2011 jyldyń 1 qyrkúıegindegi jaǵdaı boıynsha elimizde dinı birlestik nysanyndaǵy 29 DBBU tirkelgen. Atalǵan mekemeler zańdy tulǵa retinde tirkeýden ótetindikten olardyń esebin QR Ádilet mınıstrliginiń Tirkeý qyzmeti jáne quqyqtyq qyzmet kórsetý komıteti júrgizgen. Degenmen DBBUnyń derbes bazasy jasaqtalmaǵandyqtan jáne olarǵa qatysty málimetter tirkelgen zańdy tulǵalardyń jalpy bazasynan alynyp otyratyndyqtan, esepterde birizdilik bolmaı, 2009-2011 jyldary DBBU sany 27-31 aralyǵynda aýytqyp otyrdy. Sonymen qatar atalǵan baza turaqty túrde jańartylyp turmaǵandyqtan, onyń esebinde tirkelgen, biraq naqty qyzmet atqarmaıtyn nemese túrli sebeptermen qyzmetin toqtatqan DBBU edáýir bolatyn. 2011 jyldyń 11 qazanynda qabyldanǵan QR «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» zańy DBBU qyzmetine eleýli ózgeris ákeldi. Atalǵan zańnyń 13-babynyń 3-tarmaǵyna sáıkes dinı bilim berý uıymdaryn tek respýblıkalyq dinı birlestikter men óńirlik dinı birlestikter ǵana qura alatyn boldy. Zań boıynsha mundaı uıymdardyń dinı qyzmetshiler daıarlaýdyń kásiptik oqý baǵdarlamalaryn iske asyratyn mekemeler nysanynda qurylýy kózdeldi. Islamdyq oqý oryndary. Keńestik kezeńde óziniń dástúrli arnasynan qol úzip qalǵan Qazaqstandaǵy ıslamı bilim berý júıesi táýelsizdikten keıingi kezeńde qaıta jandandy. Islamdyq bilim berý júıesiniń jolǵa qoıylýynda QMDB sheshýshi rol atqardy. Qazir elimizdegi ıslamı bilim berý júıesi bes deńgeıde qyzmet atqarady: 1. Dinı saýat ashý kýrstary (bastaýysh bilim). 2. Qarılar daıyndaý ortalyqtary (bastaýysh kásibı bilim). 3. Medreseler (orta kásibı bilim). 4. Bilim jetildirý ınstıtýty (qaıta daıarlaý kýrsy). 5. Ýnıversıtet (joǵarǵy kásibı bilim). Dinı saýat ashý kýrstary. Elimizdegi kóptegen oblystyq, aýdandyq, qalalyq meshitter janynan kópshilikke arnalǵan dinı saýat ashý kýrstary uıymdastyrylǵan. Sonymen qatar QMDB-nyń qoldaýymen mektep jasyndaǵy balalar úshin jyl saıyn jazǵy dinı saýat ashý kýrstary uıymdastyrylyp, jumys júrgizýde. 2013 jyldyń İ toqsanyndaǵy esep boıynsha ıslamdyq saýat ashý kýrstarynyń sany – 334, bilim alýshylar sany – 5789. Bilim jetildirý ınstıtýty. QMDB janyndaǵy Respýblıkalyq ımamdardyń bilimin jetildirý ıslam ınstıtýty QMDB bastamasymen jáne Islam damý bankiniń qarjylyq qoldaýymen 2002 jyly ashylǵan. Qazaqstan Respýblıkasynyń Ádilet mınıstrliginde №474 1900 DB tirkeý nómiri boıynsha «Joǵary mamandyq bilim mekemesi» retinde tirkelgen. Instıtýttyń Jarǵysy jáne basqa da quryltaı qujattary tolyq bekitilgen. Instıtýttyń negizgi maqsaty ımamdardyń bilimin jetildirý bolyp tabylady. Oqý úderisi tórt aıǵa sozylatyn kýrstar boıynsha júrgiziledi. Kýrstar qyrkúıek – mamyr aılary aralyǵynda jylyna eki ret ótedi. Tyńdaýshylardyń kópshiligi 40 jastan asqandar. Instıtýttyń lısenzıasy joq, óıtkeni bul mekemedegi bilim berý júıesi qysqa merzimdi kýrstardan turatyndyqtan, lısenzıalaýǵa jatpaıdy. Instıtýt ashylǵaly 23 topqa biriktirilgen 900-den astam tyńdaýshy kýrsty bitirgen. Tyńdaýshylar – QMDB quramyndaǵy meshitterdiń qyzmetkerleri. Olar respýblıkanyń barlyq aımaǵynan oblys ımamdarynyń joldamasymen jiberiledi. Instıtýtta 2 shtattyq, 7 qosa atqarýshy oqytýshy qyzmet atqarady. QMDB joldamasymen Egıpet tarapynan 1 oqytýshy arab tili jáne Quran pánderinen sabaq beredi. Qosa atqarýshy oqytýshylar arasynda «Qazaqstan – 2030 qazaq-túrik jastaryn qoldaý» qoǵamdyq qorynyń 2 qyzmetkeri jumys isteıdi. Oqý úderisi ınstıtýt basshysy bekitip, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasymen kelisilgen oqý jospary negizinde dástúrli hanafı mazhaby baǵytynda júrgiziledi. Otandyq din salasynyń mamandary ıslam dinine qatysty pánderdi dástúrli ıslamnyń doktrınalyq baǵyty boıynsha júrgizedi. Zaıyrly qoǵamdyq pánderden Qazaqstan tarıhy, qazaq tili men ádebıeti pánderi ótiledi. Oqý orny basym bóligi arab tilindegi dinı ádebıettermen qamtamasyz etilgen. «Nur-Múbarak» Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıteti 2001 jyly Egıpet Arab Respýblıkasy men Qazaqstan Respýblıkasynyń úkimetteri arasyndaǵy kelisimge sáıkes qurylǵan. Ýnıversıtetke jalpy basshylyq etetin jáne onyń qyzmetin eki taraptan úılestiretin Qamqorlar keńesiniń quziretine qarjy, mádenı, bilim berý saıasatyn qalyptastyrý kiredi. Ýnıversıtettiń bilim berý qyzmetin júrgizýge quqyq beretin memlekettik lısenzıasy bar (AB serıaly №0137466, 2010 jyldyń 29 qyrkúıeginde berilgen). Ýnıversıtette beriletin mamandyqtar QR jalpyǵa mindetti memlekettik bilim berý standarttarymen qamtamasyz etilgen. Oıymdy qorytyndylaı ketsem, ár adam óz ómiriniń patshasy. Jáne ár adamnyń ómiriniń kilti óz qolynda. Bolashaqta qandaı ómir súrýi kerektigin ár adam óz biledi. Sol sıaqty mamandyqtyda ár adam ózi tańdaıdy. Sol sebepti eshqashan ókinbesteı mamandyq tańdaýlaryńyzǵa tilektespin.

Qasymhan Dılnar

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıtetiniń 4-kýrs stýdenti

Praktıka  jetekshi: Dintaný jáne mádenıettaný kafedasynyń aǵa oqytýshysy Sarsembaev.R.M.

---