InfoHub Logo

Aıtsyn dep aqıqatty til berilgen

Táýelsizdik tańy atqaly da 25 - jyl. Osy aq túıeniń qaryny jarylyp, Elimiz Táýelsizdik toıyn este qalarlyqtaı urpaqtan urpaqqa ańyz bolyp jeterlikteı dárejede atap ótip jatqan tusta árkim-aq ótken jyldarǵa ózi kýá bolǵan jaılardy esine túsirgen bolar. Degenmen atqarylǵan isti bastan keshken jaılardy bir-aq sátte eske túsirý, baǵamdap baǵa berý múmkin be? Táýelsizdik jyldarynda atqarylǵan ıgilikti ister ushan - teńiz ǵoı.

Bilim berý, densaýlyq saqtaý, otan qorǵaý, ındýstrıa t.b. Salalardaǵy jetistikterdi aıtyp shyǵý tipten de múmkin emes jáne onyń bir maqalaǵa syıýy da ekitalaı ǵoı. Tolǵanys ústinde meniń oıyma ózimizdiń oblystyq «Saryarqa samaly» gazeti orala ketkeni. Sál sheginis jasaý artyqshylyq etpes.

Keshegi keńes kezinde partıanyń aıtqany júrip, aıtqanymen turǵan kóp gazetterdiń biri edi. Ol tusta basqany bylaı qoıyp, ortalyq komıtettiń joǵary dárejeli ókiliniń oblysqa kelip ketkenin oblystyq gazettiń oqyrmandary tek TASS-tyń KAZtag-tyń qysqa habarlarynan oqyp - biletin. Al olardyń qandaı máselege nazar aýdarǵany, qandaı sheshim qabyldaǵany jumbaq kúıinde qalatyn.

Bir sózben, oblystyq gazettiń (munan ári gazet) qyzmetkerleri úshin sóz bostandyǵy,  habar alý jáne ony taratý múmkindigi shekteýli edi. Gazet qyzmetkerleri tek sol aımaqtyń turmys - tirshiligin  ǵana jazýǵa tıis degen jazylmaǵan qaǵıda, temir tártip, talaı qalamynyń ushynan ot shashyraǵan talanttardyń qıalyn qyr asyrmaı qyltasynan qıdy deseńshi. Sondyqtan da bolar  «Saryarqa samaly» gazetinde budan birer jyl buryn jýrnalıs Saıa Moldaıyptyń Almaty saparynan jazǵan (gazettiń redaktory A.Ábish) serıalyq suhbattaryn oqyǵanda, qatty qýanǵan edim. Osy serıalyq dúnıelerdiń jalǵasa berýin tilegem.

Sóıtsem, bul redaksıa ujymynyń arnaıy jobasy eken. Endi osy jobaǵa enip, jaryq kórgen suhbattarǵa az-kem toqtalaıyq. Muzafar Álimbaev, Ázilhan Nurshaıyqov, Qalmuqan Isabaev, Ahat Jaqsybaev syndy jazýshylarmen bolǵan suhbattardyń, qazaq uǵymyna sáıkestendirip aıtsaq, árqaısysy bir qaralyq edi.

Muzaǵań men Ázaǵańnyń urpaq erteńine alań kóńilden týyndaǵan tolǵamdary, otan úshin ot keshken búgingi jarqyn bolashaq el táýelsizdigin tolymdy oı tolǵaqty syrlary gazet oqyrmandaryn táı basqan táýelsizdik tusyndaǵy jetip artylardaı ýaqyt salmaǵyn bir sátke umyttyrǵandaı edi-aý.

Al qazaq úshin adam aıtqysyz ádebı mura qaldyrǵan Qalekeńniń soǵys soqpaǵynda Italıa jerinde otan úshin opat bolǵan qazaq partızandarynyń ýaqyt tozańyna kómile bastaǵan esimderin Italıadaǵy qazaq elshiligi arqyly aıdaı álemge pash etti. Olarǵa Italıada kesene turǵyzyldy. Mine, osy jaılardy gazet tilshisi S. Moldaıyp jarqyrata jazdy.

Bizdiń jerlesterimiz úshin Sábıt Dónentaevtyń esimi asa ardaqty, óıtkeni ol bizdiń óńirden shyqqan sheber jýrnalıs. Qazaq ádebıetindegi alǵashqy satıra sardarlarynyń biri. Onyń  Semeı qalasyndaǵy beıtiniń múshkil halde ekendigi týraly dabyl kótergen de -  belgili qalamger Saıa Moldaıyp . 

