Er aqyn, eren aqyn, erekshe aqyn
Taqyryby: «Er aqyn, eren aqyn, erekshe aqyn»
Maqsaty:
Aqynnyń ómirin, óleńderiniń ózindik tabıǵatyn daralaı, saralaı otyryp ózgesheligine kóńil bólý, óleńdi mánerlep, jatqa oqýǵa daǵdylandyrý, otanshyldyqqa, týǵan jerge degen súıispenshilikke, tabıǵat ásemdigin túsinýge, qasıetti nárselerdi qadir tutýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: aqyn shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kórme, aqynnyń portreti, keshtiń taqyryby jazylǵan plakat, býklet, slaıd.
1 - júrgizýshi:
Eı, óleń, maǵan tıgen enshim ediń,
Boı jazaıyn, qasyma kelshi meniń.
Meniń saǵan shamaly jaqsylyǵym,
Sen de maǵan, árıne, kónshimediń.
Sanany sary ýaıym saryltqanmen,
Tynysty tuıyq tuman taryltqanmen,
Úzbeımin kúderimdi jaryqtan men,
Úzbeımin kúderimdi halyqtan men! – dep aqynnyń ózi jyrlaǵandaı, jyr áleminde óz oıyn, ómir shyndyǵyn kórkem tilde aqyndyq bıik turǵydan tutas sheberlikpen jyrlaǵan, óz dáýiriniń shejiresin aıqyn da aıshyqty boıaýmen jetkizgen, qasqaıa qarap aqıqatty jyrlaǵan Muqaǵalı Maqataev shyǵarmalary 60 - 80 jyldardyń kórkem tilmen jazylǵan tutas bir shejiresi sekildi.
Aqyn shyǵarmalarynyń taqyryby ár alýan, biraq onyń erekshelikteri ózgege uqsamas syry men qyrynda jatyr. Dúnıedegi bar qubylysty, adamzat sanasyndaǵy san qyrly sezimdi sóz arqyly jetkizýge bolady. Sondyqtan da sóz qudiretiniń mán - maǵynasyna tereń boılap, myń sózden bir sóz tańdap, sóz marjanyn beıneli órnekpen kesteleıtin Muqaǵalıdaı aqyn – qazaqtyń mańdaıyna bitken jaryq juldyzdarynyń iri.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı Maqataev 9 aqpan 1931 jyly Almaty oblysy, Naryńqol aýdanyndaǵy Qarasaz aýlynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirgen soń aýyldyń hatshysy, Qyzyl otaýdyń meńgerýshisi, komsomol qyzmetinde boldy. 1954 - 1962 jyldar arasynda qazaq radıosynda dıktor boldy, 1962 - 1972 j arasynda «Sosıalısik Qazaqstan», «Qazaq ádebıeti» gazetterinde, «Mádenıet jáne turmys», «Juldyz» jýrnaldarynda bólim meńgerýshisi, 1972 - 1973 j. Qazaqstan jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi bolyp jumys istedi. Tuńǵysh óleńi 1948 j. Naryńqol aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde basyldy. Muqaǵalı Maqataev 1976 jyly 27 naýryzda qaıtys boldy. Ákesi Súleımen sharýa adamy edi. 1941 j. Jeltoqsanda maıdanǵa attanyp, sodan oralmady. Sheshesi Naǵıman da qarapaıym sharýa adamy edi. Muqaǵalı
Otbasynyń tuńǵyshy bolǵandyqtan ony ájesi Tıyn óz baýyryna salady. Tıyn áje meıirimdi, kisiligi mol, kerek kezinde adýyndy adam bolǵan. Áje tárbıesinde ósken Muqaǵalı sheshesin ómir boıy «Naqa» dep atap ketken.
(«Aryz jazyp keteıin», «Avtograf» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady)
1 - júrgizýshi:
Myńdaǵan talantty sazgerler Muqaǵalıdyń muńdy, syrly, san qyrly jyrlaryn jattap, áýen - án izdep sharq urdy, shabyt shaqyrdy. Onyń ottaı ystyq óleńderi óz - ózinen ánge, tolǵaýǵa, termege suranyp turatyn. Samaldaı jelpip mańdaıdan sıpaıtyn, janǵa lázzat quıatyn, kókirek kózińdi maıdaı ashatyn án - áýez – árqashan da ómir - serik, janǵa qýat, rýhanı azyq.
Án: «Seniń kóziń»
2 - júrgizýshi:
Mahabbat búgin taǵy qaramady,
Qaramady, janymdy jaralady.
