Esimshe
Sabaqtyń taqyryby: ESİMSHE
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa esimshe jáne onyń jasalýy men túrlenýi jaıly tolyq maǵlumat berý.
Tárbıelik: oqýshylarǵa qazaq halqy úshin jylqy malynyń erekshe qasıetti, tekti ekenin bilýge, táýelsizdigimizdiń tutqalarynyń biri ekendigin bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: oılaý, este saqtaý jáne shyǵarmashylyq qabiletterin damytý.
Túri: aralas sabaq.
Ádis tásilderi: saralap – deńgeılep oqytý, izdenis, suraq - jaýap jumysy.
Kórnekiligi: úlestirme qaǵazdar, dıdaktıkalyq materıaldar, testiler jınaǵy, slaıdtar.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, sýret.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: oqýshylardyń birińǵaı talap pen sabaqqa daıarlyqtaryna zeıin aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Ótilgen taqyrypty pysyqtaý suraqtary:
1. Etis degenimiz ne?
2. Etistiń túrleri nesheý? Jurnaqtary qandaı?
3. Ózdik etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
4. Ózgelik etis degenimiz ne? Onyń jurnaqtary qandaı?
5. Yryqsyz etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
6. Ortaq etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
Úıge berilgen tapsyrmany suraý, qorytyndylaý, baǵalaý.
İİİ. Jańa sabaq.
A) esimshe – etistiktiń sóılemde eki túrli qyzmetke jumsalatyn erekshe túri. Ol jiktelip etistik qyzmetin atqarady, esimdershe túrlenip, ıaǵnı septelip, táýeldenip, kóptelip esimderdiń de qyzmetin atqarady. Mysaly:
1. Aqyldy baıqap sóıler.
2. Eńbek etseń, elenersiń, eńbegine kenelersiń, - degende esimsheler jiktelip, etistik maǵynasynda jumsalyp tursa.
3. İzdegen jeter muratqa.
4. Aqyl – tozbaıtyn ton, bilim – taýsylmaıtyn ken, - degen maqaldarda esimshe zat esim jáne syn esim maǵynasynda jumsalyp esimderdiń qyzmetin atqaryp tur.
Á) Esimsheniń jasalýyn keste arqyly túsindirý.
ESİMSHE. Esimshe etistiktiń negizgi jáne týyndy túbirlerine, etis, bolymsyz etistik tulǵalaryna mynadaı jurnaqtar jalǵaý arqyly jasalady:
1) – ǵan, - gen, - qan, - ken jurnaqtary arqyly ótken shaq esimshe jasalady:
oqy - ǵan, kórme - gen, jazys - qan, tap - qan, t. b.
2) – ar, - er, - r jáne bolymsyz etistikten keıin – s jurnaqtary qosylý arqyly boljamdy keler shaq esimshe jasalady: aıt - ar, bil - er, kelme - s, t. b.
3) – maq, - mek, - baq, - bek, - paq, - pek jurnaqtary arqyly maqsatty keler shaq esimshe jasalady: bar - maq, bil - mek, kezdes - pek, t. b.
4) – atyn, - etin, - ıtyn, - ıtin jurnaqtary arqyly aýyspaly ótken shaq esimshe jasalady: bar - atyn, sóıle - ıtin, sen - etin, sana - ıtyn, t. b.
Esimshe tulǵalaryna emes, joq sózderi tirkesip, bolymsyzdyq maǵyna bildiredi: kórgen emes, kóretin emes, kórer emes, kórmek emes. Joq sózi – ǵan, - gen, - qan, - ken tulǵaly esimshemen ǵana tirkesedi: kórgen joq.
«Báıge» oıyny. Myna maqaldardy tolyqtyr:
1. Otanyn súı... otqa janbaıdy, sýǵa batpaıdy.
2. Yntymaq júr... jerde, yrys birge júredi.
3. Aqsuńqar ush... jem úshin, er jigit tý... el úshin.
4. Jaqsy sóz jan súıindir..., jaman sóz jan kúıindir...
5. Qatarynan oz... ul bıikte júredi, ez atanyp toz... ul ıyqta júredi.
6. Árkimniń shyq... taýy bıik.
7. Atasyn syıla... abyroıǵa bólen...
İV. Deńgeılik tapsyrmalar. (oqýlyqpen jumys)
1 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
2 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
3 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
№1 kartochka. Demalysyn tabıǵat aıasynda ótkizbek (sıntetıkalyq taldaý)
№2 kartochka. Bilgenge marjan, bilmeske arzan (morfologıalyq taldaý)
№3 kartochka. Bilerim (fonetıkalyq taldaý).
