InfoHub Logo

Qypshaq Seıitqul otyz úıli tobyrymen, jurttyń tegis attanys barymtasy bar ýaqytta, bul otyz úı kedeıdi qalaıynsha etsem baıytyp, halyq qataryna qosamyn dep oıǵa qaldy. Saýda etýge mal joq barymtamen mal alsam, bir kúnderde jaý da bizden qýyp alady, aqyrynda burynǵylardyń aıtyp ketýinshe, jortýyl basy jolda qalsa kerek. Sonyń bárin de shamalap qarap, aqyr bir qıalǵa túsip, Seıitqul áýeli meken etkendeı bir oryn izdedi. Kóp jerlerdi kezip júrip, aqyrynda Torǵaı teresindegi Qabyrǵa degen ózen-sýdyń boıyna toqtady. Myna jaqta Úrgenish, Qoqannan, myna jaqta qalmaqtan shetirek jáne jamanshylyq bolsa, qalyń Qypshaq degen rýǵa jaqynyraq eken dep, sol jerdi unatyp qaıtqan soń, qysty ótkizip, jazdyń jyly ýaqytynda kedeılerdi jalańash-jalpy kóshirip, Qabyrǵa boıyna alyp keldi. Seıitquldyń bir aǵasy bar edi, jol júrip, urlyq, barymtany ádet etken. İnisiniń qansha aıtqan aqylyna bolmaı, úsh-tórt úımen jalǵyz-aq sol kóshpeı, eski orny Túrkistan jaǵynda qaldy.

Qabyrǵanyń boıyna kelgen soń Seıitqul qolyna ketpen alyp, otyz úıli kedeıine de ketpen berip, jer tegistep, egin egýge kiristi. Túrkistan jaǵynda kórgen úlgisimen sýdan aryq qazyp shyǵaryp, eginge sý jiberdi. Egini pisken soń oryp, jıyp alyp, artyǵyn tóńiregindegi kóshpeli elge satyp, mal etti. Jańa meken etken jerine ornyqqan soń, Seıitqul egindi jyldan jylǵa kúsheıtip, aryq basyna shyǵyr salyp, sýdy shyǵyrmen aıdap, astyqtyń (ol kúnde bıdaı, tary, arpa egedi) artyǵyn tóńirektegi elge malǵa aıyrbas etýmen, bulardyń maldary kóbeıip, baı boldy. Muny kórip, árbir kóshpeli eldegi jarly-jaqybaılar da kelip, Seıitqulǵa qosylyp, bes-alty jylda Seıitqul eli degen tórt júz úıge taıandy deıdi.

Seıitquldyń ózi de, jıylǵan halqy da maldary kóbeıip, baı boldy. El jıylyp, Seıitqul jurt aǵasy boldy. Endi sol jurtynyń adal beınet, taban et, mańdaı terimen tapqan dáýletin ańdyǵan jaýdan, urydan, daladaǵy bóriden saqtaýdyń qamyn oılap, ýaıymǵa qaldy. Solardan saqtaný úshin, Seıitqul jurtyn jıyp keńesip, sýdyń bir qolaıly jerine shymnan bıik qorǵan saldyrdy, maldaryna rettep baqtashy, qarý-jaraqty qaraýylshyńdaýyl júrgizdi. Bulardyń bylaısha bir aýyzǵa qarap bekingen halyq ekenin baıqaǵan soń, malǵa qyzyqqan syrttaǵy kóshpeli halyqtar batyp kele almady. Bul jaǵynan kóńili tynysh bolǵan soń, Seıitqul endi Buqara, Qoqanǵa mal aıdatyp, ol kentterden10 qazaq qoldy ártúrli taýar aldyryp, jylda egin pisken ýaqytta manata qorǵanda jármeńke reýishti bazar boldy. Kóshpeli halyq belgili ýaqytta malyn, jún -jabaǵysyn, teri - tersegin keltirip,eginshiler olarǵa astyǵyn, taýaryn aıyrbas etip, osy qalypsha bir jaǵy egin, bir jaǵy saýdamen Seıitquldyń jurty jurttan asqan baı bolypty.

Manata Seıitquldyń aǵasy attanys-túsispen jurttyń malyn urlap baı bolamyn dep júrgende, Qońyrat jaǵynda qolǵa túsip, kim ekeni de belgisiz, bireý óltirip ketipti. Qalǵan mal-janyn urynyń maly dep Túrkistan ákimderi talap alyp, jamaǵattaryn Seıitqul kóp Seıitqul qurmetti Tileý Seıdalın sultannyń aıtýy boıynsha, 1830 jyldarda ótipti-mis. Sol danyshpan kisiniń aqylymen egindi ádet etken halyq Qabyrǵa sýynyń boıynda áli kóp. Jarly bolyp, bóten kásibi joq kisiler Torǵaı jaǵynda dereý eginshige aınalady, erinbeı azaptansa, birneshe jylda túzelip, halyq qataryna qosylady.

---