Shámil - aý, bilesiń be shyn mahabbat
Osylaı qaramaýdan jaralady!
Iá, názik jandy aqyn júreginiń shynaıy ińkárlik sezimi mahabbatqa ulasady.
«Baqyt izdep», «Eı, óleń» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady
1 - júrgizýshi:
Óleńderi qandaı edi aqynnyń,
Eshteńe joq ásem seniń kúlkindeı.
Baqyttysyń sen árdaıym, baqytty
Baǵalaı bil kúrsinbeı.
«Kúrsinbeshi», «Jyldarym, meniń, jyldarym», «Qyzyma»
2 - júrgizýshi:
Óleńderi qandaı edi aqynnyń,
Sebeletip júregińe nur shashqan.
Al, ánderi qandaı edi móp - móldir,
Tyńdaı bergin kele bered, tyńdasań.
Án: «Qarasaz»
1 - júrgizýshi:
Aınalaıyn Atameken, Aq meken,
Qandaı qazaq izdep seni tapty eken?!
Týǵan ólke tátti eken ǵoı, tátti eken!
«Qarasaz», «Ákeme», «Elim barda» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
2 - júrgizýshi:
Has sheberdiń tumshalaıdy dańqyn kim
Kesh túsindi shyn baǵasyn narqyńnyń.
Qara óleń dep qapa bolyp kóńiliń,
Osy jolda san súrindiń, san turdyń
«Qara óleń», «Poezıa» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
Bı: «Álqısa»
1 - júrgizýshi:
Aqynǵa bir kezderi aq qanat qus armanyn qýyp kelgen arý Almatynyń tórinen kósheniń aty berildi. Aspantaýdyń aqıyq aqynyna aspanmen talasqan bıik eskertkish te qoıyldy. Bul – Muqaǵalıdyń máńgilik ǵumyr ekeniń aıqyn aıǵaǵy.
Endi aqynnyń óz estelikterine sóz bereıik.
1 - oqýshy:
Qalam ustaǵan baýyr - qaryndastarym, halyqty umytpańdar. Halyqsyz kúniń qarań. Ony súıemin dep baıbalam salmańdar. Oǵan tek ǵashyq bola bilińder.
2 - oqýshy:
Men óleńdi oıdan qurastyryp jazbaımyn. Áldekim qulaǵyma sybyrlaǵandaı bolady. Sony kóshiremin, senesiz be?
3 - oqýshy:
Ashyǵyn aıtqanda, ózimniń qandaı ekenimdi bilmeımin. Kóńilshek ekenim ras, alaıda janym meniń tym meıirban, júregim meniń óte jumsaq.
2 - júrgizýshi:
Qandaı ǵana anadan týdy adam
Sábılerdiń uıqysyn qýalaǵan?!
O, tynyshtyq! Tynyshtyq qandaı raqat,
Qandaı raqat sábılerge jylamaǵan!
«Besik jyry», «Bizder degen» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
Án: «Jas qaıyń»
1 - júrgizýshi:
Sharasynda shattyqtyń muńy basym,
Nur - sáýle bop júrekte jyry qalsyn.
Muqaǵalı – muzarttyń muzbalaǵy,
Shashyp ótken álemge shuǵylasyn.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı jyry – kúshti jyr. Sondyqtan da, ol – er aqyn, eren aqyn, erekshe aqyn. Er aqyn deıtinimiz – ol shyndyqty búkpesiz betke aıtady. Eren aqyn deıtinimiz – sózi shyraıly, tili qarapaıym, tyń óleńder jazdy. Erekshe aqyn deıtinimiz – ol er jáne eren aqyn bolǵandyqtan da erekshe.
1 - júrgizýshi:
Tirisinde syı kórmeı ketken aqyn,
Tek ólgen soń ataǵyn jaıǵan aqyn.
Ejelden qazaqtyń bul qasireti –
Barmaǵyn tistep keıin oılanatyn.
Kún súıip kereqarys mańdaıynan,
Laǵyl jyrlar tógilgen tańdaıynan.
Barynda baǵalamaı, bildik keıin
Qazaqtyń aırylǵanyn qandaı ulan?!
2 - júrgizýshi:
Altynǵa meıli tolmaı - aq qoısyn sandyǵym,
Yrzamyn saǵan, Yrzamyn saǵan, taǵdyrym!
Aqynnyń óz taǵdyryna degen rızashylyǵy bolashaqqa degen uly seniminen týyndaǵan bolatyn.
