InfoHub Logo

Facebook áleýmettik jeli paraqshasynda neni jarıalaýǵa bolatyny týraly qoldanýshylarmen aqyldaspaq bolyp sheshti.

Kompanıa áleýmettik jelidegi senzýra máselesin talqylaýǵa qatysýlaryńyzdy suraıdy. Osy talqylaý nátıjesi boıynsha kompanıa áleýmettik jelige neni jarıalaýǵa bolatynyn, onyń qaýipsizdigin jáne ártúrli pikirlerdi jarıalaý múmkindigin qalaı qamtamasyz etý keregin, ártúrli mádenı normalardy qalaı esepke alý keregin sheshedi. Ol úshin Facebook jaýaptaryńyzdy [email protected] meken-jaıyna jiberýge bolatyn birqatar suraqtardyń tizimin jarıalady.  

Facebook óz paraqshasynda árqaısynyń logıkasyn saraptaı otyryp, talas týdyrǵan ártúrli taqyryptardy jarıalaýdy jáne ǵalamtorda lańkestikti taratý, zorlyq-zombylyqpen jáne qatigezdikpen kúres sıaqty máselelerdi talqylaýdy josparlap otyr. Birinshi jazba lańkestikke qarsylyqqa arnalǵan.

Facebook-tiń qoldanýshylar qaýymdastyǵynyń talqylaýyna salǵan eń qıyn máselelerdiń tizimi:

Platforma lańkesterdi ǵalamtor arqyly úgit-nasıhat júrgizýden qalaı tıa alady?

Buryn Facebook lańkestik pıǵyldy ashyq nasıhattaıtyn paraqshalardy nemese eseptik jazbalardy jaýyp tastaıtyn. Alaıda, dál burynǵydaı qazir de kompanıanyń aldynan bir másele shyǵa beredi – onyń mundaı qatań sheshimi únemi «kompanıa sóz bostandyǵyn buzyp jatyr» degen synǵa qalyp jatyr. Pikirtalas pen nasıhattyń shekarasy qaıda?

Adam dúnıeden ótkennen keıin onyń onlaın-akkaýntyn ne isteý kerek?

Qazir Facebook akkaýnttardy qaıtys bolǵan adam baılanysýshy tulǵa etip belgilegen tańdaýly adam moderasıalaı alatyn memorıaldy paraqshalarǵa aınaldyrady. Biraq, ıesi eshqandaı tańdaý jasamaǵan jáne óz akkaýntyn basqa adamǵa senip tapsyrmaǵan jandardyń akkaýnttaryn ne isteý kerek? 

Áleýmettik medıa daýly habarlamalar men beınelerdi qalaı qadaǵalap jáne óshirýi kerek? Ártúrli mádenı normalary bar álemdegi neniń daýly, neniń ruqsat ekenin kim sheshedi?

Qazir Facebook ár túrli jasqa arnalǵan qosymshalarynyń qaýipsizdigi men jarnama berýshilerdiń talaptaryn qatar alýǵa tyrysyp, qyzý talqylanatyn taqyryptardyń synalýynan qashýǵa tyrysady. Soǵan qaramastan Facebook  bir kontenttiń pýblıkasıasyna jáne ekinshisiniń buǵattalyp qalýyna baılanysty máselelermen jıi kezdesip qalady. Birneshe apta boıy búkil álem Facebook-te Vetnamdaǵy soǵystyń sumdyqtaryn beınelegen sýretterdi jarıalaǵan akkaýnttyń buǵattalyp qalǵanyn qyzý talqylady.

Mark Sýkerberg Facebook adamdarǵa óz súzgisiniń parametrlerin ornatýǵa múmkindik bergenin – ár adamnyń óz lentasynda qandaı jańalyqtardy kórgisi keletinin sheshe alatynyn qalaıdy. Al negizgi kórsetkish retinde Facebook bul súzginiń aımaqtaǵy ortasha kórsetkishin paıdalanýdy josparlap otyr. Soǵan qaramastan, Facebook báribir unamsyz kontentke nemese senzýraǵa qatysty synǵa ushyraı beretin bolady. Facebook-ty jahandandyrý týraly oıdyń negizinde – jergilikti normalardyń jahandyq normalarmen sáıkes kelmeı, shıelenisip ketetin daýly jaǵdaılary jatyr.

