Ertegiler eline syr shertedi (hımıa páni boıynsha)
Ertegiler eline syr shertedi (hımıa páni boıynsha)
Oqýshy ózi izdenip, hımıalyq elementter, hımıalyq qosylystar týraly ertegiler jınaqtaǵan
Metaldar patshalyǵy
Erte zamanda «Metaldar patshalyǵy» bolypty. Olar jaryqta kún sáýlesimen shaǵylysyp, túnde aı nurymen sáýlelengen sulý shaharda ómir súrgen. Patshalyqty aqyldy, salmaqty, ári kóriktiligimen erekshelenetin «Altyn» basqarypty. Altyndy barlyq metaldar jaqsy kórgenmen mys qana unatpapty. Mys altynnyń aqyldylyǵyn, sulýlyǵyn ishteı qyzǵanady. «Men de sulýmyn, ol sary bolsa, men qyzyl - sarymyn, tipti altynnan da kóriktimin, men nege patsha bolmaımyn?» degen oılar mysqa maza bermeı, bir kúni qastandyq jasapty. «Metaldar» patshalyǵy túngi uıqyǵa ketkende patsha saraıyna urlanyp kirgen Mys Altyndy óte saqtyqpen shahar syrtyna alyp shyǵyp, jerdi tereń etip qazyp kómip tastaıdy. Sóıtip, ózi eshkimge bildirmeı Altynnyń ornyna baryp jaıǵasady.
Kún artynan kún óte beredi. Mys tańerteń turǵannan keıin kúnge qarap betin ysyp álekke túsedi. Kún ysyǵan saıyn qoshqyl tartyp, júdeı túsedi.
Bir kúni bul ózgeristi Altynnyń jyldam ári aqyldy ýáziri Synap baıqap qalady. Synap metaldardy jınap alyp bylaı deıdi: «Myna patsha bizdiń burynǵy padıshamyzǵa uqsamaıdy, bul meniń bilýimshe zalym Mys. Bizdiń patshamyzǵa qastyq jasap, ózi onyń ornyna patsha bolmaqshy. Bárimiz munyń kózin joıaıyq. Altyndy tapqyzaıyq»,- deıdi.
Metaldardyń bári biraýyzdan Synaptyń aıtqanyna kelisedi. Jınalyp kelip Mysqa: «Bizdiń patshamyz qaıda, sen ony qaıda jasyrdyń? Sen Altyn emes ekenińdi moıynda. Biz saǵan báribir Altyndy tapqyzamyz!»- dep esin shyǵarady. Bulardyń aıtqanyn órkókirek Mys tyńdaǵysy da kelmeıdi. Ábden ashýlanǵan metaldar Mysty janyp jatqan otqa tastap jiberedi. Mys taban astynda totyǵyp, beti qoshqyldanyp shyǵa keledi. «Bireýge or qazba, óziń túsesiń» degen halyq maqaly osyndaıdan qalsa kerek. Amalsyz Mys óziniń istegenin metaldar aldynda moıyndaıdy. Altyndy shahar syrtyndaǵy kómgen jerinen shyǵarady. Jer astynda qansha jatsa da, Altyn burynǵydan da nurlana túsedi. «Altyndy tot baspaıdy» degen sóz osydan shyǵypty.
Mys bolsa óziniń qateliginen kóp opyq jep, óz isine ókinedi. «Endi men osylaı ómir boıy qap - qara bolyp qalamyn ba?»- dep jylap jiberedi.
Ejelden aqyldy Altyn kek saqtamaı, Mysty keshiredi. Mysty sýtek toltyrǵan ystyq monshaǵa shomyldyrtady. Sodan Mys baıaǵy qalpyna keledi.
Maı
«Ertede hımıa eldi mekeninde organıkalyq zat ultynan shyqqan Maı degen bir tolyq qyz bolypty. Onyń anasynyń aty Glıserın, ákesiniń aty Karbon eken. Maıdyń synyptastary kóp bolǵanymen, tuıyq minezi maı Sýmen oınaǵandy unatady. Sý ekeýi gıdrolız oınyn oınaýǵa esh jalyqpaıdy. Maıdyń kórshileri organıkalyq eritkishter. Maı olarmen oınamaǵan soń, olar keıkezderi dórekilik tanytyp renjitip ketedi. Dostary Maıdyń úıine qonaqqa barǵandy unatady, sebebi Maı olardy tamaqqa toıǵyzyp úılerine qaıtarlarynda margarın men maıonez berip jiberedi, keı kezderi sabyn, olıf, boıaý, lak sıaqty syılyqtar da berip otyrady eken. Sonymen Maı degen qyz osyndaı eken.
