InfoHub Logo

Nelikten keıbir adamdar ne ishem, ne kıem dep ýaıymdamaı shalqyp ómir súredi, al basqalary bolsa joqshylyqtyń sheńberinen shyǵa almaı shyr aınalyp júredi?

Keıbireýler munyń sebebin jalqaýlyqqa, erinshektikke ákep tireıdi. Biraq, aınalańyzǵa qarańyzshy, mundaı ustanym durys emes ekenin dáleldeıtin mysaldar jetip artylady. Sizdiń de bel jazbaı eńbek etip, qandaı aýyr jumys bolsa da eńserip ketetin, ýaqytynyń kóbin tek jumysyna arnaıtyn, biraq tapqany iship-jegennen artylmaıtyn tanystaryńyz bar shyǵar.

Kiristiń belgili bir mólsheri adamǵa bala kezinen beriledi degen pikir bar. Shyr etip dúnıege kelgen sátten bastap adam óz erkinen tys óziniń ómirge degen kózqarasyn qalyptastyratyn jáne ártúrli jaǵdaılarda ózin qalaı ustaý keregin anyqtaıtyn amaldarynyń belgili bir standarttaryn boıyna sińire bastaıdy. Bala kezinen boıyna sińgen bul qasıet ómir boıy túısiginde qalyp, onyń ómir súrý deńgeıine áser etip otyrady. Tek osy qatyp qalǵan qaǵıdalardyń ıesi dál osy qasıetterdiń óziniń damýyna, taǵdyryn ózgertýge kedergi keltirip júrgenin moıyndaı almasa, onda ol óz jolyn izdemesten, ata-anasy salyp bergen súrleýmen kete beredi.

Ózin qolǵa alamyn dep sheshim qabyldaǵan adam qashan da ómiriniń ajyramas bóligindeı bolǵan keıbir nárseleren bas tarýyna týra keledi. Erik-jigerin janyp, moıyna júk bolǵan jaman ádetterden qutyla alǵan jan óz ómirin jańa deńgeıge kótere alady. 

Bul maqalada biz baılyqqa bastar joldyń eń áýeli ózimizdiń basymyzda, sanamyzda jatqanyn, al damýdyń joly óz mıymyzdy «tolyq tazalaǵannyn» keıin ǵana bastalatynyn kórsetetin birneshe mysal keltiremiz. Árıne, oqyrmandarymyzǵa sanany ózdiginen tazalaý jolyn úıretip, oılaryn birden ózgerte alamyz dep ýáde bermeımiz. Alaıda, osy oqıǵalar bireýlerge oı salyp, ómirge degen kózqarasyn ózgertýge septigin tıgizer degen úmittemiz.

Sonymen, kóptegen adamdardyń kedeılik shyrmaýynan shyǵa almaýynyń birneshe sebepteri bar.

Birinshi oqıǵa. Toǵysharlyq týraly.

Jalpy, muny oqıǵa emes maqalaǵa kirispe dep atasaq ta bolady. Bir qyz óziniń aqyldy, syıly, óte bilimdi ustazy jaıly aıtyp bedi. Bir kúni ustazy sabaq ótip jatyp, synyptaǵy oqýshylarǵa toǵysharlyqtyń ne ekenin túsindirip bergen eken. Sonda, bizdiń eldiń bir sıpatyn aınalǵan bul qubylys bir aýyz sózge sıyp ketken eken: «Toǵysharlyq degen – servantta jap-jańa ydys-aıaq turǵan kezde, sheti kertilgen kesemen shaı ishý».

Mundaı kórinistiń bala kezde bárimizdiń kóz aldymyzda ótkenin ras qoı.  Tek mereke kúnderi ǵana dastarhanǵa qoıylatyn ádemi ydystar, jylyna tek eki-úsh ret qana kıiletin sándi kóılekter, alda-jalda kerek bolyp qalar dep tyqqan aqshalar...Osyndaı otbasynda ósken balalar tek bolashaqty kútýge, bárin bolashaq úshin isteýge úırenip ketken. Jaqsy nárseni kórip turyp, ony paıdalanýdy «keıinge» qaldyrady. Al ol «keıini» eshqashan kelmeıdi, kókjıekten qol bulǵap shaqyrady da turady. Óıtkeni «erteń búgingi kún keshe bolady». Osylaısha, adam qol sozym jerde turǵan ádemi shyny-aıaqqa qyzyǵa qarap, sheti kertilgen kesemen shaıyn kóńilsiz soraptap otyra beredi.

