InfoHub Logo

4 klass
(«Densaýlyq kúnderi» atty aılyqta ótkizilgen tárbıe saǵaty)
El baılyǵy - densaýlyq

Sabaqtyń taqyryby: El baılyǵy - densaýlyq
Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylardyń densaýlyq jóninde, óziniń densaýlyǵyn saqtaý jáne nyǵaıtý jóninde bilimderin keńeıtý. Salaýaty ómir saltyn qalyptastyrý. Balalarda densaýlyqtyń qundy jáne mańyzdy ekendigi jóninde túsinikterin qalyptastyrý.
2. Oqýshylardyń zıandy zattardan aýlaq bolyp, óz densaýlyqtaryn kútýge tárbıeleý.
3. Balanyń óz densaýlyǵyn saqtaý men nyǵaıtýǵa degen sezimin damytý. Elimizdiń bolashaǵy jastardyń qolynda ekenin aıta otyryp bolashaqqa degen kózqarastaryn qalyptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıdtar, ár topqa beriletin suraqtar, maqal - mátelder, oıynǵa qajetti zattar (marker, plakat)

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi
Muǵalim: Balalar, búgin bizde erekshe sabaq bolǵaly tur. Biz búgin salaýatty ómir saltyn dáripteı otyryp, «El baılyǵy - densaýlyq» taqyrybynda tárbıe saǵatyn ótkizgeli otyrmyz jáne búgingi sabaǵymyzǵa qurmetti dárigerler de qatysyp otyr. Iaǵnı búgingi sabaǵymyz dárigerlermen kezdesip, olarǵa zıandy zattar týraly, adam aǵzasynyń dostary men qastary týraly aıta otyryp, qonaqtarymyzdyń aqyl - keńesine qulaq túremiz. Endeshe sóz kezegin oqýshylarymyzǵa beremiz.
1 - oqýshy: Ánýar:
Densaýlyq - bar baılyǵyń basyńdaǵy,
Jaınaǵan ómirińniń jasyl baǵy.
Qasterlep mápeleseń, aıalasań,
Boıyńnan ketpes qýat jasyńdaǵy.
Densaýlyq qashannan da altynǵa teń,
Bolady bolashaǵyń jarqyn da keń.
Ańdamaı jaqyn bolsań arsyzdyqpen,
Oılanyp kóp tasymaı aqylǵa kel.

2 - oqýshy: Dıas:
Adam bolý, el bolýdyń joly da,
Ońaı emes oılaý kerek ony da.
El qatarly tirlik etip kem bolmaý,
Baqyt qusyn qondyrý da qolyńda.
Sondyqtan da salaýattylyq sabaǵyn
Shyǵarma esten basqan saıyn ár adym.
Jaman ádet jýymasyn janyńa,
Tabıǵattaı taza uly bol dalanyń.
Nıetiń de, tilegiń de, oıyń da,
Sulý bolsyn, taza bolsyn boıyń da.
Adal eńbek seni alǵa bastasyn,
Jeńil paıda, jeńil jolǵa boı urma.

Muǵalim: Durys aıtasyńdar. Jaman ádetten aýlaq bolyp, salaýattylyq sabaǵyn árkez esten shyǵarmaýymyz kerek. Balalar men qazir senderdiń bilimderińdi tekserýdi jón kórip otyrmyn. Qazir biz «Shyǵarmashylyǵyńdy shyńdaı bil» degen oıyn oınap jibereıik.
«Shyǵarmashylyǵyńdy shyńdaı bil!» oıyny
Oıynnyń sharty: Klass 3 topqa bólinedi. Ár topqa plakat, marker beriledi. Ár topqa maqal - mátel daıyndalǵan. Sol boıynsha maqaldy ashatyn sýret salyp, salǵan sýretterin qorǵaýlary kerek.
İ top: «Aýyryp em izdegenshe,
Aýyrmaıtyn jol izde»
İİ top: «Tazalyq - saýlyq negizi,
Saýlyq - baılyq negizi»
İİİ top: «Dosyń kóp bolsa, jalǵyzbyn deme,
Deniń saý bolsa, jarlymyn deme»
(Ár top salǵan sýretterin qorǵaıdy, maqaldyń maǵynasyn ashady)

Muǵalim: Al budan basqa qandaı densaýlyq jaıly maqal - mátel bilemiz? Ony tekserý úshin balalar ekranǵa nazar aýdaraıyq. Bizge maqaldyń birinshi joly beriledi, biz onyń jalǵasyn tabýymyz kerek. Iaǵnı bul oıynymyz «Jalǵasyn tap» dep atalady.
«Jalǵasyn tap» oıyny
Oıynnyń sharty: Densaýlyq jaıly maqaldyń birinshi bóligi ekranda jazýly shyǵady, oqýshylar jalǵasyn taýyp, maqaldyń maǵynasyn ashýlary kerek.