Maqsaty:
Aqynnyń ómirin, óleńderiniń ózindik tabıǵatyn daralaı, saralaı otyryp ózgesheligine kóńil bólý, óleńdi mánerlep, jatqa oqýǵa daǵdylandyrý, otanshyldyqqa, týǵan jerge degen súıispenshilikke, tabıǵat ásemdigin túsinýge, qasıetti nárselerdi qadir tutýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: aqyn shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kórme, aqynnyń portreti, keshtiń taqyryby jazylǵan plakat, býklet, slaıd.
1 - júrgizýshi:
Eı, óleń, maǵan tıgen enshim ediń,
Boı jazaıyn, qasyma kelshi meniń.
Meniń saǵan shamaly jaqsylyǵym,
Sen de maǵan, árıne, kónshimediń.
Sanany sary ýaıym saryltqanmen,
Tynysty tuıyq tuman taryltqanmen,
Úzbeımin kúderimdi jaryqtan men,
Úzbeımin kúderimdi halyqtan men! – dep aqynnyń ózi jyrlaǵandaı, jyr áleminde óz oıyn, ómir shyndyǵyn kórkem tilde aqyndyq bıik turǵydan tutas sheberlikpen jyrlaǵan, óz dáýiriniń shejiresin aıqyn da aıshyqty boıaýmen jetkizgen, qasqaıa qarap aqıqatty jyrlaǵan Muqaǵalı Maqataev shyǵarmalary 60 - 80 jyldardyń kórkem tilmen jazylǵan tutas bir shejiresi sekildi.
Aqyn shyǵarmalarynyń taqyryby ár alýan, biraq onyń erekshelikteri ózgege uqsamas syry men qyrynda jatyr. Dúnıedegi bar qubylysty, adamzat sanasyndaǵy san qyrly sezimdi sóz arqyly jetkizýge bolady. Sondyqtan da sóz qudiretiniń mán - maǵynasyna tereń boılap, myń sózden bir sóz tańdap, sóz marjanyn beıneli órnekpen kesteleıtin Muqaǵalıdaı aqyn – qazaqtyń mańdaıyna bitken jaryq juldyzdarynyń iri.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı Maqataev 9 aqpan 1931 jyly Almaty oblysy, Naryńqol aýdanyndaǵy Qarasaz aýlynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirgen soń aýyldyń hatshysy, Qyzyl otaýdyń meńgerýshisi, komsomol qyzmetinde boldy. 1954 - 1962 jyldar arasynda qazaq radıosynda dıktor boldy, 1962 - 1972 j arasynda «Sosıalısik Qazaqstan», «Qazaq ádebıeti» gazetterinde, «Mádenıet jáne turmys», «Juldyz» jýrnaldarynda bólim meńgerýshisi, 1972 - 1973 j. Qazaqstan jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi bolyp jumys istedi. Tuńǵysh óleńi 1948 j. Naryńqol aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde basyldy. Muqaǵalı Maqataev 1976 jyly 27 naýryzda qaıtys boldy. Ákesi Súleımen sharýa adamy edi. 1941 j. Jeltoqsanda maıdanǵa attanyp, sodan oralmady. Sheshesi Naǵıman da qarapaıym sharýa adamy edi. Muqaǵalı
Otbasynyń tuńǵyshy bolǵandyqtan ony ájesi Tıyn óz baýyryna salady. Tıyn áje meıirimdi, kisiligi mol, kerek kezinde adýyndy adam bolǵan. Áje tárbıesinde ósken Muqaǵalı sheshesin ómir boıy «Naqa» dep atap ketken.
(«Aryz jazyp keteıin», «Avtograf» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady)
1 - júrgizýshi:
Myńdaǵan talantty sazgerler Muqaǵalıdyń muńdy, syrly, san qyrly jyrlaryn jattap, áýen - án izdep sharq urdy, shabyt shaqyrdy. Onyń ottaı ystyq óleńderi óz - ózinen ánge, tolǵaýǵa, termege suranyp turatyn. Samaldaı jelpip mańdaıdan sıpaıtyn, janǵa lázzat quıatyn, kókirek kózińdi maıdaı ashatyn án - áýez – árqashan da ómir - serik, janǵa qýat, rýhanı azyq.
Án: «Seniń kóziń»
2 - júrgizýshi:
Mahabbat búgin taǵy qaramady,
Qaramady, janymdy jaralady.