Balalar, bıyl jylqy jyly tabaldyryǵymyzdy attaǵanyn bilesińder. Endeshe úsh topqa jylqynyń sýretin salyp, tapsyrmalar oryndaıyq.
1 - top. Jylqy jylynda óz Otanyna, otbasyna ne tileıtindigiń týraly esimshelerdi qatystyryp sóılem qurastyr.
2 - top. Jylqy jylynda ózińniń aldyna qoıǵan maqsatyn týraly áńgimelep ber, ishinen esimshelerdi tap.
3 - top. Jylqynyń adamǵa keltirer paıdasy týraly esimshelerdi qatystyryp mátin qurastyr. Al, osy tapsyrmamyzdy qorytyndylap, Q. Myrzalıev aǵamyz jylqy týraly mynadaı bir tórt jol óleńniń uıqasyn tabaıyq.
Myna turǵan arǵymaq,
Minem oǵan..................
Tistemeıdi, teppeıdi,
Bos qoısam da.............. (ishinen esimsheler tabaıyq)
V. Bilimdi bekitý. Test jumysyn oryndaý.
Sabaqty qorytyndylaý. – Senderdiń týylǵan jyldaryń qandaı? Endeshe, balalar, tyndaǵylaryń kelse, jylqy jyly týylǵan adamdar týraly mynadaı bir halyqtyq boljamdy oqyp bergim kelip tur?
Jylqy jyly týylǵan bala jylqy minezdi keledi. Aýzy shapshań bolady. Jel kóńildi, ushqyr qıaldy bolady. Jumysty kózdi ashyp jumǵansha bitiredi. Aq shelek aq kóńil bolady. Syr jasyrmaıdy. Bireýdiń kemistigin betiń - júziń bar demeı aıta salady. Týys qumar keledi. Jylqy jyly týylǵan adam jylqy túlegin ósirse, paıdanyń astynda qalady. Dáýletti kún sanap artady.
Vİ. Úıge tapsyrma. Jattyǵý oryndaý, taqyrypty oqý.
Vİİ. Baǵalaý. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa esimshe jáne onyń jasalýy men túrlenýi jaıly tolyq maǵlumat berý.
Tárbıelik: oqýshylarǵa qazaq halqy úshin jylqy malynyń erekshe qasıetti, tekti ekenin bilýge, táýelsizdigimizdiń tutqalarynyń biri ekendigin bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: oılaý, este saqtaý jáne shyǵarmashylyq qabiletterin damytý.
Túri: aralas sabaq.
Ádis tásilderi: saralap – deńgeılep oqytý, izdenis, suraq - jaýap jumysy.
Kórnekiligi: úlestirme qaǵazdar, dıdaktıkalyq materıaldar, testiler jınaǵy, slaıdtar.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, sýret.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: oqýshylardyń birińǵaı talap pen sabaqqa daıarlyqtaryna zeıin aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Ótilgen taqyrypty pysyqtaý suraqtary:
1. Etis degenimiz ne?
2. Etistiń túrleri nesheý? Jurnaqtary qandaı?
3. Ózdik etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
4. Ózgelik etis degenimiz ne? Onyń jurnaqtary qandaı?
5. Yryqsyz etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
6. Ortaq etis degenimiz ne? Jurnaqtary qandaı?
Úıge berilgen tapsyrmany suraý, qorytyndylaý, baǵalaý.
İİİ. Jańa sabaq.
A) esimshe – etistiktiń sóılemde eki túrli qyzmetke jumsalatyn erekshe túri. Ol jiktelip etistik qyzmetin atqarady, esimdershe túrlenip, ıaǵnı septelip, táýeldenip, kóptelip esimderdiń de qyzmetin atqarady. Mysaly:
1. Aqyldy baıqap sóıler.
2. Eńbek etseń, elenersiń, eńbegine kenelersiń, - degende esimsheler jiktelip, etistik maǵynasynda jumsalyp tursa.
3. İzdegen jeter muratqa.
4. Aqyl – tozbaıtyn ton, bilim – taýsylmaıtyn ken, - degen maqaldarda esimshe zat esim jáne syn esim maǵynasynda jumsalyp esimderdiń qyzmetin atqaryp tur.
Á) Esimsheniń jasalýyn keste arqyly túsindirý.