Ekinshi oqıǵa. Jasqanshaqtyq týraly. Kúlsheqyz ben kóńilsiz balalyq.

Ertede bir áıel bolypty. Ol aldyna maqsat qoıyp, bel jazbaı eńbek etetin myqty áıel eken. Eki qyzyn jalǵyz ózi ósirip, bolashaqta saıajaı satyp alý úshin tirnektep aqsha jınady. Úıde sonshalyqty artyq aqsha da bolmaýshy edi. Bul Keńes úkimetiniń qaıta qurý kezindegi aýmaly-tókpeli zamanynda bolǵan oqıǵa-tuǵyn. Sol sebepti ol áıel úı jıhazdaryn jańartpaı, ózine kútim jasamaı jáne qyzdaryna artyq kıim almaı, aqshasyn barynsha únemdedi. Ol óte kónbis áıel edi, jyrtylǵan jerin tigip, kútip kıse bir paltony jeti jyl kıýge bolady, al jıhazdyń kóneligi, ydystyń kertilgeni eshnárse emes, eń bastysy olar  - qajetke jarap tursa bolǵany. Al olardyń syrtqy beınesin elemeýge bolady dep oılaıtyn. Baıǵus áıel qyzdary analarynyń ne úshin osynsha únem jasaıtynyn túsinetinderine, armandaǵan baspanalaryna qol jetkizgen kezde birge qýanatyndaryna senimdi bolatyn.

Alaıda, armandaǵan saıajaıǵa qol jetkizgen kezde, ol áıeldiń qyzdary nege ekeni, oǵan múldem qýana almady. Óz baspanamyz bar dep shattanýdyń ornyna olar ótkendi aıtyp shaǵymdana bastady. Serýenge shyqqan kezde, tizesi shyǵyp, óńi tozyp ketken barqyt shalbarlaryna kúlip, mazaqtaıtyn qurbylarynan qalaı jasqanatyndaryn eske aldy. Olar boıjetti. Biraq, eń basty nárseni – áıel bolýdy, ádemi bolýdy, ádemi kıinýdi (az aqshamen de bútin kıinýge bolady ǵoı) úırene almady. Osynyń bárine qyzdar analaryn kinálady. Óıtkeni ol qyzdarynyń boıyna óz qajetine aqsha jumsaǵan saıyn óz-ózinen qýystanyp, kináli sezinip, jasqanyp júretin Kúlsheqyzdyń beınesin qalyptastyrdy. Kedeıliktiń sanalaryna sińip qalǵany sonsha, olar ózderin eshnársege laıyq emespiz dep oılady.

Úshinshi oqıǵa. Balalyq shaqtyń kóne dıvany jáne salaqtyq.

Bir áıel bala kezindegi qurbysynyń úıine qonaqqa keledi. Ol qurbysy mektepte oqyp júrgen kezde turǵan, jıyrma jyl burynǵy páterinde áli turyp jatyr eken. Qyzdar úshin munda balalyq shaqtyń ádemi estelikteri bar edi. Ekeýi kóne dıvannyń ústine shyǵyp alyp, qoldary tóbege jetkenshe sekiretin. Onyń serippeleriniń syqyrlaǵanyn qyzyq kórýshi edi. Al dıvannan shyqqan shań bult sıaqty tóbege kóterilip ketetin.

Bala kezde aınalańnyń bári jarqyn kórinedi degen ras. Al óskennen keıin ol kózildirikti sheshýge týra keledi. Jıyrma jyl ótkennen keıin de onyń qurbysy dál sol tóbesiniń ági tógilip turǵan, dál sol buryshtan qozǵalmaǵan, syqyrlaq serippeleri bar, shań basqan dıvany bar páterde turady eken. Tek, dıvannyń serippeleri burynǵydan da qatty syqyrlaıtyn bolypty. Eshnárse ózgermegen – keregede dál sol bala kezdegi túsqaǵaz, dálizde synyq jerlerin folgamen bildirtpeı jamap qoıǵan dál sol aına. 

Qurbysynyń úıinde otyryp, áıel eńsesin bir kótere almady. Sanasy san-saqqa júgirdi – qurbysymen áńgimelesip otyrsa da, oıymen bólme ishin tazalap otyrdy: shybyndar jabysyp qalǵan terezeni jýdy, tóbeni áktedi, dıvannyń astynda kórinip jatqan qoqystardy jınady. Jıyrma jylda myna kóne dıvannyń ornyna jańasyn alýǵa bolmaıtyndaı bul sonshalyqty qymbat jıhaz ba edi?  Aqshasy joq bolsa da, aǵashtyń túsi sıaqty jabyspaq qaǵaz satyp alyp, ábden kónergen ústeldi jańartyp qoısa bolady ǵoı.

