InfoHub Logo

Qabanbaı osy shaıqasta Arqaýyldy óltirip, qalmaqtyń qalyń qolyn qazaq jaýyngerleri qýyp kele jatqanda, jaýdyń bir mergeni sadaqpen Aqpantaıdyń atyn atady. Aqpantaı aldyndaǵy tereń orǵa omaqasa qulaıdy. Endi ordyń janyna kelip, Aqpantaıdy atpaq bolǵan qalmaqtyń mergenin Qabanbaı nusqaýymen ataqty sadaqshy, ári úzdik batyr Espembet jaýdyń aldymen atyn, odan keıin ózin atyp óltirip, Aqpantaıdy aman qutqarady. Sony Káribaı aqyn bylaı jyrlaǵan eken:

— At dedi batyr Adaqqa,
 Kórset, — dep, — qaırat talasta.
 Nysanaǵa alyp qalmaqty,
 Adaq ta shyqty qabaqqa.
 Joq edi mergen bul tusta
 Adaqtan ozǵan qazaqta...

Shaǵan shaıqasyndaǵy qolǵa túskenderden bir sulý qyz qalady. Óte sulý bolǵandyqtan, bul qyzdy jasyraq batyrlardyń barlyǵy alǵysy keledi. Muny sezgen Abylaı han batyrlarǵa mynadaı keńes beripti:

— Myna qyzǵa bola renjisip qalmańdar! Er oljaǵa talassa, jaý jarqyshaqty paıdalanyp, jeńiske jetedi. Endi biz osy qyzdyń ózine erik berelik. Kimdi unatsa, soǵan barsyn, — depti.

Espembet bastaǵan bir top jasaq qaraýylǵa ketse kerek. Qyz han jarlyǵyn estigennen keıin bylaı depti:

— Batyrlaryńyzdy kemitpeımin. Olardy úsh ret synaımyn. Birinshi dámeli batyrlaryńyz basymdaǵy jaýlyǵymdy bir aǵashqa baılap, anaý bıik tastyń basyna tiktep qoıyp, sony sadaqpen atyp túsirsin. Ózim sol tastyń basynda turamyn. Kim atyp túsirse, soǵan jar bolamyn.

Sodan Abylaı turyp:

— Áı myna shoqynyń basyna oq jetpes, — degen eken. Keıin osy shoqy «oqjetpes» atanypty. Esh adam sadaqtyń oǵyn jetkize almapty. Espembet basyn shaıqap tura beripti.

— Ekinshi shart, kóldiń jaǵasyndaǵy bir tóbege shyǵyp turamyn, dámeli adam bir jigitti ústine mingizip, maǵan qaraı maltap kelsin. Kim buryn kelse, sol meniń jarym bolady, — depti.

Báıgege túsken qyryq jigittiń jıyrmasy qyz turǵan jerge qatar kelipti. Qyz bireý, jigit jıyrma. Qyzdyń bul sharty da oryndalmapty.
Qyzdyń úshinshi sharty — onyń jumbaǵyn sheshý. Ol bylaı: Ný ormandaǵy bir taldyń butaǵyna uıa salǵan bir kepter úsh balapan basyp jatypty. Tosynnan bir qara qus uıadaǵy kepterdi ilip alyp, jeýge aınalypty. Muny kórgen balapandary qara qusqa: «anamyzdy jemeı, bizdi jeńiz, anamyzdy qoıa berińiz» dep jalbarynypty. Raqym etýdiń ornyna qara qus: «asyqpańdar, toımasam, senderdi de jeımin» depti. Kepterdi endi jeýge aınalǵanda, bir suńqar qara qusty bir teýip, omyrtqasyn úzipti. Muny kórgen balapandar: «anamyzdy qutqarǵanyńyz úshin bizdi jeńiz» dep rızashylyq bildiripti. Suńqar úsheýiniń birine qolqa salyp, «qazirshe qaýyrsyndaryń jetilsin, qanattaryń óssin» dep belgi salyp, amanatym dep ýáde baılapty. Mezgili jetpeı bir qyrǵı álgi balapandy suńqardyń ýádesine jetkizbeı jep alatyn bolypty. Oǵan balapan: «maǵan tıispe, meniń suńqarmen ýádem bar edi, aldymen sol ýádemdi oryndaıyn. Jónimdi aıtyp amanattan qutylaıyn. Qaıtyp keleıin. Keıingi yqtıar seniki bolsyn. Soǵan baryp kelýge luqsat et!» — dep suranypty. Balapan tún qatyp suńqardy izdep shyǵypty. Túnde bir japalaq balapandy ustap alypty. Balapan jalynyp basynan keshken oqıǵany baıandaıdy. Japalaq oılanyp, suńqardyń mekenine jetkizip salypty. Suńqary razy bolyp, qyrǵıǵa bar dep qaıtarypty. Sonda qyrǵı: «men Japalaq qurly bolmaımyn ba, suńqaryna baryp, ómirińdi baqytty ótkiz», — dep qoıa beripti. Bul jumbaqty eshkim sheshe almapty. Batyrlardyń kekseleri tek tamashalap turypty. Halyqtyń amandyǵyn qorǵaýǵa ketken Espembetti Qabanbaı shaqyrtyp alyp, «myna jarysqa tús», — depti. Sonda Esekeń: «úlkender jón kórse, túseıin, dep kelisipti.