QR Taǵamtaný akademıasynyń akademıgi Tóregeldi Shorman dástúrli ánshi  Qaırat Baıbosynov, Qunanbaı rolin somdaǵan D. Joljaq-synov suhbatyn oqyp otyryp, Saıanyń suhbat alý tásilindegi bir ereksheligine nazar aýdardym.

Ol keıbir áriptesterimiz sıaqty suhbattasýshynyń ómirbaıanyn,  qol jetken jetistigin tizbelep  jaza kelip: «Siz bizdiń qalada buryn bolyp pa edińiz?  Qala sizge unady ma?» - degen jattandy saýaldardan boıyn aýlaq ustaýy, jazýshynyń, ǵalymnyń, akterdiń  shyǵarmalaryndaǵy kóptegen keıipkerlerdiń atyn ataı,  is-áreketterine  toqtala otyryp qoıǵan saýaldary suhbattasýshysyn ózine yntyqtyryp, naqtyly jaýapqa bastaıdy.

Al bul gazet oqyrmanyn qyzyqtyrmaı qoımaıdy. Átteń  oqyrmanǵa olja salǵan dúnıeler týraly gazet kólemi (jarıalana qalsa) kóshirmeıtindikten tartyna sóıleýge májbúrmin.

Áıtse de jýrnalıs Farhat Ámirenovtiń, (Bas redaktor N.Jaıyqbaev) Baýyrjan Momyshulynyń kelini belgili jazýshy Zeınep Ahmetovamen «Qazaqtyń kindigi jerden ajyrap qaldy» atty suhbatyna atústi bolsa da toqtala ketýdi jón kórdim. 

Bul   bizdiń  gazettiń oqyrmandarymen qatar   ısi qazaqty tolǵandyrǵan nebir zaýaldy jaılarǵa jaýap bererlikteı dúnıe eken. Solardyń eń bastylaryna az-maz toqtala keteıik.

Jýrnalıserdiń: «Jastardyń adasýynyń sebebi nede? Qaı jerden shalys bastyq?»- degen saýalyna Zeınep: «Eń basty sebep –bizdiń 70 jyl boıy Qudaısyz qoǵamda ómir súrýimiz. Al adasyp júrgen jastar basqa qoǵamnan kelgen joq.

Óz ortamyzdan shyqty... Shekarany aıqara ashtyq, al olarǵa keregi jer asty, jer ústi baılyǵy edi. Sóıtip, qazaqty batys jalańashtady, shyǵys tumshalady»,-degen edi.

Sol sıaqty Zeıneptiń din men dástúrge baılanysty: «Qazir din jolynda júrgenderdiń deni qandaı bir másele jaıly oı aıtylsa, bul sharıǵatta joq degendi alǵa tartady... Bizdiń ıman- moldalar din men dástúrdi durys túsinbeıdi...

Qudaı seni qazaq qyp jaratty sol ulttyń tili, dástúri,salty jón-jobasy, ádebıeti, mádenıeti, tarıhy, eli, jeri – bári saǵan tıesili deýdi de esten shyǵaryp alady»,- deıdi.  -Tipti qazaqtardyń boıyndaǵy baýyrmaldyq, meıirbandyq, darhandyq syndy qasıetterdiń barlyǵy óziniń bastaý kózin ulttyq salt- dástúrden alatyny jóninde de jumǵan aýyzdaryn kóp asha bermeıdi.

Gazet elimizdiń ótkenin, búgingisin búkpesiz jazyp, oqyrmanǵa jetkize bilse ǵana kúndelikti ómirdiń jylnamasy birte-birte tarıhqa aınalmaq. Jazýshylar men aqyndar óner sheberleri shashasyna shań juqpaıtyn Respýblıka ǵylymyn damytqandar týraly «Qazaq ádebıeti» gazeti, t.b.

Respýblıkalyq basylymdar jazsyn dep kútip otyrmaı,  óz oqyrmandaryna qazir de kóp aıtylatyn tosyn syı usynyp, birtalaı bilimdarlardyń oı marjanyna ortaq etkeni úshin,  «Saryarqa samaly», saǵan sheksiz alǵysymdy aıta otyryp , jýrnalıs áriptesterime: «Jazar kóbeısin, baýyrlar!» -degim keledi.  

Súleımen Baıazıtov    

---