InfoHub Logo

Qorshaǵan álem týraly aqparattyń 90 paıyzyn biz kórý aǵzalarynyń kómegimen alamyz. Kásibı mindetterimizdi atqarǵanda ǵana emes, demalǵan kezimizde de kórý aǵzalarymyzǵa úlken júkteme túsedi. Qazirgi zamanda kóptegen adamdardyń mamandyǵy kompútermen baılanysty jáne osyǵan oraı kóz dárigerlerine «kompúterlik sındrommen» keletin naýqastar sany jyldan-jylǵa artyp keledi. Al jumystan qaıtyp, úıge kelgende taǵy da teledıdar ekranynan kóz almaımyz. Tipti eń zamanaýı degen ekrannyń ózi bizdiń kózimizge zıan ekendigi belgili. Sóıtip kózimiz kúni boıy tynyqpaıdy. Sondyqtan kózdiń kórý qabiletin saqtaý jalpy adamzatqa ortaq másele. Kórý qabiletin saqtaýda taǵam ónimderiniń mańyzy zor. Demek kúndelikti dámge tolyqqandy, ártúrli, sińimdi jáne ózara úılesetin taǵam paıdalaný kerek. Oftalmologtar, ıaǵnı kóz dárigerleri A, V₁, V₂, V₆, V₁₂, E, S dárýmenderine baı taǵamdardy kóp tutynýǵa keńes beredi. A dárýmeni jetispegende naýqastar tez sharshaǵyshtyqqa, jaryqtan qorqýǵa, keshqurym kózdiń kórýiniń nasharlaýyna, konúnktıvıtterdiń, teriskenderdiń jıi paıda bolýyna shaǵymdanady. A dárýmeni sábizde, salat japyraqtarynda, kók burshaqta, pıazda, súzbede kóp. Sábizde karotın – A provıtamıni mol, ol kózdi tamasha qorektendiredi, kez-kelgen jasta alystan kórýdiń nasharlaýyna jol bermeýge kómektesedi.

Aqjelken (petrýshka) shyryny asa paıdaly, ony konúnktıvıt, katarakta, kózdiń múıizgek qabyǵynyń oıyq jarasy kezinde, torsha tamyrlaryn nyǵaıtý úshin qoldanǵan jón. V₁, V₂, V₆, V₁₂ dárýmenderiniń tapshylyǵy mynadaı belgilermen bilinedi: jas aqqyshtyq, kózdiń kúıdirip aýrýy, qyshýy, ishinde qum bar sekildi sezilýi, jaryq sezýdiń buzylýy, qyltamyrlardyń qanaýy, kózdi jıi jypylyqtatý, zattardyń buldyrap kórinýi.

V₁ dárýmeni jańǵaqtarda, júgeride, bıdaıda, syra ashytqysynda, V₂ dárýmeni salat japyraqtarynda, almada, bıdaı dáninde bolady. Oramjapyraq, jumyrtqanyń sary ýyzy, balyq sekildi ónimderdegi negizgi dárýmen – V₆. Al V₁₂ dárýmeni júzim, shabdaly, kıvıde mol, sondaı-aq keptirilgen órik te paıdaly.

Sút pen sút ónimderi – E dárýmeniniń qory. Bul dárýmenniń jetispeýshiligi torsha qyltamyrlarynyń álsizdigine alyp keledi. S dárýmeniniń mol kózi – ıtmuryn. Itmuryndy kúnde jegen jaǵdaıda adamnyń qan tamyrlary berik jáne sozylǵysh bolady. Qarajıdektiń de emdik kasıetteri keńinen tanymal. Ol kórýdiń jalpy jaǵdaıyna jaǵymdy áser etedi.

Ártúrli kóz syrqattary bar adamdarǵa jylyna bir ret balyq maıyn, sondaı-aq túrli mıkroelementterge, ásirese kálsıge baı polıvıtamınder ishýge keńes beriledi. Janarynyń saýlyǵyn saqtaýǵa ár adamnyń múmkindigi bar. Aýrýdy emdegennen góri onyń aldyn alǵan áldeqaıda jeńil ekendigi álimsaqtan belgili.

G.K.Abılova, kóz dárigeri

---