— Qyz meniń janymda turady. Jaýlyǵyn bir batyr aparyp aǵashqa baılap, tastyń ústine qoısyn. Men atyp kóreıin, — depti ol. Jaýlyqqa Espembettiń oǵy jetip, jerge qulaıdy. «Ekinshi shartyn oryndaımyn. Úshinshi jumbaǵyn shesheıin», — deıdi.

— Bul qyz, — depti Esekeń sózin sabaqtaı túsip, — ornyqty, qara ormandaı halyqtyń ishindegi bir adamnyń úsh balasynyń biri eken. Aýlyn jaý shaýyp, úıiniń shańyraǵyn shaǵyp oırandaǵaly jatqanda, eliniń bir batyry qutqarypty da, osy qyzben ýáde baılasyp, el irgesi tynyshtalyp, es jıǵan kezde qosylý úshin osy oramaldy bergen kórinedi. Sol aralyqta bizdiń adamdarymyzdyń qolyna túsken kórinedi. Endi qazir talas týyp turǵan jáı bar. Bul qyz ýádege berik jan kórinedi. Mahabbat qadirin joǵary qoıatyn shynaıy adam eken. Eger birinshi rette jebe oramalǵa tıse, onda tastan ushyp ólmek edi. Maltaǵan bir jigit buryn jetse, sýǵa qulamaq edi. Men basynan osyny bilip qatynaspadym. Al endi synaq boıynsha qyz bárin moıyndady. Men alýǵa tıispin. Súıispenshilikti qasterlegen adamdy qorlaǵanymyz durys bolmas, — dep hanǵa qarapty. Sonda Abylaı mynadaı bılik aıtqan eken.

— Espembettiń mergendigine, erligine, keń oıly kemeńgerligine, nápsige jol bermegen jomarttyǵyna razy bolyp, onyń tilegi boıynsha qyzǵa keshirim etip, talabyn oryndalyq. Barlyq jas batyrlarymyz Espembetteı ári sheshen, ári keshirimdi, ári jomart bolsyn. Qyzdy bosatalyq. Baraqtyń kójegine mingizip, úsh adam Shaǵandaǵy Aqpantaıǵa jetkizsin. Aqpantaı mekenine aparyp, el jurtyńa tabys etsin. Espembetke Jaman jer syryn biledi, sondyqtan sol ersin. Qabanbaıdyń qyzy Nazymdy jolǵa daıyndasyn, — depti.

Muny estigen soń qyz sol kezdegi tártip boıynsha jerge bas qoıyp, han bastatqan barlyq batyrlarǵa taǵzym etip, Espembet batyrdyń tizesinen qushaqtap, «jan ashýymen istegen isterime keshirim etińiz, maǵan adal aǵa jáne meıirimdi janashyrym bolǵanyńyzǵa rahmet aıtamyn», — depti.

Qyz attanǵannan keıin han barlyq batyrlardy, bılerdi jınap, Espembetke qandaı ataq beremiz degen keńes ótkizipti. Sol keńeste Qazybektiń usynysyn basqa bıler de, batyrlar da qostap, tuńǵysh ret «Adaq» degen at berýdi uıǵarypty. Sonymen Qabanbaı Daraboz, Espembet Adaq atyn alyp, soǵys toqtap, han ordasyn Kókshetaýǵa tigipti.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalańtós batyr

Elshibek batyr týraly

Aldıar batyr týraly

---