Qurbysynyń úıinen ketip bara jatyp áıel «kedeılik -  jýylmaǵan shash pen jınalmaǵan bólmede turady eken» degen oıǵa keldi. Kedeılik pen salaqtyq – bir tıynnyń eki jaǵy, bir mentalıtettiń eki túrli kórinisi sıaqty. Synǵan gúl qumyralaryn tastaı salmaı, aırylyp ketpes úshin eski shulyqpen orap qoıatyn úıge baılyq ta jolamaıtyn shyǵar.

Tórtinshi oqıǵa. Baǵdaralamalaý týraly (epılog ornyna)

Sóz sońynda orystyń uly jazýshysy Anton Pavlovıch Chehovtyń bir sózin keltirýge bolady. Ol bir kúni tozyǵy jetken synyp bólmesi men mekteptiń las dálizi oqýshylardyń sabaqty jaqsy meńgerýine kedergi keltiretinin baıqady.

Rasymen de, balalar balalyq shaǵynan bastap kedeıliktiń aýyr júgin túsine bastaıdy. Kedeıliktiń aýyrlyǵy men jabyrqaý muńy olardyń túısigine tańba bolyp basylady. Osy sharasyzdyq balanyń boıynda baǵdarlama sıaqty jumys isteıdi – aınalań osyndaı bolsa, olardan asyp qaıda barasyń degen oı sanasyn jaýlap alady. Bala eshqashan tereń oılap, jaǵdaıdy salystyra almaıdy. Sondyqtan, ol úshin ózi ómir súrip jatqan kedeı orta – bul ómir boıy ózgermeıtin jaǵdaı, odan qashsań da qutyla almaısyń.  Osylaısha, adam bala kezinen bastap kedeılikte ómir súrýge jáne joly bolmaıtyn adam bolýǵa eti ólip ketedi. Árıne, baqytsyz balalyq shaq keıbir adamdardyń baılyqqa qol jetkizip, óz qatarynan oq boıy ozyp ketýine jol ashady. Alaıda, adamdardyń bárinde birdeıkedeıliktiń júgin silkip tastap, arqasyn jazatyndaı erik-jigeri kúshti bolmaıdy.

Mundaı mańdaıǵa jazǵan genetıkalyq kedeılikpen ne isteýge bolady? Eger aıtylǵan oqıǵalardyń eń bolmasa bireýinen ózińizdi tanı alsańyz, onda qaıǵyrmańyz, úmitińizdi úzbeńiz. Jan-jaǵyńyzǵa qarap, áreket isteńiz: ketik keseni laqtyryp, servanttaǵy jańa shyny-aıaqty alyńyz, synǵan gúl qumyrasyn esh ókinbesten laqtyra salyńyz, jınap qoıǵan qoqystar men birneshe ret jamap kıgen artyq kıimderden arylyńyz. Úıdiń shańyn súrtip, terezeni jýyńyz – sizdiń ómirińiz birden nurǵa bólenedi.

Jáne balalaryńyz týraly eshqashan umytpańyz. Taǵy qaıtalap aıtamyn, olar aınalasyndaǵy nárseniń bárin boıyna sińirip ósedi. Olardyń boıyna qandaı baǵdaralama ornatý tek sizge ǵana baılanysty. Balalaryńyzdyń tabysty jáne óz ómirlerine rıza tulǵa bolyp qalyptasýyna járdemdesińiz. Balalaryńyzdy baqytsyz bolýǵa májbúrlemeńiz.

Oqýǵa keńes beremiz:

Siz nege áli kúnge deıin baı emessiz: 7 sebebi

Djek Ma: Eger 35 jasyńyzda siz áli de kedeı bolsańyz – onda siz buǵan laıyqtysyz

Nemis dárihanasynan álemdik kosmetıka ımperıasyna deıin: Schwarzkopf tarıhy

Kedeılikte ósken adamdardyń zıandy 5 ádeti

Balyq aýlaýǵa degen qyzyǵýshylyq HARLEY-DAVIDSON kompanıasyn qurýǵa sebep bolǵan

Azıanyń eń baı adamdarynyń biri Djek Manyń jetistikke jetý tarıhy

Ýolt Dısneı jetistiginiń tarıhy

Toyota tarıhy: toqyma stanoktyń ornyn kólikke almastyrý

Konosýke Masýsıtanyń ómiri men jetistikke jetý tarıhy

---