Mys saqına
Bir aýylda Jantas pen Jandos degen zamandastar ómir súripti. Birde olar kezdesoq kezdesip qalypty. Amandasyp, hal - jaǵdaıyn surasqan soń, myna áńgime aıasynda sóılesipti.
Jantas: - Jandos, myna zamanda qaryn toıdyrý úshin qalaı da aqsha tabýdyń jolyn izdegen jón.
Jandos:- Jantas, ne oılaǵanyń bar? Qane ortaǵa sal.
Jantas:- Elder osy Qudaıdyń tegin sýyn da satyp júr. Qysta qalyń jaýǵan qardan kósip - kósip alyp, eritip, gaz toltyrady da «mıneraldy sý» dep bizge satady.
- Astapyralla.
- Al bizdiń olardan bir jerimiz kem be?
- Sonda biz ne istep satamyz? Dymymdy qurtpaı aıtsańshy.
- Mine, kórdiń be myna sary saqınany. Apamnan «bul qandaı saqına?» dep surap edim, «Mys saqına ǵoı» dedi. Altynǵa qatty uqsamaıdy. Múmkin kúmiske aınaldyryp, bireýlerdi san soqtyryp ketermiz.
- Qalaı?
- Myna sıqyrly suıyqtyqty keshe apaıdyń kózin ala bere zerthanadan urlap alǵanmyn. Qazir osyǵan myna saqınany tez salyp, aýzyn jaba qoıamyn. Shamalydan soń saqınamyz kúmis bolyp shyǵady.
Mine Jantastyń oıy dál kelip, 20 - 30 sekýndtan soń kúmis tústi bop shyǵa keledi.
- Oıbaı - ı, mynaýyń shynymen - aq kúmis boldy ǵoı. Men senbeı tursam.
Oqýshy ózi izdenip, hımıalyq elementter, hımıalyq qosylystar týraly ertegiler jınaqtaǵan
Metaldar patshalyǵy
Erte zamanda «Metaldar patshalyǵy» bolypty. Olar jaryqta kún sáýlesimen shaǵylysyp, túnde aı nurymen sáýlelengen sulý shaharda ómir súrgen. Patshalyqty aqyldy, salmaqty, ári kóriktiligimen erekshelenetin «Altyn» basqarypty. Altyndy barlyq metaldar jaqsy kórgenmen mys qana unatpapty. Mys altynnyń aqyldylyǵyn, sulýlyǵyn ishteı qyzǵanady. «Men de sulýmyn, ol sary bolsa, men qyzyl - sarymyn, tipti altynnan da kóriktimin, men nege patsha bolmaımyn?» degen oılar mysqa maza bermeı, bir kúni qastandyq jasapty. «Metaldar» patshalyǵy túngi uıqyǵa ketkende patsha saraıyna urlanyp kirgen Mys Altyndy óte saqtyqpen shahar syrtyna alyp shyǵyp, jerdi tereń etip qazyp kómip tastaıdy. Sóıtip, ózi eshkimge bildirmeı Altynnyń ornyna baryp jaıǵasady.
Kún artynan kún óte beredi. Mys tańerteń turǵannan keıin kúnge qarap betin ysyp álekke túsedi. Kún ysyǵan saıyn qoshqyl tartyp, júdeı túsedi.
Bir kúni bul ózgeristi Altynnyń jyldam ári aqyldy ýáziri Synap baıqap qalady. Synap metaldardy jınap alyp bylaı deıdi: «Myna patsha bizdiń burynǵy padıshamyzǵa uqsamaıdy, bul meniń bilýimshe zalym Mys. Bizdiń patshamyzǵa qastyq jasap, ózi onyń ornyna patsha bolmaqshy. Bárimiz munyń kózin joıaıyq. Altyndy tapqyzaıyq»,- deıdi.
