InfoHub Logo

Fransýz jurtynyń bir bilimdi adamy jazady:

— 1791 jylda, ózim ýnıversıtet degen úlken shkolda oqyp júrgen jigit kúnimde, ár jeti saıyn Versal qalasyndaǵy shesheme jaıaý baryp-qaıtyp turýshy edim. Sonda árdaıym jolymda bir Anton degen tilenshi otyryp, qaıyr surap alyp júrýshi edi. Bir kúsh taǵy sol jolmen kele jatyp, bir orta boıly aryqtaý kisige ushyrasyp, jónimiz bir bolǵan soń birge kele jatqanymyzda, ádetshe manaǵy Anton aldymyzdan shyǵyp qaıyr surady. Qasymdaǵy kisi toqtap, Antonnyń betine qarap turdy da aıtty:

— Sen qaraýǵa ep-esti kisi sekildi kórinesiń jáne jumys isteýge qýatyń da bardaı kórinedi. Sóıtip turyp mundaı jaman ispen ózińdi kemshilikke salyp júrsiń. Baı bolǵyń kelse, men saǵan aqyl aıtaıyn: men ózim de sendeı kedeı edim, biraq sendeı tilenshik qylǵanym joq elden. Qala-qaladan qydyryp júrip, áýeli boqtyq, salam arasynan, ne bolmasa jaı kisilerden eski shúberek surap jıyp júrdim. Ol shúberekterdi aparyp qaǵaz isteıtin fabrıkterge satyp, sonymenen azdy-kópti aqsha bolǵan soń bir esek, bir arba aldym. Munan soń áýeli azdap, bara-bara kóbirek, ár úıden eski-qusqy, tutynýǵa jaramaıtyn shúberekterdi satyp alyp, arbamen júrip saýda ete bastadym. Osyndaı ispen jeti jylda on myń frank aqsha taýyp, endi bir qaǵaz fabrıkasyna kiristim. Jasym jas, isime nyq, jınaqty jáne erinshektikti bilmegennen soń, osy kúnde eki áıdik tas jurtym bar. Fabrıkamdy balama berdim, úmitim bar, balam da ashtyq kóre qalmas degen. Sebebi, balamdy da jasynan bos júrýge, erinshektikke, qınalmaı mal tabýǵa úıretpedim. Osy aıtqanymsha mashaqattanýdan qashpasań, sen de baı bolasyń, Anton, — dedi de jónine júrip ketti.

Anton bul sózderdi esitken soń tereń oıǵa qalyp, qaıyr suraýyn da umytyp turyp qaldy.

1815 jylda Brússel degen qaladan ótip bara jatyp, bir kitap satatyn úlken dúkenge kirdim. Dúkenniń ishinde birneshe prıkazchıkterge olaı-bulaı etińiz dep, buıyryp turǵan bir kýpestiń keskini kóńilime tanys reýishti kórindi. Sóıtip turǵanymda álgi kisi meni kórip, betime qarap turdy-turdy da, qasyma kelip aıtty:

— Aıyp etpeseńiz suraımyn, munan jıyrma bes jyl buryn siz oqý oqyp júrip, juma saıyn Versaldaǵy úıińizge baryp júrgen jerińiz bar ma edi?

Sonda oıyma túsip, tań qalyp:

— Sen Antonbysyń? — dedim.

— Ras, — dedi Anton, — men sondaǵy kórgen tilenshi Antonyńyzdyń ózimin. Sol júrgenińizdegi bir kún qasyńyzda birge jolyqqan kisiniń aıtqandary kóńilime kirip ketip, tilenshilikti tastap, jumysqa kiristim. İsime nyq, malyma kútimdi boldym. Aqyrynda, sol kisiniń aıtqany kelip, minekeı, osy zor dúkenniń ıesi boldym, — dedi.

---