Esse jáne óleń-jyr baıqaýy: aptanyń kezekti úzdik avtory anyqtaldy!

Abaıdy oqy, tańyrqa

Tabıǵat sútin san ǵasyr boıy arda emip, bulyqsyp erke ósken qazaq halqynyń tarlan tarıhyndaǵy uly qubylys-hakim Abaı. Qaıyrly sóz uqqannyń júregine nur quıa biletin maıtalman aqyn-qazaq halqynyń baǵytynan aınymas tusbaǵary,túzý qalam-qısaıǵan, ótkir qalam-mújilgen dúrbeleń dáýirlerde nadandyq bultyn seıiltken sónbes jaryq kúni. Aqyn bolmysyn halyq sanasynda máńgilik jańǵyrtatyn qalamynan týǵan qýatty jyrlary ǵana emes, qalamger týrasynda jazylǵan zerdeli sóz ben uly shyǵarmalary dep bilemin. Óleń sózdiń patshasyn qıynnan qıystyrǵan uly aqynǵa oı teńizi tereń Toraıǵyrdyń Sultanmahmuty da:

Asyl sózdi izdeseń,

Abaıdy oqy, erinbe.

Adamdyqty kózdeseń,

Jattap toqy kóńilge,-dep aqbeıil shýmaqtaryn arnaǵan. Jyr súleıi Sultanmahmuttyń «Er Tarǵyn», «Qobylandyny» oqyp baıqa, Abaıdy oqy, tańyrqa basyńdy shaıqa,-dep óskeleń urpaqty Abaıdyń jyr jaılaýyna bettetýi tegin emes-ti. Shynynda Abaı álemi oqyǵan saıyn kókirek kózińdi ashyp, keýdeńdi hıkmetke bóleıtin túpsiz muhıt, sheksiz ǵalam. Jyr alyby Jambyl «Aqyndardyń Paıǵambary» dep baǵa bergen oıshyl aqyn-halqymyzdyń ǵasyrlyq ıdealy. Onyń ishi altyn, syrty kúmis ór óleńderi men qasterli qara sózderi qaı kezeńde de qunyn joımaǵan. Qazaqqa qara sózge des bermegen aqyn: «Sender ketseńder de, men birjola ketpeımin. Sender búginińmen, men aldaǵy keleshekpen ómir súrdim. Ol kúnderi artqa qaldyrǵan isim men sózim meni qaıta tirilter»,-degen eken. Dana Abaıymyzdyń ólgen kúninen qansha alystasaq, rýhyna sonsha jaqyndadyq. Sebebi, uly aqyn shyǵarmalarynda jeke tulǵa men qoǵamdy tolǵandyratyn barsha suraqtyń jaýaby bar. Aqyl, qaırat, júrekti birdeı ustaǵan talapty jannyń Abaı shyǵarmalarynan sýsyndaǵanda adamshylyqtyń asyl qasıetteri, bilim-ǵylym, mahabbat, salt-joralǵy, zań turǵysynan alsa da shóli qanary anyq. Asyly, Abaı óleńderi halqymyzdyń boıyna tas keneshe jabysqan adamzatty buzatuǵyn jalqaýlyq, kórseqyzarlyq, dúnıeqońyzdyq, kúndestik, ótirikshi, maqtanshaqtyń syndy minezderdi túzetýshi. Búginde elimizde bilimge umtylys bolǵanymen, qazaqtyń Abaı kórip, synaǵan jasandy jany qanshalyqty ózgerdi? Oıshyl Abaı atamyz aıtqandaı: «Kez kelgen jerge ónerińmen emes, minezińmen sıasyń». Dana qalamger týyndylary baıandy eńbek, tereń bilim, kórkem minezdi dáriptep, tabanynyń topyraǵy kózge súrterlik qasıetti adam bolýǵa tárbıeleıdi. Ýly sıa, ashshy tildi qarý etken aldaspan aqyn óleńderiniń ómirsheńdigi osynda. Jalyndy jastarymyzdyń jasqa jas, oıǵa kári bolýyn talap etetin búgingi zamanda baı oıdy kedeı qoldanatyn bizder úshin árbir shańyraqta balany jastaıynan Abaı murasymen aýyzdyqtaý, Abaı óleńderi men súbeli sózderin mereıtoılarda ǵana emes, kúndelikti turmysta ulyqtaý, qarasózderindegi eldi túzetý baǵytynda aıtylǵan tushymdy oılaryn tereń zerdelep, zań júıesine engizý de artyq etpes edi. Nurly sózimen til ustartyp, óner shashpaqty maqsat etken uly aqyn ilgerindi-keıindi barsha aqyn-jazýshylardyń da baǵdarshamy. Muzbalaq aqyn Muqaǵalı de:

Men-daǵy óleń jazbaımyn ermek úshin,

Ermek úshin nemese ólmeý úshin.

«Jazdym úlgi jastarǵa bermek úshin»,

Abaı jaqqan bir sáýle sónbeý úshin,-degen eken shalqar shabytty shýmaqtarynda.

Osynaý Abaı jaqqan shuǵylaly sáýleni sóndirmeı, ólmeıtuǵyn qaldyrǵan arýaqty da asyl sózin ómirlik ustanym etý,dara darynnyń tańdaıyna tatyp, senimine ıe bolǵan bizderdiń qolymyzda. Tuńǵysh Elbasymyz N.Á.Nazarbaev: «Óz halqyn óssin, órkendesin deıtin árbir azamat áýeli Abaıdy oqysyn, Abaıǵa qulaq assyn»,-degen eken qanatty sózinde. «El bolamyn deseń, besigińdi túze». Besikti túzeý- Abaı qarasózderin júrekpen uǵynyp, ósıetti óleńderin boıǵa sińirýden bastalsa nur ústine nur. Qazaqtyń qaı kezeńde de qazaq bolyp saqtalýy úshin Abaı murasyn temirqazyq etý-sanaly urpaqqa júktelgen qasıetti paryz. Abaıdy oqıyq, sóz ben minez túzelsin, oqyǵan saıyn tańyrqap, Haqtyqtyń sáýlesimen boıymyz nurlansyn!

(Avtordyń orfografıasy men pýnktýasıasy saqtalǵan)

Kezekti jeńimpazdy quttyqtaımyz!

Atalǵan týyndynyń avtory nazzek dep tirkelgen qoldanýshy.

Syılyqty alý úshin bilimland.kz saıtymen baılanysýyńyzdy suraımyz!

Eske salaıyq, bilim-all.kz jáne bilimland.kz saıttary jas qalamgerler arasynda saıys jarıalaǵan bolatyn. Barlyq talaptarmen Qalamgerler saıysy siltemesi arqyly tanysa alasyz.