Metaldardyń bári biraýyzdan Synaptyń aıtqanyna kelisedi. Jınalyp kelip Mysqa: «Bizdiń patshamyz qaıda, sen ony qaıda jasyrdyń? Sen Altyn emes ekenińdi moıynda. Biz saǵan báribir Altyndy tapqyzamyz!»- dep esin shyǵarady. Bulardyń aıtqanyn órkókirek Mys tyńdaǵysy da kelmeıdi. Ábden ashýlanǵan metaldar Mysty janyp jatqan otqa tastap jiberedi. Mys taban astynda totyǵyp, beti qoshqyldanyp shyǵa keledi. «Bireýge or qazba, óziń túsesiń» degen halyq maqaly osyndaıdan qalsa kerek. Amalsyz Mys óziniń istegenin metaldar aldynda moıyndaıdy. Altyndy shahar syrtyndaǵy kómgen jerinen shyǵarady. Jer astynda qansha jatsa da, Altyn burynǵydan da nurlana túsedi. «Altyndy tot baspaıdy» degen sóz osydan shyǵypty.
Mys bolsa óziniń qateliginen kóp opyq jep, óz isine ókinedi. «Endi men osylaı ómir boıy qap - qara bolyp qalamyn ba?»- dep jylap jiberedi.
Ejelden aqyldy Altyn kek saqtamaı, Mysty keshiredi. Mysty sýtek toltyrǵan ystyq monshaǵa shomyldyrtady. Sodan Mys baıaǵy qalpyna keledi.
Maı
«Ertede hımıa eldi mekeninde organıkalyq zat ultynan shyqqan Maı degen bir tolyq qyz bolypty. Onyń anasynyń aty Glıserın, ákesiniń aty Karbon eken. Maıdyń synyptastary kóp bolǵanymen, tuıyq minezi maı Sýmen oınaǵandy unatady. Sý ekeýi gıdrolız oınyn oınaýǵa esh jalyqpaıdy. Maıdyń kórshileri organıkalyq eritkishter. Maı olarmen oınamaǵan soń, olar keıkezderi dórekilik tanytyp renjitip ketedi. Dostary Maıdyń úıine qonaqqa barǵandy unatady, sebebi Maı olardy tamaqqa toıǵyzyp úılerine qaıtarlarynda margarın men maıonez berip jiberedi, keı kezderi sabyn, olıf, boıaý, lak sıaqty syılyqtar da berip otyrady eken. Sonymen Maı degen qyz osyndaı eken.
Mys saqına
Bir aýylda Jantas pen Jandos degen zamandastar ómir súripti. Birde olar kezdesoq kezdesip qalypty. Amandasyp, hal - jaǵdaıyn surasqan soń, myna áńgime aıasynda sóılesipti.
Jantas: - Jandos, myna zamanda qaryn toıdyrý úshin qalaı da aqsha tabýdyń jolyn izdegen jón.
Jandos:- Jantas, ne oılaǵanyń bar? Qane ortaǵa sal.
Jantas:- Elder osy Qudaıdyń tegin sýyn da satyp júr. Qysta qalyń jaýǵan qardan kósip - kósip alyp, eritip, gaz toltyrady da «mıneraldy sý» dep bizge satady.
- Astapyralla.
- Al bizdiń olardan bir jerimiz kem be?
- Sonda biz ne istep satamyz? Dymymdy qurtpaı aıtsańshy.
- Mine, kórdiń be myna sary saqınany. Apamnan «bul qandaı saqına?» dep surap edim, «Mys saqına ǵoı» dedi. Altynǵa qatty uqsamaıdy. Múmkin kúmiske aınaldyryp, bireýlerdi san soqtyryp ketermiz.
- Qalaı?
- Myna sıqyrly suıyqtyqty keshe apaıdyń kózin ala bere zerthanadan urlap alǵanmyn. Qazir osyǵan myna saqınany tez salyp, aýzyn jaba qoıamyn. Shamalydan soń saqınamyz kúmis bolyp shyǵady.
Mine Jantastyń oıy dál kelip, 20 - 30 sekýndtan soń kúmis tústi bop shyǵa keledi.
- Oıbaı - ı, mynaýyń shynymen - aq kúmis boldy ǵoı. Men senbeı tursam.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Oqýshy hımıalyq elementter týraly qyzyqty maqal - mátelderdi óz betimen izdenip jınaqtaǵan