Feık jańalyqtar men saıası málimdemelerdi kim ajyrata alady? 

Facebook-ty 2016-jylǵy prezıdenttik saılaý kezindegi áleýmettik jeliniń róli úshin qatty synǵa alyp, kompanıany feık-jańalyqtardy buǵattaýǵa jáne taratpaýǵa jetkilikti kúsh salmady dep aıyptady. Sol kezderi Facebook - joǵary jaqtaǵylarǵa jaǵynyp, sonyń nátıjesinde Donald Tramp basymdyqqa ıe boldy dep oılaıtyn,  qastandyq teorıasyn unatatyndardyń basty nysanyna aınaldy.

Eger Facebook shartty túrde «shyndyq polısıasyna» aınalsa, onda ol óz qoldanýshylarynyń kertartpa toptaryn keri qaıtaryp, qoǵamdy barynsha tazarta alar edi.  Biraq, eger kompanıa feıkterdiń taralýyna kedergi keltirmeı, tek qana baqylap otyrsa, onda munyń jahandyq sıpattaǵy saldary qıyn bolýy ábden múmkin.

Áleýmettik medıa demokratıa úshin jaqsy ma?

Facebook-te redaktorlar ujymyn jańalyqtardy suryptaý úshin paıdalansa, onda bul oqyrmandardy feıkter men jalǵan aqparattardan qorǵar edi. Alaıda, áleýmettiń jelilerdiń algorıtmi feık bolsa da kóp oqylǵan jańalyqtar jeli ishinde báribir tez taralatyndaı qurylǵan. Facebook jaqynda ǵana bárin algorıtmniń ózgerisi týraly jáne feıkterdi belgileýge múmkindik beretin quraldardy engizgeni týraly qulaqtandyrdy. Alaıda, mundaı áreketterdiń  qoldanýshylardy qarama-qarsy kózqarastardan oqshaýlap tastaý qaýpi bar.

Áleýmettik jeli adamdardyń senimin buzyp almaı, ár adamnyń paıdasy úshin málimetterdi  qalaı paıdalana alady?

Facebook búginde – biz qalasaq ta, qalamasaq ta málimetterdi shyǵaratyn mashınaǵa aınaldy.

Qoldanýshylardy derbestendirý men málimetterin jınaý kúshi olarǵa maqsatty jarnamany kórsetýge múmkindik beredi. Biraq, ekinshi jaǵynan mundaı jaǵdaıda Facebook bizdiń ómirimiz ben onyń ár sátterine úlken áser etýi múmkin. Tipti bizdiń qupıamyzdy da ashyp tastaýy ǵajap emes. Óıtkeni barlyq nárseniń áseri tek paıdaly bola bermeıdi.

Jas ǵalamtor qoldanýshylary úshin ózin kórsetýdiń qandaı ádisteri qol jetimdi bolý kerek?

Eresekterdiń kontenti nemese eresekterdiń kóńil kóterýi balalar úshin kútpegen jaǵdaı bolýy múmkin. Sol sebepti Facebook jas qoldanýshylarǵa bir-birimen aralasýyna múmkindik berip, olardy jaman oıly adamdardan qorǵap qalatyn qoldaý kórsetý jelisin qalyptastyrý kerek. Áleýmettik jeli eresekterdiń balalardy izdeý qyzmetin shektedi. Sondaı-aq, ata-analarǵa arnalǵan kóptegen resýrstardy usynady. Biraq, sonymen qatar Facebook kámiletke jasy tolmaǵandardyń beıtanys adamdarmen aralasýǵa ıtermeleıtin jaǵdaılardy jarıalaýlaryna ruqsat beredi.

Derekkózi: uip.me

---