Maqal - mátelder:
1. Densaýlyq -(zor baılyq)
2. Jarlynyń baılyǵy -(deniniń saýlyǵy)
3. Jan aýyrsa tán azady,
(Qaıǵy bassa - jan azady.)
4. Deni saýdyń (jany saý.)
5. Deni saý urpaq -(el bolashaǵy)
6. Aýrýyn jasyrǵan (óledi.)
7. Shynyqsań (shymyr bolarsyń)
8. Deni saý adam -(dáýletti adam)
9. İshiń aýyrsa, aýzyńdy tyı,
(Kóziń aýyrsa, qolyńdy tyı.)
10. Densaýlyqtyń qadirin (aýyrǵanda bilersiń)
11. Azǵan denege (aýrý úıir)

Muǵalim: Jaraısyńdar balalar. Densaýlyq týraly maqal - mátelderdi jaqsy biledi ekensińder. Jalpy bul maqaldar bizdi jaman, zıandy ádetterden aýlaq bolyp, jaqsymen dos bolýǵa tárbıeleıdi. Eń jaman qasıet - ol temeki shegý, araq ishý jáne nasha qoldaný. Bulardy paıdalanǵan adamnyń densaýlyǵy esh ýaqytta jaqsy bolmaıdy, olar syrqatqa shaldyǵyp, aıaǵy ólimge aparady. Qazir balalar syrqat pen saýlyqqa baılanysty synyptastaryńnyń daıyndaǵan kórinisi bar eken, sony tamashalaıyq.
Kórinis: «Syrqat hannyń qahary men Saýlyq hannyń aqyly»
Qatysatyndar:
Avtor: Alıda
Syrqat han: Nurǵasyr
Jigit:
Temeki:
Araq:
Nasha:
Enjarlyq:
Saýlyq han:

Avtor: Alıda Sonaý erte zamanda
«Dert» degen úlken qamalǵa
Syrqat atty azýly han basshy bolypty.
Qaterli jaý adamǵa
Kárilik te, enjarlyq ta,
Temeki men araq ta.
Qaterli de, qatygez han Syrqattyń
Aıbarynan seskenipti biraq ta.
Dúnıeni jaýlap alý armany -
Han Syrqattyń qoly jetpeı qalǵany.
Armandaý da aıyp pa eken?
Bir kúni halqyn jınady,
Sóz bastady baıyppen.
(Sahnaǵa júzi sýyq, qaharly Syrqat han shyǵady)

Syrqat han: Nurǵasyr
- Ýa, halaıyq!
Óz elimniń abyroıyn,
Qorǵanysyn, aqyl - oıyn
Qaıtsem «bıik kóterem» dep oıladym.
Bir bolsa da biregeıli,
Handyǵyma túbegeıli
Jańa ózgeris kirgizýge beldi myqtap baıladym.
Kóp tolǵanyp, oıǵa keldim mynandaı:
Handyǵymnyń tórt taǵandap
Turýy úshin qulamaı,
Bar álemdi jaýlaý kerek.
Kende emespiz kúshten de,
Taǵdyr bizdiń dańqymyzdy
Álde kelte pishken be?

Enjarlyq: Danıar (áreń sóılep)
- Aldıar han!
Qoıa turǵyn álem jaýlap alýdy,
Saýlyq hannyń áskeri bar qarýly.
Adamdar da aıaýsyz kúrespenen
Joıyp salar janyńdy.
(Sekirip kúlip Araq shyǵady)

Araq: Samat
- Toqta! Toqta!
Meni kórse iship alar adamdar, shydamaı,
İshý úshin bul ómirde syltaýlar kóp mynadaı:
Tabysy men ataq – dańqy, qoly jetken mansaby,
Sebepsiz qur ishý maqsat aýyp ketse ańsary.
Osy arqyly men aldymen adamdardy jaýlaımyn,
Aqyryndap ýaqyt óte álemdi de jaýlaımyn.
(Ádemi kıingen Temeki jan - jaǵyna jymıa qarap, kúlip kirip keledi)

Temeki: Álim
- Ýa, taqsyrym,
Men barlyq adam ómirin
Kók tútinge ýlatyp,
Tánin jaýlap alamyn.