Shámil - aý, bilesiń be shyn mahabbat
Osylaı qaramaýdan jaralady!
Iá, názik jandy aqyn júreginiń shynaıy ińkárlik sezimi mahabbatqa ulasady.
«Baqyt izdep», «Eı, óleń» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady
1 - júrgizýshi:
Óleńderi qandaı edi aqynnyń,
Eshteńe joq ásem seniń kúlkindeı.
Baqyttysyń sen árdaıym, baqytty
Baǵalaı bil kúrsinbeı.
«Kúrsinbeshi», «Jyldarym, meniń, jyldarym», «Qyzyma»
2 - júrgizýshi:
Óleńderi qandaı edi aqynnyń,
Sebeletip júregińe nur shashqan.
Al, ánderi qandaı edi móp - móldir,
Tyńdaı bergin kele bered, tyńdasań.
Án: «Qarasaz»
1 - júrgizýshi:
Aınalaıyn Atameken, Aq meken,
Qandaı qazaq izdep seni tapty eken?!
Týǵan ólke tátti eken ǵoı, tátti eken!
«Qarasaz», «Ákeme», «Elim barda» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
2 - júrgizýshi:
Has sheberdiń tumshalaıdy dańqyn kim
Kesh túsindi shyn baǵasyn narqyńnyń.
Qara óleń dep qapa bolyp kóńiliń,
Osy jolda san súrindiń, san turdyń
«Qara óleń», «Poezıa» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
Bı: «Álqısa»
1 - júrgizýshi:
Aqynǵa bir kezderi aq qanat qus armanyn qýyp kelgen arý Almatynyń tórinen kósheniń aty berildi. Aspantaýdyń aqıyq aqynyna aspanmen talasqan bıik eskertkish te qoıyldy. Bul – Muqaǵalıdyń máńgilik ǵumyr ekeniń aıqyn aıǵaǵy.
Endi aqynnyń óz estelikterine sóz bereıik.
1 - oqýshy:
Qalam ustaǵan baýyr - qaryndastarym, halyqty umytpańdar. Halyqsyz kúniń qarań. Ony súıemin dep baıbalam salmańdar. Oǵan tek ǵashyq bola bilińder.
2 - oqýshy:
Men óleńdi oıdan qurastyryp jazbaımyn. Áldekim qulaǵyma sybyrlaǵandaı bolady. Sony kóshiremin, senesiz be?
3 - oqýshy:
Ashyǵyn aıtqanda, ózimniń qandaı ekenimdi bilmeımin. Kóńilshek ekenim ras, alaıda janym meniń tym meıirban, júregim meniń óte jumsaq.
2 - júrgizýshi:
Qandaı ǵana anadan týdy adam
Sábılerdiń uıqysyn qýalaǵan?!
O, tynyshtyq! Tynyshtyq qandaı raqat,
Qandaı raqat sábılerge jylamaǵan!
«Besik jyry», «Bizder degen» óleńderi mánerlep jatqa aıtylady.
Án: «Jas qaıyń»
1 - júrgizýshi:
Sharasynda shattyqtyń muńy basym,
Nur - sáýle bop júrekte jyry qalsyn.
Muqaǵalı – muzarttyń muzbalaǵy,
Shashyp ótken álemge shuǵylasyn.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı jyry – kúshti jyr. Sondyqtan da, ol – er aqyn, eren aqyn, erekshe aqyn. Er aqyn deıtinimiz – ol shyndyqty búkpesiz betke aıtady. Eren aqyn deıtinimiz – sózi shyraıly, tili qarapaıym, tyń óleńder jazdy. Erekshe aqyn deıtinimiz – ol er jáne eren aqyn bolǵandyqtan da erekshe.
1 - júrgizýshi:
Tirisinde syı kórmeı ketken aqyn,
Tek ólgen soń ataǵyn jaıǵan aqyn.
Ejelden qazaqtyń bul qasireti –
Barmaǵyn tistep keıin oılanatyn.
Kún súıip kereqarys mańdaıynan,
Laǵyl jyrlar tógilgen tańdaıynan.
Barynda baǵalamaı, bildik keıin
Qazaqtyń aırylǵanyn qandaı ulan?!
2 - júrgizýshi:
Altynǵa meıli tolmaı - aq qoısyn sandyǵym,
Yrzamyn saǵan, Yrzamyn saǵan, taǵdyrym!
Aqynnyń óz taǵdyryna degen rızashylyǵy bolashaqqa degen uly seniminen týyndaǵan bolatyn.
You Might Also Like