ESİMSHE. Esimshe etistiktiń negizgi jáne týyndy túbirlerine, etis, bolymsyz etistik tulǵalaryna mynadaı jurnaqtar jalǵaý arqyly jasalady:
1) – ǵan, - gen, - qan, - ken jurnaqtary arqyly ótken shaq esimshe jasalady:
oqy - ǵan, kórme - gen, jazys - qan, tap - qan, t. b.
2) – ar, - er, - r jáne bolymsyz etistikten keıin – s jurnaqtary qosylý arqyly boljamdy keler shaq esimshe jasalady: aıt - ar, bil - er, kelme - s, t. b.
3) – maq, - mek, - baq, - bek, - paq, - pek jurnaqtary arqyly maqsatty keler shaq esimshe jasalady: bar - maq, bil - mek, kezdes - pek, t. b.
4) – atyn, - etin, - ıtyn, - ıtin jurnaqtary arqyly aýyspaly ótken shaq esimshe jasalady: bar - atyn, sóıle - ıtin, sen - etin, sana - ıtyn, t. b.
Esimshe tulǵalaryna emes, joq sózderi tirkesip, bolymsyzdyq maǵyna bildiredi: kórgen emes, kóretin emes, kórer emes, kórmek emes. Joq sózi – ǵan, - gen, - qan, - ken tulǵaly esimshemen ǵana tirkesedi: kórgen joq.
«Báıge» oıyny. Myna maqaldardy tolyqtyr:
1. Otanyn súı... otqa janbaıdy, sýǵa batpaıdy.
2. Yntymaq júr... jerde, yrys birge júredi.
3. Aqsuńqar ush... jem úshin, er jigit tý... el úshin.
4. Jaqsy sóz jan súıindir..., jaman sóz jan kúıindir...
5. Qatarynan oz... ul bıikte júredi, ez atanyp toz... ul ıyqta júredi.
6. Árkimniń shyq... taýy bıik.
7. Atasyn syıla... abyroıǵa bólen...
İV. Deńgeılik tapsyrmalar. (oqýlyqpen jumys)
1 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
2 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
3 - deńgeı. Jattyǵý oryndaý
№1 kartochka. Demalysyn tabıǵat aıasynda ótkizbek (sıntetıkalyq taldaý)
№2 kartochka. Bilgenge marjan, bilmeske arzan (morfologıalyq taldaý)
№3 kartochka. Bilerim (fonetıkalyq taldaý).
Balalar, bıyl jylqy jyly tabaldyryǵymyzdy attaǵanyn bilesińder. Endeshe úsh topqa jylqynyń sýretin salyp, tapsyrmalar oryndaıyq.
1 - top. Jylqy jylynda óz Otanyna, otbasyna ne tileıtindigiń týraly esimshelerdi qatystyryp sóılem qurastyr.
2 - top. Jylqy jylynda ózińniń aldyna qoıǵan maqsatyn týraly áńgimelep ber, ishinen esimshelerdi tap.
3 - top. Jylqynyń adamǵa keltirer paıdasy týraly esimshelerdi qatystyryp mátin qurastyr. Al, osy tapsyrmamyzdy qorytyndylap, Q. Myrzalıev aǵamyz jylqy týraly mynadaı bir tórt jol óleńniń uıqasyn tabaıyq.
Myna turǵan arǵymaq,
Minem oǵan..................
Tistemeıdi, teppeıdi,
Bos qoısam da.............. (ishinen esimsheler tabaıyq)
V. Bilimdi bekitý. Test jumysyn oryndaý.
Sabaqty qorytyndylaý. – Senderdiń týylǵan jyldaryń qandaı? Endeshe, balalar, tyndaǵylaryń kelse, jylqy jyly týylǵan adamdar týraly mynadaı bir halyqtyq boljamdy oqyp bergim kelip tur?
Jylqy jyly týylǵan bala jylqy minezdi keledi. Aýzy shapshań bolady. Jel kóńildi, ushqyr qıaldy bolady. Jumysty kózdi ashyp jumǵansha bitiredi. Aq shelek aq kóńil bolady. Syr jasyrmaıdy. Bireýdiń kemistigin betiń - júziń bar demeı aıta salady. Týys qumar keledi. Jylqy jyly týylǵan adam jylqy túlegin ósirse, paıdanyń astynda qalady. Dáýletti kún sanap artady.
Vİ. Úıge tapsyrma. Jattyǵý oryndaý, taqyrypty oqý.
Vİİ. Baǵalaý. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
You Might Also Like
